|
|
خط ۱۳: |
خط ۱۳: |
| * رویکرد قرآن که در این مسئله نظری مغایر با آن دو نظر ارائه میدهد که نه با اندیشهٔ متسامحانهٔ روشنفکران و نه با تنگنظری مقدسمآبان همراه است. | | * رویکرد قرآن که در این مسئله نظری مغایر با آن دو نظر ارائه میدهد که نه با اندیشهٔ متسامحانهٔ روشنفکران و نه با تنگنظری مقدسمآبان همراه است. |
|
| |
|
| == طرح بحث و سابقهٔ طرح == | | == طرح بحث و رویکردها == |
| {{جعبه نقلقول|مرتضی مطهری: «در چند سال پیش در یک انجمن برای سخنرانی دعوت شده بودم. در آن انجمن طبق معمول خودشان از شرکتکنندگان درخواست میشد که اگر سؤالاتی دارند بنویسند تا در موقع مناسب جواب داده شود. آن سؤالات را در دفتری ثبت کرده بودند و آن دفتر را در اختیار من قرار دادند که موضوع سخنرانی خود را از میان آنها انتخاب کنم. من دیدم سؤالی که بیش از هر سؤال تکرار شده است همین است که آیا خداوند هر غیر مسلمانی را به جهنم میبرد؛ آیا پاستور و ادیسون و کخ اهل عذاب خواهند بود. از آن وقت من به اهمیت این مسئله، از نظر اینکه افکار را تا چه حد به خود متوجه کرده، پی بردم».<ref>مطهری، مرتضی، عدل الهی، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۹۶ش، ص۲۴۷-۲۴۸.</ref>
| | از نظر مطهری اگر کسی بدون اینکه دین حق را بپذیرد عمل نیکی انجام دهد، که دین حق آن را نیک میداند، آیا برای او در مقابل عمل نیکی که انجام داده است اجر و پاداشی هست یا نه.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۵۴.</ref> مطهری معتقد است که در گذشته این مسئله فقط در میان فیلسوفان و در کتابهای فلسفی مورد بحث واقع میشد. اما در دوران معاصر به میان همهٔ طبقات اجتماع کشیده شده<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۴۵.</ref> و همین موجب میشود که مطهری بارها با سؤال در این موضوع روبهرو شود و این موجب میشود که او در کتاب خود به این مسئله بپردازد.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۴۶.</ref> |
| }}
| |
| از نظر مطهری اساس این بحث این است که آیا کارهای خیر افراد غیر مسلمان مقبول است یا غیر مقبول. اگر مقبول است پس چه فرق میکند که انسان مسلمان باشد یا نباشد، عمده این است که در دنیا کار خیر بکند، فرضاً مسلمان نبود و یا هیچ دینی نداشت زیانی نکرده است. اگر غیر مقبول باشد و پاداشی نزد خدا ندارد با [[عدل الهی]] چگونه سازگار است.<ref>مطهری، عدل الهی، ص ۲۴۵.</ref> به دیگر سخن، اگر کسی بدون اینکه دین حق را بپذیرد عمل نیکی انجام دهد، که دین حق آن را نیک میداند، آیا برای او در مقابل عمل نیکی که انجام داده است اجر و پاداشی هست یا نه.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۵۴.</ref>
| |
|
| |
|
| مطهری معتقد است که در گذشته این مسئله فقط در میان فیلسوفان و در کتابهای فلسفی مورد بحث واقع میشد، ولی در دوران معاصر به میان همهٔ طبقات اجتماع، از جاهل و عالم و بیسواد و تحصیلکرده، کشیده شده و کمتر کسی را میتوان یافت که در ذهن خود این مسئله را طرح نکرده باشد.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۴۵.</ref>
| |
|
| |
| مطهری آغاز توجه به این مسئله را از قریب نیمقرن پیش از روزگار خود و بر اثر سهولت ارتباطات میان ملل مسلمان و غیر مسلمان و ازدیاد وسایل ارتباطی قلمداد میکند. آشنایی که موجب میشود این مسئله در میان عموم طبقات اجتماع، خصوصاً طبقهٔ روشنفکر، مورد پرسش و گفتوگو قرار گیرد. این گروهها وقتی که در زندگی بعضی از مخترعان و مکتشفان بشر در عصر جدید، که مسلمان نیستند ولی خدمات بسیار ارزندهای به بشریت کردهاند، مطالعه میکنند، آنها را لایق پاداش مییابند و از طرف دیگر قبلاً چنین میاندیشیدهاند که عمل غیر مسلمان مطلقاً بیارزش و بیفایده است. جمع چنین تصوراتی آنان را سخت دچار تردید و اضطراب میکند و عملاً موضوعی که سالها در قلمرو فکری فیلسوفان مطرح بود به میان محافل عامهٔ مردم وارد میشود و بهصورت اشکالی در موضوع عدل الهی مطرح میشود.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۴۵-۲۴۶.</ref>
| |
|
| |
| همین فضا موجب میشود که مطهری بارها با سؤال دربارهٔ عمل خیر غیر مسلمانان از منظر عدل الهی از سوی جوانان و دانشجویان روبهرو شود و این موجب میشود که او در کتاب خود به این مسئله بپردازد.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۴۶.</ref>
| |
|
| |
| == رویکردها ==
| |
| مطهری دربارهٔ برخورد با مسئلهٔ عمل خیر غیرمسلمانان از منظر عدل الهی رویکردهای سهگانهای را معرفی میکند: | | مطهری دربارهٔ برخورد با مسئلهٔ عمل خیر غیرمسلمانان از منظر عدل الهی رویکردهای سهگانهای را معرفی میکند: |
|
| |
|
| * رویکرد اول معمولاً در میان روشنفکران دیده میشود که معتقدند در این مسئله هیچ فرقی میان مسلمان و غیر مسلمان، بلکه میان موحد و غیر موحد نیست؛ هر کس عمل نیکی انجام دهد، خدمتی به بشریت انجام دهد، استحقاق ثواب و پاداش از جانب خداوند دارد. آنان معتقدند که خداوند عادل است و خدای عادل میان بندگان خود تبعیض قائل نمیشود و برای او فرقی نمیکند که بندهاش به او [[ایمان]] داشته باشد یا نداشته باشد. از نظر آنان خداوند هرگز به خاطر اینکه بندهای با او رابطهٔ آشنایی و دوستی ندارد عمل نیک آن بنده را نادیده نمیگیرد و اجر او را ضایع نمیگرداند.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۵۴-۲۵۵.</ref> | | * رویکرد اول معمولاً در میان روشنفکران دیده میشود که معتقدند در این مسئله هیچ فرقی میان مسلمان و غیر مسلمان، بلکه میان موحد و غیر موحد نیست. هر کس عمل نیکی انجام دهد، خدمتی به بشریت انجام دهد، استحقاق ثواب و پاداش از جانب خداوند دارد. آنان معتقدند که خداوند عادل است و میان بندگان خود تبعیض قائل نمیشود. از نظر آنان خداوند هرگز به خاطر اینکه بندهای با او رابطهٔ آشنایی و دوستی ندارد عمل نیک آن بنده را نادیده نمیگیرد و اجر او را ضایع نمیگرداند.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۵۴-۲۵۵.</ref> |
| * صاحبان رویکرد دوم، که مخالف رویکرد اول هستند، تقریباً اکثر مردم عالم را مستحق عذاب میدانند. آنان معتقدند مردم یا مسلمانند و یا غیر مسلمان؛ غیر مسلمانها، که تقریباً سهچهارم مردم جهان را تشکیل میدهند، به این دلیل که مسلمان نیستند اهل جهنم هستند.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۵۵.</ref> | | * صاحبان رویکرد دوم تقریباً اکثر مردم عالم را مستحق عذاب میدانند. آنان معتقدند مردم یا مسلمانند و یا غیر مسلمان؛ غیر مسلمانها، که تقریباً سهچهارم مردم جهان را تشکیل میدهند، به این دلیل که مسلمان نیستند اهل جهنم هستند.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۵۵.</ref> |
| * رویکرد سوم از نظر مطهری منطق قرآن کریم است. [[قرآن کریم]] در این مسئله نظری مغایر با آن دو نظر ارائه میدهد که کاملاً مخصوص قرآن است. از نظر مطهری نظر قرآن نه با اندیشهٔ متسامحانهٔ روشنفکران مطابق است و نه با تنگنظری مقدسمآبان همراه است.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۵۵.</ref> | | * رویکرد سوم از نظر مطهری منطق قرآن کریم است. [[قرآن کریم]] در این مسئله نظری مغایر با آن دو نظر ارائه میدهد که کاملاً مخصوص قرآن است. از نظر مطهری نظر قرآن نه با اندیشهٔ متسامحانهٔ روشنفکران مطابق است و نه با تنگنظری مقدسمآبان همراه است.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۵۵.</ref> |
|
| |
|