فعالیت‌های سیاسی امام صادق علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

{{پاسخ}}ابراهيم بن محمد بن سعيد بن هلال ثقفي اصفهاني، تاريخ نگار، راوي حديث، مفسر قرآن و داناي به فقه و احکام، از علماي نام آور و شيعي در قرن سوم هجري و دوران غيبت صغري است. از اهالی کوفه بود که به اصفهان منتقل شد و همان‌جا تا پایان عمر ماندگار شد. مهم ترین اثر وی که پابرجا مانده است کتاب الغارات است که به حوادث پس از جنگ نهروان تا کشته شدن علی بن ابی طالب و هجوم های متعدد سرداران معاویه به سرزمین های تحت کنترل خلیفه چهارم و غارت و کشتار مردم میپردازد.

نیای اعلای ابواسحاق [[سعد بن مسعود ثقفی]]، عموی [[مختار ثقفی]] و از [[یاران امام علی(ع)]] بود که آن حضرت وی را والی [[مداین]] کرد. از جد او، سعید بن هلال، نیز در شمار [[اصحاب امام صادق(ع)]] یاد شده است. تاریخ ولادت ثقفی در دست نیست، اما بنا بر روایت وی از [[ابان بن عثمان بجلی|اَبان بن عثمان بَجَلی]] و دیگر مشایخی که در دهه دوم قرن سوم درگذشته‌اند، احتمالاً در حدود ۲۰۰ق یا اواخر سده دوم به دنیا آمده است. ابن‌هلال از نوادگان سعد بن مسعود، عموي مختار ثقفي، مي باشد. نسب وي با چهار واسطه به سعد بن مسعود ثقفي مي رسد. شيخ طوسي در اين مورد مي گويد:

{{ستون|3}}

* ابراهيم بن عباس بصري

* يحيي بن صالح حريري

* يوسف بن بهلول سعدي

وي کتابي به نام «المعرفه» تأليف کرده و در آن، مناقب اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و ستم ها و نيرنگ هاي دشمنان آنان را شرح داد. و در آن کتاب، عشق بي پايان خود به خاندان عصمت و طهارت و بيزاري از دشمنانشان را به طور واضح بيان نمود.

برخي از دانشمندان مصلح انديش، از انتشار آن در شهر کوفه ممانعت به عمل آورده و او را به مخفي کردن آن کتاب توصيه نمودند. اما چون ابن هلال از روي اعتقادات و اخلاص، آن کتاب را نوشته و به مطالب آن ايمان عميق داشت، با خود عهد کرد که نه تنها آن اثر را منتشر مي کنم بلکه قدمي هم فراتر گذاشته و آن را در جايي که مخالفين اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بيشتر باشد، به مخاطبين خود عرضه نمايد.

با انتشار خبر هجرت ابن هلال به اصفهان، علماي بزرگ قم شادمان شده و گروهي از آنان ـ که احمد بن ابي عبدالله برقي، صاحب کتاب ارزشمند «المحاسن» در رأس آنان بود ـ به محضر وي شتافته و از او تقاضا کردند که به همراه آنان به قم برود. تا از نزديک، از حضور وي بهره مند شوند. اما اين عالم وارسته که با خود عهد کرده بود: «در جايي که مخالفين اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بيشتر هستند، احاديث ائمه ـ عليهم السلام ـ را منتشر کند و علوم و اهل بيت را در مناطق نيازمند، تبليغ نموده و در افزايش شيعيان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ تلاش نمايند از پذيرفتن تقاضاي علماي قم خود داري نموده و همچنان تا آخر عمر در اصفهان اقامت گزيد.

اين دانشمند پرتلاش، در عصر مظلوميت اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و زماني که شيعيان از سوي زمامداران مستبد عباسي در محدوديت شديدي قرار گرفته بودند، پرچم معارف علوي ـ عليه السلام ـ را به دوش کشيده و با مخالفان فرهنگي عترت به مقابله برخاسته است. او با جهاد فرهنگي و انتشار افکار و انديشه هاي شيعه توانسته است سخنان حق را به گوش حقيقت جويان تاريخ برساند.

در اين جا به برخي از ويژگي هاي وي مي پردازيم:

ابن هلال که عاشق جمع آوري، تدوين و نشر فرهنگ اهل بيت ـ عليهم السلام ـ ـ بويژه تاريخ حکومت امير المومنين ـ عليه السلام ـ ـ بوده است، در اين راه از هيچ کوششي فروگذاري نکرد و او نه تنها به منابع و شخصيت هاي شيعي براي يافتن مطالب و احاديث مورد نياز خود رجوع مي نمود بلکه به محدثين و دانشمندان مورد اعتماد اهل سنت و ساير فرقه ها نيز توجه نموده و از حضور آنان کسب علم مي کرد.

علت مهم اين امر، احتجاج بر مخالفين با دلايل قابل قبول آنان بوده است.

نوشته ها و روايات ابراهيم بن هلال ثقفي، مورد اعتماد برجسته ترين عالمان و محدثين شيعه قرار گرفته است و آنان در کتاب هاي خود به طور گسترده از روايات وي استافده کرده اند. همانند: احمد بن خالد برقي در کتاب «المحاسن» محمد بن حسن صفار در «بصائر الدرجات»، کليني در «الکافي»، صدوق در «من لا يحضره الفقيه»، مفيد در «امالي» شيخ طوسي در «تهذيب»، سيد مرتضي در «الشافي»، علي بن ابراهيم قمي در «تفسير قمي»، ابن قولويه در «کامل الزيارات»، ابن شهر آشوب در «المناقب»، طبرسي در «اعلام الوري»، سيد علي بن طاووس در «اليقين» و «اقبال الاعمال»، سيد عبدالکريم بن طاووس در «فرحه الغري»، ابي جعفر طبري در «بشاره المصطفي»، قطب راوندي در «الخرائج و الجرائح»، مجلسي در «بحار الانوار»، حر عاملي در «وسائل الشيعه» و «اثبات الهدي»، محدث قمي در «سفينه البحار»، و ساير بزرگان شيعه.

بسياري از چهره هاي درخشان و راويان بزرگ شيعه، در قرن سوم هجري، در کوفه و اصفهان از وي بهره برده و توشه ها اندوخته اند که در آثار و تأليفات آنان ديده مي شود. نام عده اي از آنان عبارتند از:

تأليفات فراوان و آثار متعددي که از ابراهيم بن هلال به جاي مانده است، نشان گر روحيه قوي، اطلاعات گسترده روايي و تاريخي، و اراده خلل ناپذير او در راه احياي معارف شيعي و سيره علوي است.

مناطق تحت نفوذ کارگزاران علي ـ عليه السلام ـ بنگارد و به اين وسيله مظلوميت علي ـ عليه السلام ـ و يارانش را نمايان سازد. به همين جهت، نام کتاب خود را با الهام از مقتداي خويش، «الغارات» انتخاب کرده است؛ آن جا که علي ـ عليه السلام ـ از نافرماني کوفيان نکوهش کرده و مي فرمايد:

پس شما وظيفه خود را به يکديگر حواله نموديد و همديگر را خوار ساختيد تا اين که دشمن از هر طرف غالب شده و اموال شما غارت گرديد و ديار شما از تصرفتان بيرون رفت».

گرچه غرض اصلي نگارنده از تأليف اين کتاب، تشريخ غارت ها و چپاولگري هاي معاويه بوده، اما تأليف و نگارش، موجب شده تا لابه لاي مطالب کتاب، گفتار هاي بسيار ارزنده اي گنجانده شود به طوري که خواننده مشتاق دانش از مطالب فرعي آن بيشتر بهره مند مي شود.

مهم ترين عناوين اين کتاب عبارتند از: سخنراني هاي علي ـ عليه السلام ـ بعد از جنگ نهروان، روش آن حضرت در استفاده از بيت المال، شيوه ارتباط با کارگزاران و و عوامل حکومتي، ولايت سعد بن قيس بر مصر، ولايت محمد بن ابي بکر و مالک بر مصر، شهادت آن دو بزرگوار، آمدن عقيل در کوفه با حضور علي ـ عليه السلام ـ، گزارش هايي از زندگي خصوصي امام علي ـ عليه السلام ـ و خوراک و پوشاک و مسکن آن حضرت در ايام زمامداري، علي ـ عليه السلام ـ و اصول امر به معروف و نهي از منکر، مکاتبات با معاويه و ده ها عنوان ديگر که در دوران حکومت آن حضرت رخ داده است.

ابن هلال ثقفي از آن جايي که در رشته هاي مختلف علوم اسلامي از جمله: علوم قرآن، فقه و احکام، تاريخ و سيره، کلام و اعتقادات، حديث و روايات و شخصيت نگاري مهارت تامي داشته است. دست به تأليف آثار ارزشمندي زده و کتاب هاي قابل توجهي را پديد آورده و در اختيار مشتاقان قرار داده است که بالغ بر 50 مورد مي شود؛ نام برخي از آنان به شرح زيل مي باشد؛

ابن حجر اسقلاني:

«ابراهيم بن محمد ثقفي؛ از اسماعيل بن ابان و غير او روايت مي کند. به گفته ابو نعيم در تاريخ اصفهان، حديث او به خاطر شيعه افراطي بودن ترک شده است.»