۶٬۷۱۶
ویرایش
کتاب الفتن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
کتاب | کتاب الفتن، با وجود تأثير فراوانى كه در ميان اهل‌سنت و شيعيان داشته و آنان بسيارى از روايات علائم ظهور از آن نقل کرده‌اند اعتبار چندانى نزد عالمان اهل‌سنت و شیعه ندارد. نویسندهٔ این کتاب نُعَیم بن حَمَّاد مَرْوَزی، از محدثان اهل‌سنت، است.کتاب «الفتن» قدیمی‌ترین منبع در مورد نشانه‌های ظهور است که در دسترس است. موضوع کتاب الفتن نقل روایاتی با محتوای پیش‌گویی در مورد آینده است. در این کتاب روایات آستانهٔ ظهور مهدی(ع) نیز نقل شده است. | ||
بزرگان اهل‌سنت در کل از ابن حماد تجليل كرده و بعضاً او را توثيق كرده‌اند، با این حال روايات او را قوى نمى‌دانند. كتاب الفتن ابن حماد يا مجموعه روايات او در منابع روايى شيعه و عامه جايگاه مهمى به خود اختصاص داده و حجم گسترده اى از آنچه او در موضوع مهدويت و نشانه هاى ظهور گزارش كرده در كتاب هاى بعدى آمده است. از اين رو هنگام بررسى و تحليل اين روايات بايد به اين تأثيرپذيرى توجه داشت و تنها به نقل آنها بسنده نكرد | |||
== مؤلف == | == مؤلف == | ||
زمان ولادیت ابوعبدالله نعيم بن حماد بن معاويهٔ خزاعى مروزى، معروف به فارض، مشخص نیست. او اهل مرو بود و براى آموختن حديث به عراق و حجاز سفر كرد و سرانجام در مصر ساكن شد. از جزئيات سفرهاى علمى ابن حماد اطلاعى در دست نيست. آنچه مسلم است اين است که او مدتى طولانى در مصر سكونت داشته است و براى اظهار نظر دربارهٔ موضوع جنجالى خلق قرآن به عراق آمده است.<ref>صادقی، مصطفی، «الفتن ابن‌حماد قدیمی‌ترین کتاب در مهدویت»، آینهٔ پژوهش، شمارهٔ ۸۴، بهمن و اسفند ۱۳۸۲، ص۴۸.</ref> | |||
زمان ولادیت ابوعبدالله نعيم بن حماد بن معاويهٔ خزاعى مروزى، معروف به فارض، مشخص نیست. او اهل مرو بود و براى آموختن حديث به عراق و حجاز سفر كرد و سرانجام در مصر ساكن شد. از جزئيات سفرهاى علمى ابن حماد اطلاعى در دست نيست. آنچه مسلم است اين است که او مدتى طولانى در مصر سكونت داشته است و براى اظهار نظر دربارهٔ موضوع جنجالى خلق قرآن به عراق آمده است.<ref>صادقی، «الفتن ابن‌حماد قدیمی‌ترین کتاب در مهدویت»، ص۴۸.</ref> | |||
فتنهٔ خلق قرآن يا عصر محنت<ref>برای اطلاع بیشتر راجع به عصر محنت ن.ک: خرم، فاطمه، [http://fpq.bou.ac.ir/article_22259_0199d0f64c3227f303e68fff8f6c4337.pdf «عصر محنت»]، فرهنگ پژوهش، شمارهٔ ۵، ۱۳۸۸ش.</ref> در تاريخ اسلام به دوران سه خليفه عباسى، مأمون، معتصم و واثق گفته مى‌شود كه با درگیری خشونت‌بار معتزله، که معتقد به مخلوق‌بودن قرآن بودند، با كسانى كه قائل به قدیم‌بودن قرآن بودند همراه بود. ابن حماد از قربانيان مخالفت با معتزله و موضوع خلق قرآن بود. او در دوران حکومت معتصم به عراق فراخوانده شد و چون برخلاف اعتقاد حاكم بر دربار نظر داد و به خواستهٔ آنان اعتراف نكرد، در سامرا يا بغداد زندانى شد و پس از چندی در سال ۲۲۸ يا ۲۲۹ از دنيا رفت. در منابع آمده که او را با زنجير اسارت و به قولى بدون كفن و اقامهٔ نماز دفن كردند. همچنين، گفته شده که او در زندان هم به نقل حديث اشتغال داشته است. نعيم بن حماد از افرادى چون سفيان بن عينيه، عبدالرزاق بن همام، عبدالله بن مبارک، رشدين بن سعد، فضيل بن عياض و ابوبكر بن عياش روايت كرده است.همچنین، افرادی چون بخارى، ابوزرعهٔ دمشقى، ابوحاتم رازى، يحيى بن معين از او حدیث نقل کرده‌اند.<ref>صادقی، «الفتن ابن‌حماد قدیمی‌ترین کتاب در مهدویت»، ص۴۸-۴۹.</ref> | فتنهٔ خلق قرآن يا عصر محنت<ref>برای اطلاع بیشتر راجع به عصر محنت ن.ک: خرم، فاطمه، [http://fpq.bou.ac.ir/article_22259_0199d0f64c3227f303e68fff8f6c4337.pdf «عصر محنت»]، فرهنگ پژوهش، شمارهٔ ۵، ۱۳۸۸ش.</ref> در تاريخ اسلام به دوران سه خليفه عباسى، مأمون، معتصم و واثق گفته مى‌شود كه با درگیری خشونت‌بار معتزله، که معتقد به مخلوق‌بودن قرآن بودند، با كسانى كه قائل به قدیم‌بودن قرآن بودند همراه بود. ابن حماد از قربانيان مخالفت با معتزله و موضوع خلق قرآن بود. او در دوران حکومت معتصم به عراق فراخوانده شد و چون برخلاف اعتقاد حاكم بر دربار نظر داد و به خواستهٔ آنان اعتراف نكرد، در سامرا يا بغداد زندانى شد و پس از چندی در سال ۲۲۸ يا ۲۲۹ از دنيا رفت. در منابع آمده که او را با زنجير اسارت و به قولى بدون كفن و اقامهٔ نماز دفن كردند. همچنين، گفته شده که او در زندان هم به نقل حديث اشتغال داشته است. نعيم بن حماد از افرادى چون سفيان بن عينيه، عبدالرزاق بن همام، عبدالله بن مبارک، رشدين بن سعد، فضيل بن عياض و ابوبكر بن عياش روايت كرده است.همچنین، افرادی چون بخارى، ابوزرعهٔ دمشقى، ابوحاتم رازى، يحيى بن معين از او حدیث نقل کرده‌اند.<ref>صادقی، «الفتن ابن‌حماد قدیمی‌ترین کتاب در مهدویت»، ص۴۸-۴۹.</ref> | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۹: | ||
== ویژگی‌ها == | == ویژگی‌ها == | ||
الفتن ابن حماد، به طور گسترده، به منابع شيعه راه يافته و از طريق آثارى مانند ''التشريف بالمنن فى تعريف الفتن'' مشهور به ''[[الملاحم والفتن]]'' ابن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق)، در كتب اماميه وارد شده است. الفتن قديمى‌ترين منبع در بحث ملاحم و فتن یا نشانه‌هاى ظهور است. كتاب الفتن همانند ديگر كتاب‌هايى كه در موضوع ملاحم و فتن نوشته شده است، به مهدى اختصاص ندارد؛ بلكه دربارهٔ رويدادهاى آينده جهان اسلام تا قيامت است. بخشى از اين گونه کتاب‌ها، به مهدى(ع) و نشانه‌هاى ظهور او اختصاص دارد. بيشتر روایات اين كتاب از صحابه يا تابعان نقل شده و سند آن به پيامبر خدا(ص) نمى‌رسد؛ برای نمونه از حدود ۱۷۰ حديث باب‌هاى ۲۹ تا ۴۴ اين كتاب، كه دربارهٔ مهدى و سفيانى است، حدود ۲۵ حديث به پيامبر(ص) | الفتن ابن حماد، به طور گسترده، به منابع شيعه راه يافته و از طريق آثارى مانند ''التشريف بالمنن فى تعريف الفتن'' مشهور به ''[[الملاحم والفتن]]'' ابن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق)، در كتب اماميه وارد شده است. الفتن قديمى‌ترين منبع در بحث ملاحم و فتن یا نشانه‌هاى ظهور است. كتاب الفتن همانند ديگر كتاب‌هايى كه در موضوع ملاحم و فتن نوشته شده است، به مهدى اختصاص ندارد؛ بلكه دربارهٔ رويدادهاى آينده جهان اسلام تا قيامت است. بخشى از اين گونه کتاب‌ها، به مهدى(ع) و نشانه‌هاى ظهور او اختصاص دارد. بيشتر روایات اين كتاب از صحابه يا تابعان نقل شده و سند آن به پيامبر خدا(ص) نمى‌رسد؛ برای نمونه از حدود ۱۷۰ حديث باب‌هاى ۲۹ تا ۴۴ اين كتاب، كه دربارهٔ مهدى و سفيانى است، حدود ۲۵ حديث به پيامبر(ص)، امام علی(ع) و امام باقر (ع) مى‌رسد و ديگر اسناد كتاب به افرادى چون كعب الأحبار، زهرى و ارطاة ختم مى‌شود. آنچه به اين سه معصوم هم مى‌رسد، با طرق غير شيعى است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدى بر پايهٔ قرآن حديث و تاريخ، ترجمهٔ عبدالهادی مسعودى، قم، مؤسسهٔ علمى فرهنگى دارالحديث، ۱۳۹۳، ج۷، ص۴۱۸-۴۱۹.</ref> اين‌گونه سندها نه‌تنها از نظر شيعه ارزشى ندارد، در نظر اهل‌سنت نيز حجيت ندارد، چون اصطلاحاً موقوف به‌شمار مى‌رود؛ يعنى سند آن به صحابى متوقف مى‌شود.<ref>صادقی، «الفتن ابن‌حماد قدیمی‌ترین کتاب در مهدویت»، ص۵۰.</ref> | ||
از ميان عالمان شيعه سيد بن طاووس یک‌چهارم كتاب ملاحم خود را به نقل روايات كتاب الفتن ابن حماد اختصاص داده است. محدثان بعدى شيعه، كه روايات كتاب ابن طاووس را گزارش كرده‌اند، بدون توجه به منبع اصلى آن، احاديث را به نقل از يک عالم شيعى در تأليفات خود آورده‌اند.<ref>صادقی، «الفتن ابن‌حماد قدیمی‌ترین کتاب در مهدویت»، ص</ref> | |||
محققان به دلایل زیر برای این کتاب اعتبار چندانی قائل نیستند: | |||
* نسبت اين كتاب به مؤلف قطعى نيست و محدثان و رجالیان قديمى اهل‌سنت از چنين كتابى ياد نكرده‌اند؛ | |||
* عبدالرحمن مرادى، كه نام او به‌عنوان راوى الفتن در نسخه‌هاى موجود آمده، توثيق نشده است؛ | |||
* رجالیان اهل‌سنت مؤلف كتاب اشتباه زياد مى كرده و احاديثى نادرست نقل نموده و گاه جعل هم كرده است.44 ذهبى گويد: نعيم در كتاب الفتن مطالب عجيب و مردود نقل مى كند;45 4. بسيارى از روايات كتاب موقوف يا مقطوع است و سند آن به رسول خدا نمى رسد. بنابراين حتى اگر موقوفات و مقطوعات نزد اهل سنت هم قابل توجيه باشد, آنچه مربوط به فتن است محل تأمل است. از نظر شيعه نيز چنين آثارى حجت نيست و آنچه به رسول خدا مى رسد, اگر با قرائن و روايات شيعه تطبيق نكند پذيرفتنى نخواهد بود و در كتاب الفتن از اين گونه احاديث كم نيست; 5. در اين كتاب رواياتى نقل شده كه ساختگى بودن آن آشكار است. نمونه اى از اين روايات را در ابواب مربوط به خلفاى پس از رسول خدا مى بينيم كه در آن به ترتيبِ خلفاى سه گانه, احاديثى به رسول خدا(ص) نسبت داده اند يا به على(ع) نسبت داده اند كه فرمود با معاويه مبارزه نكنيد; زيرا به هر حال اميرى نيكوكار يا فاجر لازم است.46 يا همان گونه كه احاديثى درباره فاطمى بودن مهدى(ع) گزارش كرده از كعب الاحبار روايت كرده است كه مهدى از فرزندان عباس است | |||
برخى از ابواب كتاب الفتن عبارت‌اند از: | برخى از ابواب كتاب الفتن عبارت‌اند از: | ||
* سفيانى، نام، نسبت، جنگ‌ها، فرو رفتن او در بيداء؛ | * سفيانى، نام، نسبت، جنگ‌ها، فرو رفتن او در بيداء؛ | ||
* پرچم‌هاى سياه، | * پرچم‌هاى سياه، | ||
* ابواب مربوط به مهدى، نام، نسب، روش او و نشانه‌هاى قيامش؛ | * ابواب مربوط به مهدى، نام، نسب، روش او و نشانه‌هاى قيامش؛ | ||
* ابواب مربوط به دجّال: | * ابواب مربوط به دجّال: | ||
* فرودآمدن عيسى(ع) فتح قسطنطنيه و مکان‌های ديگر | * فرودآمدن عيسى(ع) فتح قسطنطنيه و مکان‌های ديگر | ||
* زلزله‌ها و سایر بلایای آسمانی.<ref>محمدی ری‌شهری، | * زلزله‌ها و سایر بلایای آسمانی.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامهٔ امام مهدى بر پايهٔ قرآن حديث و تاريخ، ج۷، ص۴۱۸-۴۱۹.</ref> | ||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == | ||
* | |||
== منابع == | == منابع == | ||