عالمان مشهور اخباری: تفاوت میان نسخه‌ها

استرابادی معتقد بود استنباط احکام نظری از آیات قرآنی که محتمل وجوه متعدد است، جز برای معصومان اهل بیت(ع) که مخاطبان واقعی قرآن هستند، امکان‌پذیر نیست. وی به صحت جمیع احادیث کتب اربعه و اصولاً صحت غالب احادیث امامی قائل بود و معتقد بود که منابع کتب اربعه، اصولی است که اصحاب ائمه(ع) آن را مدون ساخته، به مضامین آن عمل می‌کردند.<ref>انصاری، حسن، «امين‌ استرابادی'''»'''، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ذیل مدخل.</ref> وی بخش مهمی از کتاب الفوائد المدنیة خود را به بررسی ماهیت اجتهاد اختصاص داده، استنباطات ظنی اصولیان را به نقد گرفته است.<ref>پاکتچی،‌ احمد، «امامیه»، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ذیل مدخل.</ref>

ملا خلیل قزوینی از اخباریان سرسخت بود که علم اصول و اجتهاد را رد می‌کرد. او معتقد بود تمام روایات اصول کافی صحیح هستند و عمل به آن واجب است. کتاب [[صافی در شرح کافی]] به زبان فارسی اثر اوست.<ref>بهشتی، ابراهیم، اخباریگری، تاریخ و عقاید، قم، دار الحديث، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۱۲۹</ref>

[[میرزا محمد اخباری]] متولد هند و اصالتا نیشابوری در سال ۱۱۷۸، از علمای مشهور و از رهبران تندرو مکتب اخباری است. او در کنار علوم متداول دینی، در علوم غریبه از قبیل طلسمات و جفر و اعداد مطالعاتی کرد و در بحث و جدل نیز مهارت یافت. میرزا محمد هرگز از ابراز مخالفت آشکار با علمای اصول، چه در گفتار و چه در نوشتار، خودداری نمی‌کرد و همین امر سبب شد تا حکم قتل او توسط علما و مجتهدان به‌نام آن زمان امضا گردد. در پی صدور حکم قتل میرزا محمد، گروهی به خانه او هجوم بردند و او را به همراه فرزندش احمد و یکی از شاگردانش به قتل رساندند. کتاب [[البرهان فی التکلیف و البیان]] او در بیان تکلیف و اسباب مسلک اخباری و رد مجتهدان است.<ref>قیصری،‌ احسان، «اخباریان»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.</ref>

میرزا محمد در مقابل مجتهدان چنان هتاکی می‌کرد که [[کاشف الغطاء]] خطاب به او می‌گوید: «به پنج خصلت شهرت یافته‏‌اى که پست‏‌ترین صفات آدمى است: کم عقلى، سستى در دین، بی‌‏وفایى، بی‌حیایى، حسد بی‌حد و مرز. و هر یک از این خصلت‌ها در وجود تو مظاهرى دارد که بر هیچ فردى پوشیده نیست.»<ref>جناتی، محمدابراهیم، «غلبه اجتهاد بر اخباریگری»، کیهان اندیشه، ۱۳۶۶ش، شماره ۱۴.</ref> به دلیل شخصیت جنجال‌برانگیز میرزا محمد و ادبیات گزنده و آمیخته با طعن و کینه‌ای که در نوشته‌هایش علیه فقیهان و اصولیان به کار گرفت، آتش نزاع میان این دو گروه شعله‌ور شد و به دنبال آن تعداد ردیه‌ها و دفاعیه‌ها از سوی هر دو طرف نیز فزونی یافت.<ref>تمدن، حمیدرضا، «تفاوت اصولیان و اخباریان: شیخ جعفر کاشف الغطاء و تمثیل خدمتکار و شهریار»، تاریخ درج مطلب: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۲ش.</ref>

[[یوسف بحرانی]] مشهور به صاحب حدائق، فقیه و محدّث اخباری معتدل و متتبّع پر اثرِ قرن دوازدهم است. بحرانی یکی از برجسته‌ترین عالمان و مدافعان نحله فقهی و حدیثی اخباری و نیز آخرین شخصیت در خورِ ذکرِ این مکتب است که با وحید بهبهانی، مجتهد ضد اخباری معاصر خود، در کربلا مناظرات طولانی داشته و گفته شده است که این مناظرات در تغییر دیدگاه او و احتمالاً از رونق افتادن مسلک اخباری و رواج مکتب اصولی (با توجه به موقعیت علمی بحرانی نزد اخباریون) سخت مؤثر افتاده است.<ref>طارمی، حسن، «بحرانی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل.</ref> اعتدال و انصاف صاحب حدائق را در پایان رسیدن عصر اخباری گری مؤثر می‌دانند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، ، ج۱، ص۱۱۹.</ref> مشهورترین اثر او [[الحدائق الناضرة]] است که در ۲۵ جلد انتشار یافته است.

[[ملا محسن فیض کاشانی]] (درگذشت ۱۰۹۱ق) یکی از پایه‌های اصلی اخباریان معتدل در نظام فکری اخباریگری است. او در بسیاری از نوشته‌های خویش، تمسک به اخبار و دوری گزیدن از اجتهاد غیرمأثور را مطرح و از آن دفاع کرده است. فیض قطعیت صحیح بودن روایات کتب اربعه را بر خلاف اخباریان نمی‌پذیرد. و ظاهر قرآن را حجت می‌شمارد. فیض کاشانی احکام عقلی تأیید شده شرع را می‌پذیرد و عقل را به عنوان نور الهی معرفی می‌کند.<ref>طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه «۲»، ج۱، ص۲۳۳.</ref> تفسیر الصافی، الوافی، المحجة البیضاء و مفاتیح الشرایع از آثار اوست. او داماد ملاصدرا بود.

* [[علامه مجلسی]] مسلک و رویکرد علمیِ علّامه مجلسی و نسبتش با اخباری‌گری، محل بحث و اختلاف است. به قول برخی، مشرب معتدل اخباری‌گری دارد؛ و برخی نیز معتقدند که مجلسی، نه اخباریِ صرف است و نه مجتهد خالص؛ بلکه خود، مسلکی جداگانه دارد، که از دید شاگردش شیخ‌ یوسف بحرانی، «حدّ وسط بین قول اخباریان و مجتهدان» است.<ref>بهشتی، ابراهیم، اخباریگری، تاریخ و عقاید، قم، دار الحديث، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۱۴۸.</ref> مجلسی دوم خود می‌گوید که روش او حد وسطی میان اخباریان و اصولیان است.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ترجمه محمد آصف فكرت، مشهد، بنياد پژوهشهاي إسلامي،‌ ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۵۹.</ref> مهمترین و مشهورترین کتاب او بحار الانوار است که پیش از آن چنین کاری انجام نشده بود.

* [[شیخ سلیمان بحرانی]] فقیه و محدّثِ قرون یازدهم و دوازدهم از عالمان اخباری شناخته می‌شود. از بحرانی بیش از پنجاه رساله و کتاب در موضوعات مختلف فقهی و اصولی و حدیثی و اعتقادی برجای مانده است.<ref>انصاری، محمّدرضا، و یحیی رهایی، «بَحرانی سلیمان بن عبداللّه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل.</ref>

* [[شیخ عبدالله سماهیجی]] از عالمان بزرگ اخباری، در سال ۱۰۷۶ ه‍.ق در بحرین به دنیا آمد.<ref>«[http://shiastudies.com/fa/%d9%87%d8%b4%d8%aa%d9%85-%d8%ac%d9%85%d8%a7%d8%af%db%8c-%d8%a7%d9%84%d8%ab%d8%a7%d9%86%db%8c/ وفات ملا عبدالله بن شیخ صالح سماهیجی بحرانی صاحب صحیفه علویه (۱۱۳۵ هجری قمری)]»، سایت مجمع جهانی شیعه‌شناسی، تاریخ درج مطلب: ۲۵ بهمن ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۲ش.</ref> او را از اخباریان تندرو می‌دانند<ref>بهشتی، ابراهیم، اخباریگری، تاریخ و عقاید، قم، دار الحديث، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۱۵۸</ref> که به کثرت طعن بر مجتهدان شهره بود و به مجتهان ناسزا می‌گفت.<ref>قیصری،‌ احسان، «اخباریان»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.</ref>

* [[ملا عبدالله شوشتری]] از شاگردان مقدس اردبیلی و استاد محمد تقی مجلسی، در اوایل قرن یازدهم سهم مهمی در احیای علم حدیث داشت.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ترجمه محمد آصف فكرت، مشهد، بنياد پژوهشهاي إسلامي،‌ ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۵۸.

 

</ref>

از دیگر عالمان اخباری می‌توان محمد طاهر قمی، آقا رضی قزوینی، شیخ حسین کرکی، ملا عبدالله تونی، را نام برد.<ref>بهشتی، ابراهیم، اخباریگری، تاریخ و عقاید، قم، دار الحديث، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۵۴۵</ref>