automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy
۱۶٬۰۱۱
ویرایش
کتب اربعه شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
A.rezapour (بحث | مشارکتها) (ابرابزار) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
== جایگاه == | == جایگاه == | ||
[[پرونده:کافی اصول.jpg|بندانگشتی| کتاب «الکافی» نوشته کلینی از کتب اربعه شیعه|293x293پیکسل]] | [[پرونده:کافی اصول.jpg|بندانگشتی| کتاب «الکافی» نوشته کلینی از کتب اربعه شیعه|293x293پیکسل]] | ||
در | احمد پاکتچی حدیث‌پژوه درباره پیدایش کتب اربعه گفته است مسیری که سدهٔ ۳ق توسط عالمانی چون حسین بن سعید اهوازی و احمد بن محمد برقی گشوده شده بود، در سدهٔ ۴ ق به تدوین آثار عظیمی در حدیث امامیه انجامید که زمینهٔ پیدایی دو کتاب از کتب اربعهٔ (الکافی و من لایحضره الفقیه) امامیه را فراهم کرد.<ref>پاکتچی، احمد، «حدیث»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲۰، ذیل مدخل.</ref> | ||
در اواسط سدهٔ ۵ ق، شیخ طوسی (د ۴۶۰ق) با طرح دیدگاه‌های اصولی خود دربارهٔ حجیت خبر واحد، موجب برکشیدن جایگاه حدیث در محافل فقیهان شد و همین موضع، شخص او را به تألیف دو مجموعهٔ مهم در احادیث فقهی برانگیخت. این دو اثر، یعنی تهذیب الاحکام که هدف آن گردآوری گسترده از احادیث فقهی است و الاستبصار که کوچک‌تر بوده و با رویکرد اختلاف الحدیث نوشته شده است، سومین و چهارمین کتاب از کتب اربعه محسوب بوده‌اند.<ref>پاکتچی، احمد، «حدیث»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲۰، ذیل مدخل.</ref> | |||
در آن دوره (قرن سوم و چهارم هجری) اشتهار تنها این چهار کتاب، به عنوان جوامع حدیثی، قابل بحث و گفتگوست؛ چرا که توصیف آنها به عنوان مجموعه‌های رسمی، در سنت متأخر صورت گرفته است. این در حالی است که الکافی توصیفی قانونی ـ فقهی است، کتاب الفقیه، آمیزه‌ای از حدیث و فقه استدلالی، التهذیب شرح احادیث و الاستبصار اثر هرمنوتیکی با رویکرد انتقادی است.<ref>گلیو، رابرت، «پیوند حدیث و فقه: مجموعه‌های رسمی اخبارِ امامیه»، ترجمه علی راد، آینه پژوهش، اردیبهشت ۱۳۸۹ش، شماره ۱۲۱، ص۴.</ref> | |||
تدوین کتب اربعه توسط | تدوین کتب اربعه توسط [[محمدون ثلاث اُوَل]] گامی مهم در رفع نابسامانی‌های موجود در حیطة حدیث و زدودن تعارض از آن به‌شمار می‌رود.<ref>معارف، مجید، «تدوین حدیث»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۶، ذیل مدخل.</ref> | ||
برخی محققان و نسخه‌پژوهان بر ضرورت تصحیح انتقادی کتب اربعه تأکید کرده‌اند.<ref>انصاری، حسن، «[https://ansari.kateban.com/post/3835 ضرورت تصحیح مجدد کتب اربعه]»، بررسی‌های تاریخی، تاریخ درج مطلب: تاریخ درج مطلب: ۱۱ آذر ۱۳۹۷ش.</ref>[[پرونده:استبصار.jpg|بندانگشتی| «الاستبصار» نوشته شیخ طوسی از کتب اربعه شیعه|298x298پیکسل]] | |||
[[پرونده:استبصار.jpg|بندانگشتی| «الاستبصار» نوشته شیخ طوسی از کتب اربعه شیعه|298x298پیکسل]] | |||
== اعتبار کتب اربعه == | == اعتبار کتب اربعه == | ||
تمامی روایات کتب اربعه صحیح نیست و نویسندگان این کتب نیز چنین عقیده‌ای نداشتند. آنان می‌خواستند حدیث را مدوّن سازند، از این رو احادیث متناقض را هم نقل کرده‌اند. پس باید قاعده سندشناسی را نسبت به این روایات اعمال کرد.<ref>صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، ج۴، ص ۲۸۴. به نقل از: مهریزی، مهدی، حدیث پژوهی، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۱۰۷.</ref> | تمامی روایات کتب اربعه صحیح نیست و نویسندگان این کتب نیز چنین عقیده‌ای نداشتند. آنان می‌خواستند حدیث را مدوّن سازند، از این رو احادیث متناقض را هم نقل کرده‌اند. پس باید قاعده سندشناسی را نسبت به این روایات اعمال کرد.<ref>صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الاصول، ج۴، ص ۲۸۴. به نقل از: مهریزی، مهدی، حدیث پژوهی، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۱۰۷.</ref> | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۳: | ||
اِبْنِ بابِوِیهْ، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، ملقب به شیخ صدوق (ح ۳۰۵–۳۸۱ق/ح۹۱۷–۹۹۱م)، محدث و فقیه بزرگ شیعة امامیه<ref>پاکتچی، احمد، «ابن بابویه، محمد»، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> | اِبْنِ بابِوِیهْ، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، ملقب به شیخ صدوق (ح ۳۰۵–۳۸۱ق/ح۹۱۷–۹۹۱م)، محدث و فقیه بزرگ شیعة امامیه<ref>پاکتچی، احمد، «ابن بابویه، محمد»، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> | ||
کتاب من لا یحضره الفقیه که مهم‌ترین اثر ابن بابویه است به عنوان دومین اثر از کتب اربعهٔ امامیه شناخته می‌شود. این اثر یک دورهٔ فقه امامیه به زبان احادیث است که مؤلف آن را با هدف مراجعه برای کسانی که دسترسی به فقیه ندارند، قلمی ساخته است. گفتنی است مؤلف، کتابی مفصل‌تر در حدیث با عنوان مدینة العلم نوشته بوده است، که امروزه نسخه‌ای از آن در اختیار نیست.<ref>پاکتچی، احمد، «حدیث»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲۰، ذیل مدخل.</ref> | |||
ابن بابویه در من لا یحضر، به شیعی بودن اسانید خود تقید داشته است، اما در تک‌نگاشتهای موضوعی که به عنوان مرجع فقهی نوشته نشده بودند، اسانید شیعه و اهل سنت در کنار هم مشاهده می‌شود.<ref>پاکتچی، احمد، «حدیث»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲۰، ذیل مدخل.</ref> | ابن بابویه در من لا یحضر، به شیعی بودن اسانید خود تقید داشته است، اما در تک‌نگاشتهای موضوعی که به عنوان مرجع فقهی نوشته نشده بودند، اسانید شیعه و اهل سنت در کنار هم مشاهده می‌شود.<ref>پاکتچی، احمد، «حدیث»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲۰، ذیل مدخل.</ref> | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۳: | ||
تهذیب الاحکام با نام کامل تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه نخستین تألیف شیخ طوسی بوده و در آن به هیچ‌یک از آثار مؤلف اشاره نشده، ولی او در دیگر آثار خود بارها به این اثر ارجاع داده است.<ref>شبیری، سیدمحمدجواد، «تهذیب الاحکام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.</ref> | تهذیب الاحکام با نام کامل تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه نخستین تألیف شیخ طوسی بوده و در آن به هیچ‌یک از آثار مؤلف اشاره نشده، ولی او در دیگر آثار خود بارها به این اثر ارجاع داده است.<ref>شبیری، سیدمحمدجواد، «تهذیب الاحکام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.</ref> | ||
شیخ طوسی تعداد سیزده هزار و پانصد و نود حدیث در کتاب تهذیب الاحکام که همه در فروع است گرد آورده است. استبصار. این کتاب نیز تألیف شیخ‌الطائفه ابوجعفر طوسی است. این کتاب مشتمل بر پنجهزار و پانصد و یازده حدیث است.<ref>مطهری، مرتضی،: خدمات متقابل اسلام و ایران، ص۴۷۳.</ref> | |||
== الاِستبصار == | == الاِستبصار == | ||