اقدامات ضد استعماری سید جمال‌الدین اسدآبادی در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

میرزای شیرازی تحت تأثیر نامه سید جمال‌الدین با فرستادن تلگرافی به شاه مبنی بر اعتراض علما و عامه مردم از وجود چنین قراردادهایی خواستار لغو آن شد. اما شاه قاجار به این نامه ترتیب‌اثر نداد. میرزای شیرازی که لغو این امتیاز را وظیفه دینی خود می‌دانست، علی‌رغم بی‌توجهی شاه، مجدداً تلگرافی به ناصرالدین‌ شاه مخابره کرد.<ref>ناظم الاسلام کرمانی، محمد بن علی، تاریخ بیداری ایرانیان، به‌کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران، ۱۳۵۷ش، ج۱، ص۳۴.</ref> از آنجا که این تلگراف دوم دوباره با بی‌اعتنایی شاه مواجه شد، در جواب استفتایی که از او در رابطه با استعمال تنباکو شد، حکم بر تحریم آن کرد و فتوای تاریخی خود را صادر کرد.<ref>کدی، نیکی، تحریم تنباکو در ایران، ترجمۀ شاهرخ قائم‌مقامی، تهران، شرکت سهامی انتشارات کتاب‌های جیبی، ۱۳۵۸ش، ص۱۲۵.</ref>

در عین حال که سیّد در کشورهای اسلامی بالاخص ایران متوجه روحانیان و علماء بود به دانشمندان و روشنفکران و جوانان نیز عنایت داشت و بیشترین مخالفت او با آن دسته از روشنفکرانی بود که در جریان گرایش به غرب و

خود باختگی در برابر غرب و تقلید از آنها قرار داشتند، چرا که این مرحله اوّل استعمار یعنی استعمار فرهنگی است که با هجوم ظواهر تجدّد شروع می‌شود و سپس مرحله دوّم و سوّم استعمار یعنی استعمار اقتصادی و سیاسی به دست این غرب زدگان جای پای محکمی در کشور پیدا می‌کند و کشور را آماج چپاول و غارت خویش می‌سازد. «ملکم خان» را می‌توان مظهر و نمونه کاملی از روشنفکران غرب باور و سر سلسله روشنفکران از این دست در تاریخ معاصر ایران دانست. ملکم خان مروّج فکر در تسلیم مطلق به تمدّن غربی بود و بیش از پنجاه سال از عمرش را در اروپا گذرانید.