سیره معصومان در ماه رمضان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سیره معصومان در ماه رمضان''' شامل اعمالی در راستای اصلاح، بهسازی و عمق‌بخشی به رابطهٔ خود و خدا و خود و مردم بوده است. در بعد فردی و ارتباط شخص با خدا سیرهٔ [[معصومان(ع)]] بر یافتن حالت عرفانی در مواجه با ماه رمضان، اقامهٔ نمازهای مستحبی، تلاوت قرآن، نیایش‌های مختلف در مواقع زمانی متفاوت، احیای شب‌های قدر، توجه به آداب الهی هنگام افطار، غسل، [[اعتکاف]]، توجه به آداب الهی در شب عید فطر و پرداختن به آداب و اعمال روز عید فطر برقرار بوده است.

در بعد اجتماعی و رابطهٔ شخص با مردم سیرهٔ معصومان(ع) بر ایجاد آمادگی روحی در مردم برای ورود به [[ماه رمضان]]، سفارش به تلاوت قرآن، کمک به مستمندان، افطاری دادن، توجه بیشتر به زیردستان و گذشتن از خطای آنان و آزادکردن اسیران بوده است.     

قسمتی از سیرهٔ معصومان(ع) در مواجه با ماه رمضان در بعد فردی و در رابطهٔ آنان با خدا رقم می‌خورده است؛ از جمله این سِیر به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

گرچه به‌جا آوردن نمازهای مستحبی و نوافل یکی از مسائل عادی و روزمره معصومان(ع) بوده، در ماه رمضان حالت مضاعف به خود می‌گرفته است؛ تا آنجا که نمازهای مخصوصی توسط آنان در ماه مبارک رمضان و شب‌های قدر خوانده می‌شد.<ref>سید بن طاووس، إقبال الأعمال ( ط- القديمة)، ج۱، ص۲۰؛ نیز: سید بن طاووس، إقبال الأعمال ( ط- القديمة)، ج۱، ص۱۰-۱۱.</ref>

در ماه مبارک رمضان دعاهای مخصوصی از آن معصومان(ع) رسیده است که آنان در موقعیت‌های مختلف در این ماه قرائت می‌کرد‌ه‌اند:

معصومان(ع) در شب‌های قدر شب زنده‌دار بودند. آنان نه تنها خود به احیاء آن شب می‌پرداختند، بلکه خانواده و فرزندان خود را به انجام آن وامی‌داشتند. روایت‌ شده که رسول خدا(ص) در شب بیست و سوم ماه رمضان خفتگان از خانواده خود را از خواب بیدار می‌کرد و آب به‌صورت آنان می‌پاشید.<ref>المجلسی،‌ بحارالانوار، ج۹۸، ص۱۶۰.</ref> [[حضرت فاطمه(س)]] نیز نمی‌گذاشت کسی از فرزندانش در آن شب به خواب رود و آنان را با کمی غذا و ایجاد آمادگی از روز، آماده می‌ساخت. آن حضرت(س) می‌فرمود محروم کسی است که از خیر این شب محروم بماند.<ref>قاضی النعمان، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ج۱، ص۲۸۲.</ref> سالی [[امام صادق(ع)]] به بیماری سختی گرفتار شده بود، آن حضرت دستور داد که در شب بیست و سوم ایشان را بردارند و به مسجد پیامبر(ص) ببرند تا از برکات احیای شب قدر محروم نشوند.<ref>المجلسی، بحار الانوار، ج۹۸، ص۱۶۹.</ref>

چگونه افطار کردن و با چه افطار کردن از جمله موضوعات مورد توجه در سیرهٔ معصومان بوده است. از پیامبر(ص) و [[ائمه اطهار(ع)]] ادعیه خاصی در وقت افطار نقل شده است؛ [[امام صادق(ع)]] از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده که در وقت افطار این دعا را می‌خواند: {{عربی|اللّهُمّ لكَ صُمنا و على رِزقِكَ أفطَرْنا، فَتَقَبَّلْهُ مِنّا، ذَهَبَ الظَّماءُ، و ابتَلَّتِ العُروقُ، و بَقِيَ الأجرُ|ترجمه=بار خدايا! براى تو روزه گرفتيم و با روزىِ تو افطار مى‌كنيم ؛ پس آن را از ما بپذير؛ تشنگى رفت و رگ‌ها [دوباره] شاداب شد و پاداش بر جاى ماند}}.<ref>الکلینی، الکافی، ج۴، ص۹۵.</ref> امام علی(ع) در وقت افطار می‌خواند: {{متن عربی|بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ [فَتَقَبَّلْهُ‏] مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیم|ترجمه=به نام خدا، خدایا، برای تو روزه‏ گرفتیم و بر روزی تو افطار کردیم، خدایا از ما بپذیر که تو شنوا و دانایی}}.<ref>المجلسی، بحارالانوار، ج۴۰، ص۳۳۹.</ref>  

از پیامبر اکرم(ص) چگونگی وداع با ماه رمضان را چنین نقل شده است: [[جابر بن عبدالله انصاری]] نقل می‌کند که در جمعهٔ ماه رمضان بر رسول خدا(ص) وارد شدم. هنگامی که چشم او بر من افتاد گفت: ای جابر، این جمعهٔ آخر ماه رمضان است، پس با او وداع کن و بگو: {{عربی|اللهمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهدِ مِنْ صیَامِنَا إیَّاهُ فَاِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرحُوماً وَ لَا تَجْعَلْنِی مَحْرُوماً|ترجمه=بار خدایا، این را آخرین دوران روزه‌داری ما قرار مده و اگر قرار دهی، پس مرا بخشیده شده بگردان و محرومم قرار مده}}. هر کس این را بگوید به یکی از دو امر نیکو (احدی الحسنیین) نائل می‌شود یا آنکه عمر پیدا می‌کند و ماه رمضان بعدی را درک می‌نماید یا آنکه مورد بخشش و رحمت‌ خدا قرار می‌گیرد.<ref>الحر العاملی، وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۶۵.</ref>

فطر از مجموعه روایات استنباط می‌شود که این شب از جایگاه قابل توجهی از نظر دینی برخوردار است و معصومان(ع) آن را به احیاء و [[شب‌زنده‌داری]] می‌گذراندند. امام سجاد(ع) شب عید فطر را در مسجد به نماز می‌گذارند تا آنگاه که صبح شود.<ref>برای تفصیل بیشتر ن.ک: الریشهری، مراقبات شهر رمضان، ص۲۷۱-۲۷۸.</ref>

رسول خدا(ص) روز عید بعد از طلوع آفتاب از خانه خارج می‌شد و هنگام خروج به اطراف آسمان می‌نگریست و می‌گفت که در این روز بر سجاده و حصیر نماز نخوانید، یعنی روی خاک بنشینید و بر آن نماز بخوانید. فقها بنا بر روایات مستحباتی برای این روز ذکر کرده‌اند که از جملهٔ آنها خواندن نماز عید در صحرا، خارج‌شدن [[امام جماعت]] با پای برهنه و پیاده و توأم با وقار و ذکر خدا و سجده بر زمین. [[عید فطر]] روز دریافت اجر و گرفتن نتیجهٔ امتحان است.<ref>برای تفصیل بیشتر ن.ک: الریشهری، مراقبات شهر رمضان، ص۲۷۹-۲۹۵.</ref>  

[[شیخ صدوق]] نقل کرده که [[امام حسن(ع)]] گروهی از مردم را در روز عید فطر دید که به بازی و خنده مشغول بودند. حضرت رو به یاران خود کرد و گفت: «خدای عزوجل ماه رمضان را محل مسابقه بندگان خود قرار داده است که به‌واسطهٔ اطاعت‌ خویش به‌سوی رضوان الهی پیشی می‌گیرند. پس گروهی سبقت گرفتند و پیروز و رستگار گشتند و گروهی عقب ماندند و محروم شدند. پس عجب دارم از کسی که خندان است و به لهو و بازی مشغول است در روزی که نیکوکاران به اجر و ثواب رسیده و کوتاهی از آن بی‌فیض و محرومند. به خدا سوگند اگر پرده برداشته شود، هرآینه نیکوکار به عمل نیک خویش و بدکار به عمل بد خود مشغول خواهد شد».<ref>الصدوق، من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۱۷۴.</ref>