trustworthy
۷٬۳۴۶
ویرایش
خطبه امام حسین(ع) در منا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←جایگاه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|امام حسین}} | {{درگاه|امام حسین}}'''خطبه امام حسین(ع) در منا''' خطبه‌ای است که در دوران فشار حکومت معاویه بر شیعیان در دفاع از جایگاه الهی [[اهل‌بیت(ع)]] و انتقاد از جنایات امویان ایراد شده است. این خطبه [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] را از نظر محتوا متناسب با سایر سخنان امام حسین(ع) پس از آغاز قیام عاشورا و مانند مقدمه‌ای برای [[نهضت عاشورا]] قلمداد کرده‌اند. | ||
هدف امام حسین(ع) از ایراد این خطبه را، علاوه بر دفاع از [[امام علی(ع)]] و شیعیانش، پاشیدن بذر انقلاب در آینده بر ضد [[بنی‌امیه|امویان]] در افکار مردم مسلمان دانسته‌اند. بستر تاریخی ایراد این خطبه انتقاد امام حسین(ع) از چهار بخشنامه معاویة بن ابوسفیان علیه امام علی(ع) و شیعیانش و به نفع امویان قلمداد شده است. | |||
این خطبه از سه بخش تشکیل شده که محتوای آنها نقل فضایل امام علی(ع) و اهل‌بیت(ع) در سیره رسول خدا(ص)، دعوت به [[امر به معروف و نهی از منکر]] و تأکید بر اهمیت انجام آن در مقابل حکام ظالم و تأکید بر وظیفه عالمان و لزوم قیام آنان در مقابل ستمگران و مفاسد سکوت آنان در مقابل ظالمان دانسته شده است. | |||
== جایگاه == | == جایگاه == | ||
خطبه امام حسین(ع) در سرزمین منا را از نظر محتوا | خطبه امام حسین(ع) در [[سرزمین منا]] را از نظر محتوا متناسب با سایر خطبه‌ها و سخنان [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] پس از آغاز قیام عاشورا و مانند مقدمه‌ای برای نهضت عاشورا قلمداد کرده‌اند.<ref>نجمی، محمدصادق، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۱ش، ص۳۵۹.</ref> گفته شده که این خطبه یک یا دو سال<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۸.</ref> قبل از مرگ [[معاویه]]، در رجب سال ۶۰ق، و در اوج بحران اختناق، ظلم و فشاری که از سوی او بر امت اسلامی و به‌خصوص [[شیعیان]] وارد می‌شد ایراد شده است.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ص۳۶۳.</ref> | ||
ناصر مکارم شیرازی این خطبه امام حسین(ع) را قیام فرهنگی علیه منافقانی چون معاویه که در قامت خلفای پیامبر(ص) ظاهر شده بودند قلمداد کرده است؛ قیامی که مانند قیام عاشورا امویان را رسوا می‌کرد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۸۴ش، ص۳۰۶.</ref> | [[ناصر مکارم شیرازی]] این خطبه امام حسین(ع) را قیام فرهنگی علیه منافقانی چون معاویه که در قامت خلفای پیامبر(ص) ظاهر شده بودند قلمداد کرده است؛ قیامی که مانند قیام عاشورا امویان را رسوا می‌کرد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۸۴ش، ص۳۰۶.</ref> | ||
برخی محققان اهداف امام حسین(ع) از ایراد این خطبه را در مکانی چون | برخی محققان اهداف امام حسین(ع) از ایراد این خطبه را در مکانی چون منا و در جمع صحابه پیامبر(ص) و تابعان چنین برشمرده‌اند: | ||
* نشان‌دادن اینکه حاکمان [[بنی‌امیه]] که دستور داده‌اند تا امام علی(ع) | * نشان‌دادن اینکه حاکمان [[بنی‌امیه]] که دستور داده‌اند تا به [[امام علی(ع)]] بر فراز منابر ناسزا بگویند قصد تخریب چهره چه شخصیتی را دارند؛ شخصیتی که جان پیامبر(ص)، برادر او، جانشینش و وصی او بود. این روشنگری امام حسین(ع) موجب می‌شد که مردم از یک سو به ماهیت ضداسلامی امویان پی ببرند و از سوی دیگر با ناسزاگویی به امام علی(ع) بر منابر به مقابله بپردازند. | ||
* روشنگری در این مورد که قدرت امویان دلیلی بر حقانیت آنان شمرده نمی‌شود و مردم نباید جنایات آنان را به‌دست فراموشی بسپارند. | * روشنگری در این مورد که قدرت امویان دلیلی بر حقانیت آنان شمرده نمی‌شود و مردم نباید جنایات آنان را به‌دست فراموشی بسپارند. | ||
* پاشیدن بذر انقلاب در آینده بر ضد امویان در افکار مردم مسلمان؛ انقلاب‌هایی که سال‌ها بعد به ثمر رسید.<ref>مکارم شیرازی، عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها، ص۳۰۶.</ref> | * پاشیدن بذر انقلاب در آینده بر ضد امویان در افکار مردم مسلمان؛ انقلاب‌هایی که سال‌ها بعد به ثمر رسید.<ref>مکارم شیرازی، عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها، ص۳۰۶.</ref> | ||
== بستر تاریخی == | == بستر تاریخی == | ||
بستر تاریخی ایراد این خطبه چهار بخشنامه معاویه علیه امام علی(ع) و شیعیانش و به نفع امویان و پیروان آنان قلمداد شده است.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ص۳۶۶–۳۶۸.</ref> در بخشنامه اول از همه خطبا خواسته شد تا امام علی(ع) را بر منابر لعنت کنند،<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، تحقیق علاءالدین موسوی، تهران، مؤسسة البعثة، ۱۴۰۷ق، ص۱۶۴.</ref> بر شیعیان سخت بگیرند،<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۵–۱۶۶.</ref> شهادت آنان در محاکم شرعی را نپذیرند<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۶.</ref> و مناقب عثمان را بر منابر نقل کنند و برای نقل‌کنندگان حقوقی معین کنند.<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۶.</ref> در بخشنامه دوم، معاویه نقل فضائل ابوبکر و عمر را وظیفه واعظان قرار داد و به آنان گفت که مشابه فضائل امام علی(ع) را برای صحابه بیاورند، تا از نظر او اهل‌بیت(ع) منکوب شوند.<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۶–۱۶۷.</ref> در بخشنامه سوم و چهارم، معاویه دستور داد نام متهمان به دوستی با امام علی(ع) و خاندانش را از دیوان | بستر تاریخی ایراد این خطبه انتقاد [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] از چهار بخشنامه معاویه علیه امام علی(ع) و شیعیانش و به نفع [[بنی‌امیه|امویان]] و پیروان آنان قلمداد شده است.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ص۳۶۶–۳۶۸.</ref> در بخشنامه اول از همه خطبا خواسته شد تا [[امام علی(ع)]] را بر منابر لعنت کنند،<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، تحقیق علاءالدین موسوی، تهران، مؤسسة البعثة، ۱۴۰۷ق، ص۱۶۴.</ref> بر شیعیان سخت بگیرند،<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۵–۱۶۶.</ref> شهادت آنان در محاکم شرعی را نپذیرند<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۶.</ref> و مناقب عثمان را بر منابر نقل کنند و برای نقل‌کنندگان حقوقی معین کنند.<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۶.</ref> در بخشنامه دوم، معاویه نقل فضائل [[ابوبکر]] و [[عمر]] را وظیفه واعظان قرار داد و به آنان گفت که مشابه [[فضایل امام علی(ع) در کلام اهل‌سنت|فضائل امام علی(ع)]] را برای صحابه بیاورند، تا از نظر او [[اهل‌بیت(ع)]] منکوب شوند.<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۶–۱۶۷.</ref> در بخشنامه سوم و چهارم، [[معاویه]] دستور داد نام متهمان به دوستی با امام علی(ع) و خاندانش را از دیوان بیت المال حذف کنند و زندگی را بر آنان سخت کنند و خانه‌هایشان را بر سرشان خراب کنند.<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۷–۱۶۸.</ref> | ||
سلیم بن قیس در ادامه اضافه | در [[کتاب سلیم بن قیس هلالی|کتاب سلیم بن قیس]] در ادامه اضافه شده که فشار و اختناق همچنان ادامه داشت، ولی پس از شهادت امام حسن(ع) به اوج رسید؛ به طوری که شیعیان به شدت تحت تعقیب، آزار و قتل قرار گرفتند.<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۸.</ref> در این شرایط، امام حسین(ع) در سفر حجی در سال ۵۸ یا ۵۹ق، در سرزمین منا و در میان جمع قابل توجهی از صحابه و تابعان، خطبه‌ای علیه سیاست‌های معاویه ایراد کرد.<ref>سلیم بن قیس هلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۶۸.</ref> | ||
== محتوا و منابع خطبه == | == محتوا و منابع خطبه == | ||
محمدصادق نجمی معتقد است که گرچه خطبه امام حسین(ع) در منا از نظر محتوا ابعاد گوناگونی دارد، در مجموع از سه بخش مستقل تشکیل شده است: | محمدصادق نجمی معتقد است که گرچه خطبه امام حسین(ع) در منا از نظر محتوا ابعاد گوناگونی دارد، در مجموع از سه بخش مستقل تشکیل شده است: | ||
*'''بخش اول''' که حاوی فضایل امام علی(ع) و اهل‌بیت(ع) در سیره رسول خدا(ص) است. | *'''بخش اول''' که حاوی فضایل امام علی(ع) و اهل‌بیت(ع) در سیره رسول خدا(ص) است. | ||
*'''بخش دوم''' که دعوت به امر به معروف و نهی از منکر و اهمیت انجام این وظیفه اسلامی در مقابل حکام ظالم است. | *'''بخش دوم''' که دعوت به امر به معروف و نهی از منکر و تأکید بر اهمیت انجام این وظیفه اسلامی در مقابل حکام ظالم است. | ||
*'''بخش سوم''' که شامل تأکید بر وظیفه عالمان و لزوم قیام آنان در مقابل ستمگران و مفاسد سکوت آنان در مقابل ظالمان است.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ص۳۶۳.</ref> | *'''بخش سوم''' که شامل تأکید بر وظیفه عالمان و لزوم قیام آنان در مقابل ستمگران و مفاسد سکوت آنان در مقابل ظالمان است.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ص۳۶۳.</ref> | ||
درباره منابع این خطبه گفته شده که، از میان بخش‌های سه‌گانه این خطبه، هریک از مورخان و محدثان به نقل بخشی از آن بسنده کرده‌اند و از نقل بقیه خطبه صرف نظر کرده‌اند: | درباره منابع این خطبه گفته شده که، از میان بخش‌های سه‌گانه این خطبه، هریک از مورخان و محدثان به نقل بخشی از آن بسنده کرده‌اند و از نقل بقیه خطبه صرف نظر کرده‌اند: | ||