چگونگی تسلط وهابیت بر عربستان: تفاوت میان نسخه‌ها

محمد بن عبدالوهاب مؤسس فرقه وهابیت به علت افکار انحرافی که داشت، از شهری به شهری در جزیرةالعرب فرار می‌کرد. او بعد از اینکه از عیینه اخراج می‌گردد به درعیه می‌رود و حاکم درعیه به نام محمد بن سعود به او پناه می‌دهد و بعد از جر و بحث هایی به توافق می رسند که محمد بن عبدالوهاب با محمد بن سعود بیعت کند. حکومت وهابی‌ها در عربستان بر سه دوره تقسیم می‌شود که دارای فراز و نشیب بوده است. دوره سوم حکومت وهابی‌ها با همت دولت انگلیس در ریاض تثبیت می گردد و تا امروز ادامه دارد.

محمد بن عبدالوهاب در سال ۱۱۵۷یا ۱۱۵۸ق که از عیینه اخراج می گردد به درعیه می‌رود و با حاکم آن به نام محمد بن سعود که جد آل سعود است ملاقات می کند. محمد بن سعود بعد از جروبحث‌هایی که در بین آنان صورت می‌گیرد، دو شرط را برای پذیرش توحید محمد بن عبدالوهاب مطرح می‌کند:

محمد بن عبدالوهاب بی‌درنگ در مورد شرط اول می‌گوید: «الدم بالدم و الهدم بالهدم» و در مورد شرط دوم می‌گوید که با فتوحاتی که انجام خواهد شد به غنائم و اموال بیشتری خواهید رسید. در این هنگام محمد بن سعود دستش را دراز کرده و محمد بن عبدالوهاب با او بیعت می‌کند.<ref>رک: نجدی، حسین بن غنام، تاریخ نجد یا روضهالأفکار و الأفهام،  بیروت، دارالشروق، چ۴، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۴م. تحریر و تحقیق: ناصرالدین اسد، ص۸۴-۸۷.</ref>  

۱. حکومت وهابی‌ها در جزیره‌العرب دارای سه دوره است. اولین دوره حکومت وهابی‌گری باقدرت نظامی محمد بن سعود و مرجعیت دینی محمد بن عبدالوهاب در سال ۱۱۵۷یا ۱۱۵۸ق. در درعیه پا به عرصه وجود می‌گذارد و تا زمان تسلیم شدن عبدالله بن سعود به ابراهیم باشا در سال ۱۲۳۳ق ادامه داشته است.  

در اواخر دوره دوم حکومت آل سعود بین سران وهابی‌ اختلافات شدیدی برای به دست‌گیری قدرت به وجود آمد. ریشه اختلاف از ادعای عبدالله بن فیصل بن ترکی و برادرش سعود بن فیصل بن ترکی بر سر منصب امامت پدید آمد. از طرف دیگر عموی آنان به نام عبدالله بن ترکی نیز خواهان امامت بود. ازاین‌رو بین مدعیان امامت و شاهزادگان با همراهی بردارانشان ازجمله محمد بن فیصل و عبدالرحمن بن فیصل جنگ‌های خونینی رخ داد.<ref>رک: عثیمین، عبدالله صالح، تاریخ‌المملکه العربیه السعودیه، ج۲، ص۳۱۰.</ref> در اثر این درگیری‌های آنان، دوره دوم حکومت وهابی‌ها توسط دولت عثمانی و ارتش مصر سرکوب گردید و سران خاندان سعودی به استانبول فرستاده شد و بسیاری از آنان در مناطق مختلف برای عبرت دیگر مدعیان دروغین، گردن زده شدند و درنتیجه دامن حکومت وهابیت از جزیرةالعرب کاملاً برچیده شد.<ref>رک: علی زاده موسوی، سید مهدی، سلفی‌گری و وهابیت(تبارشناسی)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معاونت فرهنگی تبلیغی، چ۱، ۱۳۹۱ش. ج۱، ص۳۳۲-۳۳۵.</ref> بعد از شکست دولت وهابی‌ها، یکی از فرزندان فیصل به نام عبدالرحمن بن فیصل با خانواده‌اش ریاض را ترک کرده و سرانجام در کویت مستقر می‌شود.<ref>تاریخ المملکه العربیه السعودیه، ص۳۳.</ref>  

باوجوداینکه حکومت وهابی‌ها در جزیرةالعرب کاملاً نابودشده بود، ولی باکمال ناباوری دوره سوم و معاصر حکومت وهابی‌ها و آل سعود دوباره به وجود آمد. اگر نقش انگلستان در تشکیل مذهب وهابی و تأسیس حکومت آن، در دوره اول انکار شود؛ ولی هرگز نقش این کشور در احیاء مذهب وهابیت پس از مرگ آن را نمی‌توان انکار کرد<ref>سلفی گری و وهابیت(تبارشناسی)، ج۱، ص۳۳۴-۳۳۵.</ref>؛ زیرا بعدازاینکه عبدالرحمن بن فیصل از آل رشید و ارتش مصر شکست‌خورده بود، پس از آواره شدن به مناطق مختلف درنهایت امیر کویت «محمد الصباح» او را پذیرفت. در این زمان برادر محمد الصباح امیر کویت به نام «مبارک» در مستعمره انگلستان(هند) به تجارت مشغول بود و با جاسوسان انگلیسی ارتباط‌های نزدیک داشت. مبارک به دستور انگلیس به کویت برگشت و عبدالعزیز پسر جوان و هیجده ساله عبدالرحمن را به‌پیش خدمتی خود گرفت. انگلستان در پی جایگزینی مبارک به‌جای برادرش بود. به همین دلیل مبارک با کمک انگلستان در سال ۱۸۹۶م./ ۱۲۷۵ش. کودتایی انجام داد و برادرش را کشت و قدرت را به دست خود گرفت و عبدالعزیز به او نزدیک‌تر شد. و ماهیانه برای خانواده او مبلغی را در نظر گرفت.

مبارک الصباح لشکری را در سال ۱۹۰۱م./۱۲۸۰ش. برای مبارزه با آل رشید که وهابی‌ها را از جزیره‌العرب رانده بود، آماده کرد و فرماندهی آن را به عبدالرحمن پدر عبدالعزیز سپرد، ولی او از آل رشید شکست خورد. پس‌ازاین جنگ روابط دولت کویت و انگلستان و این پدر و پسر وهابی با یکدیگر بیشتر شد. از طرف دیگر عبدالعزیز جوان، عشق به امارت و حکومت را در سر داشت و مبارک نیز آرمان تسلط بر حجاز و نجد را در سر می‌پرورانید و انگلستان هم به‌خوبی خطر آل رشید را برای دولت خود درک کرده بود. مبارک از رویارویی با آل رشید باتجربه تلخ شکستی که از او داشت، می‌ترسید، ازاین‌رو عبدالعزیز و انگلیس را همراهی نکرد و عبدالعزیز به انگلستان و جاسوسان این کشور متوسل شد و نقشه کودتا را علیه حکومت ریاض پی‌ریزی کردند. عبدالعزیز به همراه چهل نفر شبانه وارد ریاض شد و پس از کشتن ابن عجلان حاکم ریاض و ایجاد ترس و وحشت در ریاض، این شهر را از دست آل رشید خارج کرد. از این هنگام نخستین گام‌های تشکیل دوره سوم حکومت وهابیان زیر نظر انگلستان آغاز شد.<ref>سلفی گری و وهابیت(تبارشناسی)، ج۱، ص ۳۳۷-۳۴۰.</ref>  

حاصل مطالبی که بیان گردید این شد که وهابیت با فراز و نشیب‌های متعددی بالاخره با همکاری دولت انگلیس توانست در دوره سوم، حکومت خود را در کشور عربستان مستحکم کند و تا امروز این حکومت در این کشور در نسل آل سعود و مفتی‌های آل الشیخ همچنان ادامه دارد.