فال حافظ: تفاوت میان نسخه‌ها

به نقل از منابع، از آداب فال‌زدن به دیوان حافظ در قرون گذشته اطلاع چندانی در دست نیست؛ اما در قرن پانزدهم شمسی، فال‌زدن در فرهنگ عامیانه آداب خاصی دارد. گفته شده که بخش‌های اصلی این سنت از گذشته‌ باقی مانده و به‌تدریج تکمیل‌شده است. در میان عامه، تفأل به [[دیوان حافظ (کتاب)|دیوان حافظ]] زمانی است که بخواهند دست به کاری بزنند و در نتیجۀ آن تردید داشته باشند، یا از خوبی و بدی سرانجام آن کار آگاه نباشند. همچنین، در مواردی که بخواهند از حال کسی که در سفر است آگاه شوند.<ref>یاحقی، «حافظ، فال»، ج۳، ذیل واژه.</ref>

آداب آن هم این‌گونه ثبت شده که ابتدا نیت می‌کنند و دیوان حافظ را به‌دست چپ می‌گیرند و با چشم بسته با سر‌انگشتان دست راست، به‌طور تصادفی، دیوان را باز می‌کنند و غزلی را که سمت راست، یعنی در صفحۀ زوج کتاب باشد، جواب نیت خود قرار می‌دهند. اگر آغاز غزل در صفحۀ پیشین باشد، معمولاً صفحه را برمی‌گردانند و از آغاز غزل می‌خوانند تا به بیت مورد نظر و مرتبط با نیت برسند؛ این غزل را «غزل فال» می‌گویند و غزل بعد را، که به‌عنوان شاهد آورده می‌شود، «غزل شاهد» می‌نامند. برخی هم بیت‌های اول تا سوم غزل بعد را به‌عنوان شاهد فال در نظر می‌گیرند و مضمون آن را مکمل فال و نیت خود می‌دانند.<ref>یاحقی، «حافظ، فال»، ج۳، ذیل واژه.</ref>

از جمله فال‌های مشهور به دیوان حافظ قدیمی‌ترین نقلی است که درباره فال حافظ در منابع آمده است: در کتاب دیار بکریه، که ۷۵ سال پس از درگذشت [[حافظ]] تألیف شده، مؤلف کتاب به‌هنگام نقل رخداد لشکر‌کشی جهانشاه قراقویونلوها به شیراز برای سرکوب پسرش به نمونه‌ای از فال‌زدن به دیوان حافظ اشاره کرده است. زمانی که محاصره شیراز به طول انجامید به دیوان حافظ تفأل زدند و ابیات زیر آمد:

{{شعر|سینه ‌گو شعلۀ آتشکدۀ فارس بکش|دیده‌ گو آب رخ دجلۀ بغداد ببر

}}

پس از آن درباره سرنوشت شیراز تفأل زدند که بیت زیر آمد:  

{{شعر|خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش|خداوندا نگه دار از زوالش

}}

برخی اطرافیان جهانشاه گفتند که این فال به این معناست که حمله به شیراز موجب زوال آن خواهد شد، ولی جهانشاه گفت که که زوال شیراز به تأخیر فتح آن است و به برکت دعای خواجه حافظ شیراز فتح خواهد شد.<ref>ابوبکر طهرانی، دیار بکریه،‌ تهران، کتابخانه طهوری، ۱۳۵۶ش، ص۳۶۳-۳۶۴.</ref>

{{شعر|ای مگس، حضرت سیمرغ نه جولانگه توست|عرض خود می‌بری و زحمت ما می‌داری

}}