پیش نویس:مرتضی مطهری: تفاوت میان نسخه‌ها

در روز ۱۳ بهمن ۱۲۹۸ شمسي، خداي كريم به عالم رباني حاج شيخ محمد حسين مطهري و همسر مؤمنش ـ سكينه ـ فرزندي هديه كرد[۱] كه مرتضي ناميده شد و براي آن خانوادة پاك، بهاران را به ارمغان آورد.

او در دوازده سالگي عطر روح بخش گلستان بزرگ حوزة علمية مشهد را احساس كرد و عاشقانه به آن جا روي كرد[۲] و چنان پر تلاش و منظم به تحصيل مشغول شد كه باعث شگفتي اهل بصيرت گرديد.

رفته رفته افكاري بلند و سؤالهايي سرنوشت ساز برايش آشكار شد جهان آفريدة كيست؟ خدا چگونه صفاتي دارد؟ انسان براي چه آفريده شده است؟ و ... اين پرسشها همة فكر او را به خود مشغول ساخته بود. در آن زمان مرتضي آرزو مي‎كرد كه روزي بتواند در درس ميرزا مهدي شهيدي رضوي ـ مدرس فلسفة الهي ـ حاضر شود، اما اين آرزو برآورده نشد و آن استاد در سال ۱۳۵۵ قمري درگذشت.[۳]

سرانجام مرتضي در سال ۱۳۱۶ شمسي در زماني كه حكومت سياه رضاخان بيداد مي‎كرد و ظلمت همه جا را فرا گرفته بود، به دنبال نور و فضيلت راهي حوزة علميه قم شد تا روح تشنه‎اش را از كوثر قرآن و زمزم عترت سيراب كند.[۴]

مطهري به دنبال يافتن گنج علم و فضيلت، با شور و علاقه‎اي وصف نشدني، به تلاش و فعاليت پرداخت. پشتكار و كثرت مطالعة او همة اهل علم را در مدرسة فيضيه شگفت زده كرد.[۵]

مطهري به زيارت آن استاد بزرگ نايل آمد و از سرچشمة زلال او سيراب شد.[۶] اين درس در حقيقت درس معارف و سير و سلوك بود، نه اخلاق به مفهوم علمي آن. درس «يافتن» و «رسيدن» بود نه فقط «دانستن» و «آموختن».

مرتضي از سويي، غرق در مطالعه و تحصيل و تدريس و از سويي ديگر يكي از مهم‎ترين كارهايش و بلكه عالي‎ترين و مهم‎ترين فعاليتش، راز و نياز و مناجات نيمه شب و اشك سحري بود. او شيريني و لذتي از اين كار مبارك و سعادت آفرين، احساس مي‎كرد كه شب تيرة زندگيش را تبديل به روز روشن مي‎نمود.

ديدار با عالم رباني حاج ميرزا علي آقا شيرازي اصفهاني، مرتضي را وارد دنيايي جديد و شگفت انگيز كرد. حاج ميرزا علي آقا با نهج البلاغه مي‎زيست، با آن تنفس مي‎كرد و روحش با اين كتاب همدم و جمله‎هاي گرانقدر آن، ورد زبانش بود. و مهم‎تر آن كه به هر آن چه مي‎دانست عمل مي‎كرد و راستي كه مرد حقيقت و معنويت بود.[۷]

مطهري، تحصيل رسمي علوم عقلي و فلسفي را در سال ۱۳۲۳ شمسي آغاز كرد.[۸] او بحث حكمت از «شرح منظومه» حكيم سبزواري و مبحث نفس از «اسفار اربعه» صدر المتألهين شيرازي را در محضر امام خميني آموخت.[۹]

وي بعد از ورود آية الله بروجردي به قم، در درس فقه و اصول ايشان شركت كرد[۱۰] و از بحثهاي مجتهد پرور آن عالم رباني بهره‎مند شد. او پيش از رسيدن به مرحلة اجتهاد، از آية الله بروجردي تقليد مي‎كرد.[۱۱]

مطهري، درس اصول فقه را از «مباحث عقليه» به طور خصوصي از حضرت امام خميني فرا گرفت[۱۲] و راز و رمز اجتهاد را از آن حكيم الهي و فقيه وارسته بياموخت.

در سال ۱۳۲۹ ش. استاد مطهري در محضر درس استاد علامه سيد محمد حسين طباطبايي حاضر شد و مبحث «الهيّات» از كتاب «شفا» (تأليف ابو علي سينا) را از آن حكيم بزرگ بياموخت.[۱۳]

علامه طباطبايي، درس ديگري ـ غير از الهيات شفا ـ در فلسفه شروع كرده بود كه در شبهاي پنج شنبه و جمعه تشكيل مي‎شد. اين درس خصوصي بود و در آن جمعي از فاضلان حوزة علميه قم، از جمله آية الله دكتر بهشتي، امام موسي صدر، استاد مطهري، دكتر احمد احمدي و ... شركت مي‎كردند[۱۴] ثمرة مبارك اين مجمع علمي بزرگ، شاهكاري جهاني در كلام و فلسفه است به نام كتاب «اصول فلسفه و روش رئاليسم». سهم مطهري در آفرينش اين اثر پْر بار و ماندگار، اگر بيشتر از علامه طباطبايي نباشد، بدون شك، كمتر نيست.

استاد مطهري، هم چنين در دوره تحصيل هم فكر و يار و ياور سازمان انقلابي و اسلامي «فدائيان اسلام» بود.[۱۵] اين حزب سياسي اسلامي كه در سال ۱۳۲۴ شمسي، از سوي روحاني مبارز سيد مجتبي نواب صفوي تشكيل شد نقش مؤثري در مبارزه با ستمگران و استبداد داشت.

«شرح منظومه» و «اسفار» (در فلسفه).[۱۶]

استاد مطهري در سال ۱۳۳۱ هجري شمسي با دختر آية الله روحاني (ره) ازدواج كرد[۱۷] و در همان سال ـ در حالي كه به مدرسي مشهور بود ـ به تهران هجرت كرد.[۱۸] علت اين هجرت را برخي تنگدستي شمرده‎اند،[۱۹] اما سببش هر چه بود، بايد آن را لطف خفيّ الهي شمرد زيرا حضور مطهري در تهران و در جمع دانشگاهيان و روشنفكران، سراسر خير و بركت و ماية تربيت و هدايت شد.

استاد مطهري از ابتداي ورود به تهران، به سازندگي و نور افشاني پرداخت. او در مدرسة مروي، آموزش فلسفه اسلامي را به شكل تطبيقي و مقايسه‎اي براي جويندگان حكمت و حقيقت، آغاز كرد.[۲۰]

استاد مطهري در آن دانشكده، دوره‎هاي ليسانس و دكترا، كليات علوم اسلامي (منطق، فلسفه، كلام، عرفان، اصول فقه، فقه و حكمت عملي)، فلسفه (شرح منظومه، الهيات شفا، مقاصد الفلاسفه غزّالي و ...)، تاريخ فلسفه، تاريخ مجادلات اسلامي و روابط فلسفه و عرفان را تدريس مي‎كرد.[۲۱]

اين مرزبان قهرمان، فقط به حلّ مشكلات و پاسخگويي به سؤالهاي موجود دربارة مسائل اسلامي مي‎انديشيد و هدف نوشته‎هايش همان بود.[۲۲]

او معتقد بود دين مقدس اسلام يك دين ناشناخته است. حقايق اين دين به طور تدريجي در نظر مردم واژگونه شده است و علت اساسي گريز گروهي از مردم، آموزشهاي غلطي است كه به نام اسلام داده مي‎شود. اين دين مقدس بيش از هر چيز، از طرف برخي از كساني كه مدعي حمايت از آن هستند ضربه و صدمه مي‎بيند.[۲۳]

در سال ۱۳۳۶ به همت جمعي از دانشمندان حوزة علمية قم، نشرية مكتب تشيع شروع به فعاليت كرد. استاد مطهري هم با اين مجله، همكاري علمي و ارشادي داشت. مقالاتي از استاد مطهري در نشريه مكتب تشيع منتشر شد، از جمله: «اصالت روح»، «قرآن و مسأله‎اي از حيات»، «توحيد و تكامل» و «حق عقل در اجتهاد».[۲۴]

استاد مطهري سالها بود كه آرزوي تأسيس مؤسسه‎اي علمي ـ فرهنگي را داشت تا بتواند جوابگوي نيازهاي فكري جامعه باشد و به نشر و تبليغ معارف عالي اسلامي بپردازد. سرانجام در سال ۱۳۴۶ به كمك چند تن از دوستانش، از جمله آقاي محمد همايون، حجة الاسلام سيد علي شاهچراغي، مؤسسة حسينية ارشاد را تأسيس كرد.[۲۵]

بعد از انتشار اين مقدمه، گروهك فرقان اطلاعيه‎اي منتشر كرد به اين مضمون: هر كس كه در مسير افكار ما قرار گيرد، به طريق انقلابي پاسخ او را مي‎دهيم. اما استاد مطهري فرمود: اگر قرار باشد كه انسان از دنيا برود، چه بهتر كه در راه اصلاح عقايد و دفاع از اسلام باشد، و من در اين راه كوچك‎ترين ترديدي ندارم.[۲۶]

استاد مطهري بنا به توصية حضرت امام خميني از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷، هفته‎اي دو روز به قم مي‎رفتند و در حوزة علميه، دروس مهمي مانند شناخت، اصل غائيّت، فلسفة هگل، معارف قرآن، ماركس و ماركسيسم، «منظومه»، «نجات» و «اسفار» تدريس مي‎كردند.[۲۷]

استاد به حكم وظيفه شرعي از تهران به قم مي‎رفتند تا تدريس كنند در حالي كه در تهران، استادان با سابقة دانشگاه، با تقاضاي بسيار در كلاس درس ايشان شركت مي‎كردند.[۲۸]

يكي از عالماني كه در هدايت و راهنمايي مردم در قيام ۱۵ خرداد نقشي اساسي و سازنده داشت، استاد مطهري بود. او در سخنراني آتشين و انقلابي خود در شب عاشورا خطاب به روحانيت گفت: «بايد واقعيت را بگوييد و در مقابل همه نوع حادثه و گرفتاري بايستيد.» بعد خطبة امام حسين ـ عليه السلام ـ ( ... مَن رأي سُلطاناً جائِراً ...) را مطرح كرد و به طور صريح و قاطع به محمد رضا پهلوي حمله كرد.[۲۹]

به دنبال اين سخنراني حسيني بود كه استاد مطهري دستگير و زنداني شد.[۳۰] اين حبس، حدود دو ماه به طول انجاميد.[۳۱]

بعد از تبعيد امام خميني، مهم‎ترين عكس العمل اسلامي در برابر اين ظلم بزرگ، ترور حسنعلي منصور ـ نخست وزير وقت ـ بود كه به دست قهرمانان هيأتهاي مؤتلفه اسلامي انجام شد. و ارشاد و تأييد استاد مطهري بود كه اين اقدام خدا پسندانه را به ثمر رساند.[۳۲]

آية الله مطهري بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، براي تثبيت حكومت اسلامي، فعاليتهاي بسيار ارزنده و سرنوشت سازي انجام داد. از آن جمله ايشان مهم‎ترين و مورد اعتمادترين مشاور حضرت امام خميني بود و نظرشان دربارة معرفي افراد براي مسئوليتهاي مختلف، پذيرفته مي‎شد.[۳۳]

استاد مطهري كه آرزويش شهادت در راه خدا بود و در كتاب‌ها و گفتارهايش، مقام بلند و ارزش والاي شهيد را با عباراتي نغز و حكيمانه، نوشته و گفته بود، سرانجام به آرزويش رسيد.

در شب چهارشنبه ۱۲ ارديبهشت ۱۳۵۸، ساعت بيست و دو و بيست دقيقه، استاد مطهري به وسيلة جواني فريب خورده از اعضاي گروهك سياسي و منافق «فرقان» به شهادت رسيد.[۳۴]