عفو و عتاب پیامبر(ص) از سوی خداوند در آیه ۴۳ سوره توبه: تفاوت میان نسخه‌ها

در جنگ تبوک، عده‌ای نزد پیامبر آمدند و با آوردن بهانه‌هایی عذر خواستند که در جنگ شرکت نکنند. پیامبر(ص) به آنها اجازه داد که در جنگ شرکت نکنند و خداوند در این آیه در مقام دعا می‌فرماید خداوند تو را ببخشد و در ادامه پیامبر(ص) را مورد عتاب و سؤال قرار می‌دهد که چرا به آنها قبل اینکه راستگویان و دروغگویانشان معلوم شود اجازه عدم شرکت در جنگ را دادی.  

مفسران ذیل آیه ۴۳ سوره توبه گفته‌اند گروهى از منافقان نزد پيامبر آمدند و پس از بيان عذرهاى گوناگون و حتى سوگند خوردن، اجازه خواستند كه آنها را از شركت در جنگ تبوک معذور دارد، و پيامبر به اين عده اجازه داد. خداوند در این آيه مورد بحث پيامبرش را مورد عتاب قرار می‌‏دهد و می‌گويد: که چرا به آنها اجازه دادى كه از شركت در ميدان جهاد خوددارى كنند. چرا نگذاشتى آنها كه راست مى‏گويند از آنها كه دروغ مى‏گويند شناخته شوند" و به ماهيت آنها پى برى‏<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۴۲۸.</ref>

در اینکه معنای عتاب این آیه چه است و اینکه آیا رفتار پیامبر(ص) گناه یا کار خلاف یا ترک اولی یا هیچ‌کدام بوده میان مفسران اختلاف است. بیشتر مفسران این فعل پیامبر را حداکثر ترک اولی می‌دانند که این کار پیامبر نگذاشت دروغگویی و نفاق منافقان زودتر عیان شود. که اگر اجازه برای عدم شرکت در جنگ را نمی‌داد، آنان زودتر رسوا می‌شدند.<ref>مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج۷، ص۴۲۸.</ref>  

برخی از این آیه بنفع صدور گناه از پیامبر(ص) استدلال کرده‌اند و گفته‌اند که از معنای بخشش خداوند برمی‌آید که پیامبر گناه صغیره‌ای انجام داده است که خداوند اینگونه در آیه می‌گوید خدا تو را ببخشد.<ref>زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۲، ص: ۲۷۴</ref> اما مفسران پاسخ داده‌اند که از سیاق آیه چنین چیزی در نمی‌آید و غرض چیز دیگری است. درست است که خطاب به پیامبر است اما عتاب جدی نیست و آنچه که مهم است، روشن شدن راستگویان و دروغگویان است؛ نه اینکه پیامبر مرتکب فعل حرامی شده باشد، که حرام یعنی معصیت و نافرمانی؛ بلکه حداکثر چیزی که می‌توان برداشت کرد، ترک اولی است. از این جهت که پیامبر کار نادرستی انجام نداد، بلکه کار بهتری را ترک کرد. و به تشخیص و اجتهاد خودش عمل نمود.<ref>طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۹، ص ۳۸۲؛

* کعبی، زین‌العابدین عبدعلی، [https://noorlib.ir/book/info/52278/%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85 آيات عتاب الانبياء عليهم السلام في القرآن الكريم]، کربلا، العتبة الحسينية المقدسة، ۱۴۳۷ق.

* شریفی اصفهانی، مهین، «[https://ensani.ir/fa/article/157150/%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%B2-%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%B5- جستاری در خطاب‌های عتاب‌آمیز خداوند به پیامبر(ص)]»، در مقالات و بررسی‌ها، ۱۳۸۱، شماره ۷۲.  

  | تغییر مسیر =