تاریخچه جزء بندی قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جزء بندی قرآن چگونه بوده است، آیا در زمان پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) این جزء بندی وجود داشته است؟ چرا در برخی از قرآن‌ها، این جزء بندی‌ها متفاوت است؟

در بخش بندی [[قرآن|قرآن کریم]]، تقسیمات مختلفی مانند، سوره، آیه، حزب، بخش و … وجود دارد و تنها تقسیم قرآن به «سوره» و «آیه» منشأ قرآنی دارد. بنابر برخی از روایات، بخش بندی قرآن به زمان خود [[پیامبر(ص)]] و [[اهل بیت(ع)]] بازمی‌گردد، و جزءهای قرآن در آن عصر بین ۷ تا ۱۴ جزء دانشته شده است. در مورد چگونگی تقسیم بندی قرآن، به ۳۰ جزء اینطور وارد شده است، که این تقسیم بندی توسط قاریان و معلمین قرآن، برای سهولت در آموزش قرآن بوده است و سعی شده است که تمامی اجزاء قرآن به بخش‌های مساوی تقسیم شوند. این تقسیم‌بندی‌ها به محتوا و متن قرآن آسیبی نمی‌رساند و برخی اختلافات جزئی در تقسیم‌بندی‌ها طبیعی می‌باشد.

در [[قرآن کریم]] تقسیمات مختلفی مانند تقسیم به سوره، آیه، جزب، جزء وجود دارد. تنها تقسیم قرآن به سوره‌ها و آیه‌ها منشأ قرآنی دارد. برای مثال قرآن در مورد مجموعه ای از آیات، که غیر از یک مورد در [[سوره توبه]] با {{قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ}} آغاز می‌شوند، به صورت متعدد واژه سوره را به کار برده است.<ref>رک: محمد فؤاد، عبدالباقی، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۴، ص۴۷۰.</ref> همچنین قرآن درباره قطعه ای از کلام الهی نیز در موارد فراوانی از کلمه «آیه» به شکل مفرد و جمع استفاده کرده است.<ref>رک: همان، ص۱۳۳–۱۳۸، البته بعضی از آن‌ها در معنای مذکور است.</ref> در روایات هم این دو واژه فراوان استفاده شده است، که بعضی از آنها در روایات مختلف کتاب فضل القرآن [[اصول کافی]] آمده است، اما تقسیم قرآن به جزء، حزب و … از کارهایی است که بعدها صورت گرفته است و منشأ قرآنی ندارد.

طبق بعضی از نقل‌ها سابقه تقسیم قرآن به اجزاء و بخش‌های مختلف به زمان [[رسول اکرم(ص)]] یا نزدیک به آن زمان بازمی‌گردد. چنان‌که از نافع بی جبیر نقل شده است که پیامبر(ص) می‌فرمودند: «جزئی از قرآن را خواندم»<ref>ابوبکر، عبدالله بن ابی داود، سجستانی، کتاب المصاحف، بیروت، انتشارات دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۵، ص۱۳۱.</ref> و [[امام علی(ع)]] نیز در توصیف پرهیزکاران می‌فرمایند: «پرهیزکاران در شب بر پا ایستاده مشغول نمازند، قرآن را جزء جزء و با تفکر و اندیشه می‌خوانند.»<ref>نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، انتشارات پارسایان، چاپ دوم، ۱۳۷۹، ص۴۰۲، خطبه ۱۹۳، بند ۸.</ref> و نیز نقل شده است مردی میان [[مکه]] و [[مدینه]] خدمت رسول خدا(ص) رسید و عرض کرد: شب گذشته دو جزء از قرآن از من فوت شد که حاضر نیستم آن را با چیزی عوض کنم.<ref>کتاب المصاحف، ص۱۳۱.</ref>

* زرکشی به نقل از کتاب‌های احمد حنبل، ابو داود و ابن ماجه از قول اوس بن حذیفه چنین نقل می‌کند که رسول خدا(ص) از اصحاب پرسیدند: «چگونه قرآن را تقسیم (دسته‌بندی) می‌کنید؟» پاسخ دادند: ما قرآن را به۳، ۵، ۷، ۱۱ و ۱۳ حزب (جزء و بخش) تقسیم می‌کنیم و بخش طولانی آن از سوره «ق» تا آخر قرآن است.»<ref>بدرالدین، محمد بن عبدالله، زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، انتشارات دارالجیل، ۱۴۰۸، ج۱، ص۲۵۰.</ref> البته مراد پایان همان مقداری از قرآن است که تا آن زمان نازل شده بود، می‌باشد.

  | نمایه =