automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy
۱۶٬۰۱۱
ویرایش
فهرست تفسیرهای فارسی قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←قرن ششم و هفتم
A.rezapour (بحث | مشارکتها) (ابرابزار) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
* '''تفسیر قرآن پاک''': نام نویسنده تفسیر معلوم نیست. به گفته مجتبی مینوی که نسخه عکسی این تفسیر را به چاپ رسانده است، این تفسیر اگر قدیم‌تر از سال ۴۵۰ هجری نباشد، جدیدتر نیست.<ref>دانش‌پژوه، منوچهر، گزیده متون تفسیری فارسی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۹ش، ص۸۳.</ref> | * '''تفسیر قرآن پاک''': نام نویسنده تفسیر معلوم نیست. به گفته مجتبی مینوی که نسخه عکسی این تفسیر را به چاپ رسانده است، این تفسیر اگر قدیم‌تر از سال ۴۵۰ هجری نباشد، جدیدتر نیست.<ref>دانش‌پژوه، منوچهر، گزیده متون تفسیری فارسی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۹ش، ص۸۳.</ref> | ||
* '''تفسیری بر عشری از قرآن مجید:''' گفته شده با کتاب [[تفسیری بر عشری از قرآن مجید]]، متعلق به قرن پنجم، تحولی خجسته پدیدار شد. ساختارهای نحوی در این کتاب، نسبت به بسیاری از آثار مشابه، به سبک مقبول فارسی نزدیکتر است و روان‌نویسی و پرهیز از پیچیدگی و پیروی از نحو فارسی قاعده عمومی کتاب است. هرچند گاهی در ساختارهای عربی، جملاتی نامأنوس برای فارسی‌زبانان، عرضه می‌کند.<ref>آذرنوش، آذرتاش، و دیگران، «ترجمه قرآن»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref> | * '''تفسیری بر عشری از قرآن مجید:''' گفته شده با کتاب [[تفسیری بر عشری از قرآن مجید]]، متعلق به قرن پنجم، تحولی خجسته پدیدار شد. ساختارهای نحوی در این کتاب، نسبت به بسیاری از آثار مشابه، به سبک مقبول فارسی نزدیکتر است و روان‌نویسی و پرهیز از پیچیدگی و پیروی از نحو فارسی قاعده عمومی کتاب است. هرچند گاهی در ساختارهای عربی، جملاتی نامأنوس برای فارسی‌زبانان، عرضه می‌کند.<ref>آذرنوش، آذرتاش، و دیگران، «ترجمه قرآن»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref> | ||
* '''تفسیر کمبریج''': تفسیر قرآن مجید، نسخه کیمبریج، که بین قرن‌های چهارم و پنجم تدوین شده و تنها | * '''تفسیر کمبریج''': تفسیر قرآن مجید، نسخه کیمبریج، که بین قرن‌های چهارم و پنجم تدوین شده و تنها نیمه دوم آن (در دو جلد) باقی مانده است، یکی از دل‌انگیزترین آثار نثر فارسی است.<ref>آذرنوش، آذرتاش، و دیگران، «ترجمه قرآن»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref> اصل نسخه ناقص است و تنها نیمه دوم آن در کتابخانه کمبریج وجود دارد که شامل مجلدات سوم و چهارم نسخه اصلی است. نویسنده این تفسیر کهن، نامعلوم است.<ref>مقدمه تفسیر قرآن مجید نسخه محفوظ در کتابخانه دانشگاه کمبریج، جلال متینی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۹ش، هفده.</ref> | ||
[[پرونده:تاج التراجم في تفسير.jpg|بندانگشتی|تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم|267x267پیکسل]] | [[پرونده:تاج التراجم في تفسير.jpg|بندانگشتی|تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم|267x267پیکسل]] | ||
* '''تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم:''' اثر شهفور (شاهفور) بن طاهر اسفراینی، از زیباترین آثار تفسیری فارسی است. این کتاب از نظر ساختار، واژگان، و دوگانگی نثر در ترجمه و تفسیر به | * '''تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم:''' اثر شهفور (شاهفور) بن طاهر اسفراینی، از زیباترین آثار تفسیری فارسی است. این کتاب از نظر ساختار، واژگان، و دوگانگی نثر در ترجمه و تفسیر به کتابهای معاصر خود شباهت بسیار دارد. مصححان تاج التراجم، بر اساس سخنان اسفراینی در مقدمة خویش، تاج التراجم را نقطة عطفی در تاریخ ترجمه‌های قرآنی دانسته و سایر ترجمه‌های معاصرش را متأثر از آن شمرده‌اند.<ref>آذرنوش، آذرتاش، «ترجمه قرآن»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref> | ||
* '''تفسیر سورآبادی''': تفسیر کهن قرآن کریم به فارسی | * '''تفسیر سورآبادی''': تفسیر کهن قرآن کریم به فارسی نوشته ابوبکر عتیق‌بن محمد هروی نیشابوری، معروف به سورآبادی یا سوریانی، مفسر قرن پنجم.<ref>معینی، محسن، «تفسیر سورآبادی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref> | ||
== قرن ششم و هفتم == | == قرن ششم و هفتم == | ||
[[پرونده:تفسیر نسفی.webp|بندانگشتی|تفسیر نسفی از نجم‌الدین نسفی|288x288پیکسل]] | [[پرونده:تفسیر نسفی.webp|بندانگشتی|تفسیر نسفی از نجم‌الدین نسفی|288x288پیکسل]] | ||
* '''تفسیر نسفی''': اثرِ | * '''تفسیر نسفی''': اثرِ نجم‌الدین نسفی، ترجمهٔ تفسیری قرآن است به فارسی مسجع و موزون. این اثر از جملهٔ نخستین ترجمه‌های قرآن مجید به زبان فارسی به‌شمار می‌رود، و یگانه ترجمهٔ مسجع کامل قرآن مجید است.<ref>عمر جویا، محمد، «معرفی تفسیر نسفی»، بینات، بازدید: ۲۸ آذر ۱۴۰۲ش.</ref> | ||
* '''کشف الاسرار و عده الابرار:''' تفسیر عرفانی کشف‌الاسرار و عدّة | * '''کشف الاسرار و عده الابرار:''' تفسیر عرفانی [[کشف‌الاسرار و عدّة الابرار]]، اثر ماندگار ابوالفضل رشید‌الدّین میبدی از تفاسیر سدهٔ ششم قمری است.<ref>مسرت، حسین، «سرآمد تفاسیر فارسی قرآن»، کتاب پاژ، شماره ۲، پیاپی ۴۶، تابستان ۱۴۰۱ش، ص۸۹.</ref> | ||
* '''تفسیر بصائر یمینی:''' تفسیر بصائر یمینی ضمن استواری در نثر | * '''تفسیر بصائر یمینی:''' تفسیر بصائر یمینی ضمن استواری در نثر و روانی، تفسیری کوتاه و جذاب به خوانندگان عرضه می‌دارد. مؤلف این تفسیر محمد بن محمود نیشابوری است که در ۵۹۹ق وفات نمود.<ref>ایازی، محمدعلی، «تفسیر بصائر یمینی»، بینات، سال دوم، شماره۶، ص۱۸۸.</ref> | ||
[[پرونده:رَوض‌الجِنان.jpg|بندانگشتی|تفسیر ابوالفتوح رازی|285x285پیکسل]] | [[پرونده:رَوض‌الجِنان.jpg|بندانگشتی|تفسیر ابوالفتوح رازی|285x285پیکسل]] | ||
* '''رَوض‌الجِنان و رَوح‌الجَنان:''' تفسیر ابوالفتوح | * '''رَوض‌الجِنان و رَوح‌الجَنان:''' مشهور [[تفسیر ابوالفتوح رازی]]، کهن‌ترین و مشروحترین تفسیر شیعی، به فارسی. مؤلف آن، ابوالفتوح رازی، از متکلمان امامیه در سده ششم است. شیوه تنظیم تفسیر ابوالفتوح رازی کلامی ـ روایی است، اما از آنجا که بر جنبه‌های ادبی واژه‌های قرآنی مانند مباحث لغوی و زبانی و استشهاد به اشعار عربی برای روشن شدن معانی کلمات و جنبه‌های صرف و نحوی نیز تأکید دارد، خصوصیت ادبی را هم می‌توان بر آن افزود.<ref>یاحقی، محمدجعفر، «تفسیر ابوالفتوح رازی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذییل مدخل.</ref> | ||
* '''مواهب علّیه یا تفسیر حسینی:''' کمال‌الدین حسین واعظ کاشفی. مواهب علیه کاشفی یکی از تفاسیر قرآن است که آیات قرآن را به فارسی ساده و موجز با نقل قول‌هایی برگزیده از دیگر آثار تفسیری و نظم و نثر اهل طریقت در هم آمیخته است.<ref>سندس، کریستین زهرا، و دیگران، «علل شهرت «مواهب علیه» کاشفی»، آینه پژوهش، شماره ۱۲۸، ۱۳۹۰ش، ص۳۹.</ref> | * '''مواهب علّیه یا تفسیر حسینی:''' نوشته [[کمال‌الدین حسین واعظ کاشفی]]. مواهب علیه کاشفی یکی از تفاسیر قرآن است که آیات قرآن را به فارسی ساده و موجز با نقل قول‌هایی برگزیده از دیگر آثار تفسیری و نظم و نثر اهل طریقت در هم آمیخته است.<ref>سندس، کریستین زهرا، و دیگران، «علل شهرت «مواهب علیه» کاشفی»، آینه پژوهش، شماره ۱۲۸، ۱۳۹۰ش، ص۳۹.</ref> | ||
* '''تفسیر بَلابِل القَلاقِل''': اثر ابوالمکارم محمودبن محمد قوام‌الدین حسنی واعظ مفسر و متکلم شیعی در نیمه دوم قرن هفتم. | * '''تفسیر بَلابِل القَلاقِل''': اثر ابوالمکارم محمودبن محمد قوام‌الدین حسنی واعظ مفسر و متکلم شیعی در نیمه دوم قرن هفتم. البلابل القلاقل فقط به تفسیر آیاتی که با «قُل» آغاز می‌شوند یا لفظ «قُل» در آنها به کار رفته، به ترتیب از ابتدا تا انتهای قرآن، پرداخته است.<ref>قاسمپور، محسن، «حسنی واعظ ابوالمکارم محمودبن محمد قوام الدین»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref> | ||
== قرن هشتم، نهم و دهم == | == قرن هشتم، نهم و دهم == | ||
[[پرونده:000a183e29459017aa4c03204e3a91749765c883 1663082722.jpg|بندانگشتی|تفسیر گازر|308x308پیکسل]] | [[پرونده:000a183e29459017aa4c03204e3a91749765c883 1663082722.jpg|بندانگشتی|تفسیر گازر|308x308پیکسل]] | ||
* '''جلاء الأذهان و جلاء الأحزان (تفسیر گازر)''': تفسیر گازُر، تفسیر فارسی قرآن از ابوالمحاسن حسین‌بن‌حسن جرجانی، مفسر گمنام امامی احتمالاً در قرن هشتم | * '''جلاء الأذهان و جلاء الأحزان (تفسیر گازر)''': مشهور به تفسیر گازُر، تفسیر فارسی قرآن از ابوالمحاسن حسین‌بن‌حسن جرجانی، مفسر گمنام امامی احتمالاً در قرن هشتم. نخستین بار میرجلال‌الدین محدّث ارموی، تفسیر گازر را در ده مجلد از ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۱ ش به چاپ رساند.<ref>پهلوان، منصور، «تفسیر گازر»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref> | ||
* '''حدائق الحقایق''': فقط تفسیر سوره یوسف به‌طور کامل بجا مانده است و قستی دیگر از این تفسیر که مربوط به جزء آخر قرآن مجید است نیز بجاست. مؤلف آن، مولی معین الدین فراهی هروی عارف و واعظ شهر هرات بوده است. او از اهل عرفان بود و از طبع شاعری بهره‌مند؛ تفسیر خود را به دو مزیت اقوال عارفانه و اشعار دلشنین نیز مزین ساخته است.<ref>دانش‌پژوه، منوچهر، گزیده متون تفسیری فارسی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۹ش، ص۲۲۵.</ref> | * '''حدائق الحقایق''': فقط تفسیر سوره یوسف به‌طور کامل بجا مانده است و قستی دیگر از این تفسیر که مربوط به جزء آخر قرآن مجید است نیز بجاست. مؤلف آن، مولی معین الدین فراهی هروی عارف و واعظ شهر هرات بوده است. او از اهل عرفان بود و از طبع شاعری بهره‌مند؛ تفسیر خود را به دو مزیت اقوال عارفانه و اشعار دلشنین نیز مزین ساخته است.<ref>دانش‌پژوه، منوچهر، گزیده متون تفسیری فارسی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۹ش، ص۲۲۵.</ref> | ||
[[پرونده:Cover.jpg|بندانگشتی|تفسیر منهج الصادقین |292x292پیکسل]] | [[پرونده:Cover.jpg|بندانگشتی|تفسیر منهج الصادقین |292x292پیکسل]] | ||