پرش به محتوا

فرقه‌های شیخیه: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۲۹۰ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۸ آوریل ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۱: خط ۱۱:
نام دیگر این گروه کشفیه است؛ کشفیه کنایه از کشف و الهامی است که رهبران این فرقه برای خود قائل بودند.<ref>امین سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار العارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۵۸۹.</ref> اساس عقاید شیخیه مبتنی بر ترکیبی از تعبیرات فلسفهٔ اشراق و برداشتی غلوآمیز از اخبار اهل‌بیت است. آموزه های شیخیه، غیر از آنکه مایهٔ انشعابات داخلی فرقه شیخیه شد، زمینهٔ پیدایش دو فرقهٔ بابیت و بهائیت را نیز ایجاد کرد و تحولاتی را در تاریخ شیعهٔ امامیه از قرن سیزدهم قمری موجب شد.<ref>مشکور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۸۷، ص۲۶۶؛ نیز: برای اطلاع از باورها و اندیشه‌های شیخیه ن.ک: فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۴۳-۲۴۷.</ref>  
نام دیگر این گروه کشفیه است؛ کشفیه کنایه از کشف و الهامی است که رهبران این فرقه برای خود قائل بودند.<ref>امین سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار العارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۵۸۹.</ref> اساس عقاید شیخیه مبتنی بر ترکیبی از تعبیرات فلسفهٔ اشراق و برداشتی غلوآمیز از اخبار اهل‌بیت است. آموزه های شیخیه، غیر از آنکه مایهٔ انشعابات داخلی فرقه شیخیه شد، زمینهٔ پیدایش دو فرقهٔ بابیت و بهائیت را نیز ایجاد کرد و تحولاتی را در تاریخ شیعهٔ امامیه از قرن سیزدهم قمری موجب شد.<ref>مشکور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۸۷، ص۲۶۶؛ نیز: برای اطلاع از باورها و اندیشه‌های شیخیه ن.ک: فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۴۳-۲۴۷.</ref>  


مؤسس واقعی این فرقه شاگرد شیخ احمد احسائی، سید کاظم رشتی (در گذشتهٔ ۱۲۵۹ق)<ref>برای اطلاع مفصل از زندگی و جایگاه او در برآمدن شیخیه ن.ک: آل‌الطالقانی، الشیخیة، ص۱۱۵-۱۷۳.</ref>، است. دورهٔ توسعه و تشخّص مذهبی شیخیه از سایر فرق شیعه در دوران ریاست هجده‌سالهٔ سید کاظم رشتی رخ داد.<ref>مدرسی چهاردهی،‌ مرتضی، شيخی‌گری، بابی‌گری از نظر فلسفه تاريخ اجتماع، تهران، انتشارات فروغ، ۱۳۵۱ش، ص۱۳۹.</ref> سید کاظم رشتی بالغ بر ۱۵۰ کتاب و رساله نوشت که با زبانی رمزآلود و نامفهوم نوشته شده‌اند. این آثار در کنار آثار پرتعداد شیخ احمد احسائی منابع مبانی عقیدتی این فرقه را تشکیل می‌دهند.<ref>فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۴۱-۲۴۲.</ref>  
مؤسس واقعی این فرقه شاگرد شیخ احمد احسائی، سید کاظم رشتی (در گذشتهٔ ۱۲۵۹ق)<ref>برای اطلاع مفصل از زندگی و جایگاه او در برآمدن شیخیه ن.ک: آل‌الطالقانی، الشیخیة، ص۱۱۵-۱۷۳.</ref>، است. دورهٔ توسعه و تشخّص مذهبی شیخیه از سایر فرق شیعه در دوران ریاست هجده‌سالهٔ سید کاظم رشتی رخ داد.<ref>مدرسی چهاردهی،‌ مرتضی، شيخی‌گری، بابی‌گری از نظر فلسفه تاريخ اجتماع، تهران، انتشارات فروغ، ۱۳۵۱ش، ص۱۳۹.</ref> سید کاظم رشتی بالغ بر ۱۵۰ کتاب و رساله نوشت که با زبانی رمزآلود و نامفهوم نوشته شده‌اند. این آثار در کنار آثار پرتعداد شیخ احمد احسائی منابع عقیدتی این فرقه را تشکیل می‌دهند.<ref>فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۴۱-۲۴۲.</ref>  


سید کاظم رشتی به هنگام مرگ برای خود جانشینی انتخاب نکرد و ظهور امام زمان(ع) را نزدیک دانست. این اظهارات موجب شد تا عده‌ای از شاگردانش به انتظار ظهور در مسجد سهله معتکف شوند. عدم ظهور امام زمان موجب شد تا تعدادی از شاگردان سید کاظم رشتی ادعا کنند که شیعهٔ کامل هستند. نتیجه این رخدادها این شد که از میان شاگردان سید کاظم ۳۸ نفر مدعی نیابت از او شدند.<ref>فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۴۲.</ref>{{یادداشت|یکی از این افراد سید علی‌محمد شیرازی بود. او در نوزده‌سالگی در کربلا به مجلس سید کاظم رشتی راه یافت و یکسال پس از درگذشت استادش، در بیست و چهار سالگی، مدعی شد که باب و واسطهٔ امام زمان(ع) در میان مردم است. پس از این ادعا، در مدت پنج ماه، هجده تن از پیروان شیخیه به او گرویدند. به همین دلیل، نخستین گروندگان به بابیه از پیروان شیخیه بودند. مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۸۸.}}  مهم‌ترین مدعیان در سه منطقهٔ عتبات، آذربایجان و کرمان تبلیغ می‌کردند. به همین دلیل، شاخه‌های مختلف شیخیه در این سه شهر تمرکز یافت. همچنین، در ادامه شاخه‌های کرمان و آذربایجان نیز دچار انشعاب شدند.<ref>فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۴۷.</ref>  
سید کاظم رشتی به هنگام مرگ برای خود جانشینی انتخاب نکرد و ظهور امام زمان(ع) را نزدیک دانست. این اظهارات موجب شد تا عده‌ای از شاگردانش به انتظار ظهور در مسجد سهله معتکف شوند. عدم ظهور امام زمان موجب شد تا تعدادی از شاگردان سید کاظم رشتی ادعا کنند که شیعهٔ کامل هستند. نتیجه این رخدادها این شد که از میان شاگردان سید کاظم ۳۸ نفر مدعی نیابت از او شدند.<ref>فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۴۲.</ref>{{یادداشت|یکی از این افراد سید علی‌محمد شیرازی بود. او در نوزده‌سالگی در کربلا به مجلس سید کاظم رشتی راه یافت و یکسال پس از درگذشت استادش، در بیست و چهار سالگی، مدعی شد که باب و واسطهٔ امام زمان(ع) در میان مردم است. پس از این ادعا، در مدت پنج ماه، هجده تن از پیروان شیخیه به او گرویدند. به همین دلیل، نخستین گروندگان به بابیه از پیروان شیخیه بودند. مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۸۸.}}  مهم‌ترین مدعیان در سه منطقهٔ عتبات، آذربایجان و کرمان تبلیغ می‌کردند. به همین دلیل، شاخه‌های مختلف شیخیه در این سه شهر تمرکز یافت. همچنین، در ادامه شاخه‌های کرمان و آذربایجان نیز دچار انشعاب شدند.<ref>فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۴۷.</ref>  
خط ۲۵: خط ۲۵:


== شیخیهٔ باقریه ==
== شیخیهٔ باقریه ==
فرقهٔ شیخیهٔ باقریه پیروان میرزا محمدباقر خندق‌آبادی دُرچه‌ (۱۲۰۱-۱۳۱۹ق) هستند که بعداً به میرزا باقر همدانی معروف شد. او از شاگردان حاج محمدکریم‌خان کرمانی بود و سمت نمایندگی او را در شهرهای مختلف ایران از جمله همدان داشت.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۹۷.</ref> با مرگ حاج محمدکریم‌خان، میرزا محمدباقر خندق‌آبادی دعوی جانشینی او را کرد و سرانجام فرقهٔ شیخیهٔ باقریه را در همدان تشکیل دارد.
فرقهٔ شیخیهٔ باقریه پیروان میرزا محمدباقر خندق‌آبادی دُرچه‌ (۱۲۰۱-۱۳۱۹ق) هستند که بعداً به میرزا باقر همدانی معروف شد. او از شاگردان حاج محمدکریم‌خان کرمانی بود و سمت نمایندگی او را در شهرهای مختلف ایران از جمله همدان داشت. با مرگ حاج محمدکریم‌خان، میرزا محمدباقر خندق‌آبادی دعوی جانشینی او را کرد و سرانجام فرقهٔ شیخیهٔ باقریه را در همدان تشکیل دارد.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۹۷.</ref>


یکی از حوادث مهم  
یکی از حوادث مهم پیرامون شیخیهٔ باقریه نزاع شدید میان شیخیه (پایین‌سریه) با متشرعان (بالاسریه) در همدان در سال ۱۳۱۵ق بود. در این واقعه عده‌ای بی‌گناه کشته شدند و غارت، خرابی و خسارات مالی فراوانی به‌جای گذاشته شد. این رخداد موجب اخراج میرزا محمدباقر از همدان شد.<ref>فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۵۶.</ref> برخی منابع او را مسبب برانگیخته‌شدن این نزاع دانسته‌اند.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۹۷.</ref> بعد از اخراج میرزا محمدباقر از همدان او به جندق رفت و در آنجا به تبلیغ مرام خود پرداخت. فعالیت‌های تبلیغی میرزا محمدباقر در همدان و جندق موجب شد تا او در جندق، همدان، نائین، اصفهان، بیابانک، مشهد و تهران مقلدانی پیدا کند.<ref>فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۵۶.</ref>


وی نمایندهٔ حاج محمدکریم‌خان کرمانی در همدان بود و پس از وی دعوی جانشین او را کرد. جنگ میان شیخی و بالاسری را در همدان به راه انداخت.<ref>مشکور، محمد جواد، همان، ص۲۶۸.</ref>
شیخیهٔ باقریه به مدت نزدیک به شصت سال دچار انشعاب نشد، ولی پس مجادلاتی میان برخی سران این فرقه باقریه به چند دسته تقسیم شد که مهم‌ترین آنان باقریهٔ حسینیه‌ای و باقریهٔ اتاق‌درسی است.<ref>فرمانیان و بهشتی، مذاهب در ایران، ص۲۵۷-۲۵۸.</ref>  


== شیخیه آذربایجان ==
== شیخیه آذربایجان ==
۶٬۸۷۷

ویرایش