automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy
۱۶٬۰۱۱
ویرایش
اعتبار کتاب استبصار شیخ طوسی: تفاوت میان نسخه‌ها
←معرفی
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) (←معرفی) |
||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
==اعتبار و جایگاه کتاب== | ==اعتبار و جایگاه کتاب== | ||
الاستبصار، شیوه متفاوتی از دسته‌بندی احادیث را تا دوره خودش نمایش می‌دهد. آنگونه که از معنی عنوان کامل آن (تأمل در اختلافات درونی اخبار) برمی آید، شیخ طوسی در الاستبصار تلاش می‌کند در عین گزارش و ارائه احادیث، آنها را تبیین و تفسیر نموده، تضاد احتمالی روایات را خنثی نماید. هدف مؤلف در این کتاب، تنها گزارش احادیث نیست، بلکه افزون بر این، شیخ می‌خواهد نشان دهد چگونه می‌توان مطابق این اخبار به ظاهر متعارض، حکم فقه را تعیین نمود.<ref>گلیو، رابرت، «پیوند حدیث و فقه: مجموعه‌های رسمی اخبارِ امامیه»، ترجمه علی راد، آینه پژوهش، اردیبهشت ۱۳۸۹ش، شماره ۱۲۱، ص۴.</ref> این کتاب مشتمل بر ۵۵۱۱ (پنج هزار و پانصد و یازده) حدیث است.<ref>مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، ص۴۷۳.</ref> | الاستبصار، شیوه متفاوتی از دسته‌بندی احادیث را تا دوره خودش نمایش می‌دهد. آنگونه که از معنی عنوان کامل آن (تأمل در اختلافات درونی اخبار) برمی آید، شیخ طوسی در الاستبصار تلاش می‌کند در عین گزارش و ارائه احادیث، آنها را تبیین و تفسیر نموده، تضاد احتمالی روایات را خنثی نماید. هدف مؤلف در این کتاب، تنها گزارش احادیث نیست، بلکه افزون بر این، شیخ می‌خواهد نشان دهد چگونه می‌توان مطابق این اخبار به ظاهر متعارض، حکم فقه را تعیین نمود.<ref>گلیو، رابرت، «پیوند حدیث و فقه: مجموعه‌های رسمی اخبارِ امامیه»، ترجمه علی راد، آینه پژوهش، اردیبهشت ۱۳۸۹ش، شماره ۱۲۱، ص۴.</ref> این کتاب مشتمل بر ۵۵۱۱ (پنج هزار و پانصد و یازده) حدیث است.<ref>مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، ص۴۷۳.</ref> | ||
كهن‌ترين نسخه خطّى الاستبصار، در سال 900 ق، استنساخ شده است.[2] اين كتاب با همين عنوان، در منابع كتاب‌شناسى ذكر شده[3] و انتساب آن به شيخ طوسى، متواتر است. نسخه چاپى الاستبصار، شامل مقدّمه محقّق، مقدّمه مؤلّف، اصل كتاب و مشيخه است. در مقدّمه مؤلّف، به موضوع كتاب، انگيزه تأليف و روش پردازش مطالب و معيارهاى نقد محتوايىِ حديث، اشاره شده است. به موجب اين مقدّمه، شيخ طوسى پس از تأليف تهذيب الأحكام و استقبال ديگران از گردآورى احاديث متخالف، تصميم گرفت در اين زمينه، كتابى جداگانه به ترتيب ابواب تهذيب الأحكام، تأليف كند تا فايده بيشترى داشته باشد. وى متذكّر شده است كه باب‌هاى كتاب را با احاديث مورد قبول و مطابق فتوا، آغاز و سپس احاديث مخالف را ذكر مى‌كند. رسالت نخست مؤلّف- كه مهم‌ترين هدفش نيز بوده-، بيان وجوه جمع و تأويل اخبار متخالف است. وى در اين كتاب- همانند تهذيب الأحكام، كه از آن به «كتاب كبير» ياد كرده-، به انواع خبر، جايگاه و اعتبار هر يك از اقسام آن پرداخته و به طور خاص، درباره ارزش خبر واحد سخن گفته و آن گاه، شيوه و راه حل خود را براى رفع ناسازگارى ميان اخبار، متذكر شده است.ص۳۵۵. | |||
اصل كتاب الاستبصار، در سه جزء سامان يافته است: جزء اوّل و دوم، در عبادات و مسائل مربوط به آن است و جزء سوم، در معاملات و ديگر ابواب فقه. مطالب هر جزء نيز با عناوين خاص در همه ابواب، مرتّب و طبقه‌بندى شده است. شيخ طوسى مجموع ابواب و احاديث كتاب را در هر جزء، جداگانه بيان كرده است:ص۳۵۶. | |||
جزء اوّل: با سيصد باب، در بر دارنده 1399 حديث. | |||
جزء دوم: با 217 باب، در بردارنده 1177 حديث. | |||
جزء سوم: با 398 باب، 2455 حديث. | |||
تعداد در مجموع كتاب: 925 باب و 5511 حديث.[1] تعداد احاديث شماره‌گذارى شده در نسخه چاپى كتاب، 5558 حديث است؛ يعنى 47 شماره بيشتر از آمارى كه مؤلّف به دست مى‌دهد. آنگونه كه محقّق كتاب متذكّر مى‌شود، اين اختلاف با ملاحظه شمار احاديثى كه شيخ طوسى با عنوان «سند آخر» ذكر كرد، و نيز احاديث مكررّ در يك باب و كسر آنها از عدد ياد شده، تفاوت دو آمار تقريباً از بين مى‌رود.[2] مؤلّف، نيمى از روايات كتاب را- كه به عبادات مربوطاند-، با اسناد كامل و نيم ديگر را مرسل نقل كرده است. شيخ طوسى در پايان كتاب، در بخشى با عنوان «مشيخه»، به سان مشيخه تهذيب، طريق خويش را به صاحبان كتب و اصول حديثى، ذكر كرده است. با مقايسه دو مشيخه تهذيب و الاستبصار، معلوم مى‌شود كه ميان آنها تفاوتى وجود ندارد.[3] الاستبصار چهارمين كتاب از كتب اربعه شيعه است و به دليل اعتبار و اهمّيت آن در گستره حديث شيعه و نيز جايگاه و ارزش رجالى آن، با استقبال و اعتماد فراوان علماى شيعه مواجه شد. بالغ بر 22 شرح و ترتيب و حاشيه و تعليقه بر متن الاستبصار و اسانيد و مشيخه آن، نگاشته شده است.ص۳۵۷.<ref>احمدى نورآبادى، مهدى؛ رحمتى، محمدكاظم، تاريخ حديث شيعه در سده هاى چهارم تا هفتم هجرى، قم، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، ۱۳۸۹ش، ص</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||