پرش به محتوا

سعدالدین تفتازانی: تفاوت میان نسخه‌ها

۴٬۵۸۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۷ فوریهٔ ۲۰۲۳
خط ۴۵: خط ۴۵:


یکی از معروفترین و مهمترین مناظره‌ها در دوره تیموری، مناظرات و مباحثات دو عالم بزرگ، میرسید شریف جرجانی (درگذشته 816 ه . ق) و سعدالدین تفتازانی (متوفی 792 ه . ق) است. نخستین مناظره، درباره این موضوع بود که «آیا اراده انتقام، سبب غضب می‌شود، یا غضب، سبب اراده انتقام می‌شود». تفتازانی رای اول را ترجیح می‌داد و جرجانی از موضع مقابل دفاع می‌کرد. جرجانی در این مباحثه همچون دیگر موارد، غلبه یافته است. موضوع مناظره دوم «اجتماع استعاره تبعیه و استعاره تمثیلیه» و اختلاف بر سر موضع زمخشری (متوفی 583 ه . ق) در کتاب الکشاف ذیل آیه 5 سوره بقره «أولئک علی هدی من ربهم» بوده است. به نظر تفتازانی، این آیه دارای استعاره تبعیه تمثیلیه است. جرجانی به نظر او اشکال می‌گیرد و حضار را قانع می‌کند که این آیه فقط استعاره تبعیه دارد و اجتماع آن با استعاره تمثیلیه ممکن نیست. داور مناظره نیز رأی او را صائب می‌داند. گفته‌اند که تفتازانی پس از این واقعه تدریس را رها کرد، تا جایی که همین سرخوردگی موجب مرگ او در سال 792 ه . ق شد.<ref>گوموش صدرالدین، «مناظره‌های میر سید شرف جرجانی و سعدالدین تفتازانی»، ترجمه لیلی رحیمی بهمنی، آینه میراث، دوره جدید، تابستان ۱۳۸۴، شماره ۲۹. ص۶۳ تا ۷۰.</ref>
یکی از معروفترین و مهمترین مناظره‌ها در دوره تیموری، مناظرات و مباحثات دو عالم بزرگ، میرسید شریف جرجانی (درگذشته 816 ه . ق) و سعدالدین تفتازانی (متوفی 792 ه . ق) است. نخستین مناظره، درباره این موضوع بود که «آیا اراده انتقام، سبب غضب می‌شود، یا غضب، سبب اراده انتقام می‌شود». تفتازانی رای اول را ترجیح می‌داد و جرجانی از موضع مقابل دفاع می‌کرد. جرجانی در این مباحثه همچون دیگر موارد، غلبه یافته است. موضوع مناظره دوم «اجتماع استعاره تبعیه و استعاره تمثیلیه» و اختلاف بر سر موضع زمخشری (متوفی 583 ه . ق) در کتاب الکشاف ذیل آیه 5 سوره بقره «أولئک علی هدی من ربهم» بوده است. به نظر تفتازانی، این آیه دارای استعاره تبعیه تمثیلیه است. جرجانی به نظر او اشکال می‌گیرد و حضار را قانع می‌کند که این آیه فقط استعاره تبعیه دارد و اجتماع آن با استعاره تمثیلیه ممکن نیست. داور مناظره نیز رأی او را صائب می‌داند. گفته‌اند که تفتازانی پس از این واقعه تدریس را رها کرد، تا جایی که همین سرخوردگی موجب مرگ او در سال 792 ه . ق شد.<ref>گوموش صدرالدین، «مناظره‌های میر سید شرف جرجانی و سعدالدین تفتازانی»، ترجمه لیلی رحیمی بهمنی، آینه میراث، دوره جدید، تابستان ۱۳۸۴، شماره ۲۹. ص۶۳ تا ۷۰.</ref>
{{پایان پاسخ}}
 
== تیتر دو ==
نويسنده كتاب «روضات الجنّات فى احوال العلماء و السادات» تفتازانى را از افاضل محقّقين و متبحّرين در فنّ عربيّت و منطق و اصول و كلام و فقه و تفسير و امثال اين علوم دانسته، و او را دانشمندى معرّفى كرده كه در فنون مختلف علمى، تحقيقات كاملى از خود باقى گذاشته و از عجائب آنكه، تفتازانى، اين شرح مطوّل را بر «تلخيص المفتاح» خطيب قزوينى، كه تاكنون از اهميّت آن هم كاسته نشده، در 20 سالگى شروع كرده و زمان تأليف آن شش سال طول كشيده و آن‌را به سلطان عصر، معزّ الدين ابو الحسين معروف به محمد كرت، تقديم داشته است. سال فوتش را او نيز به سال 792 هجرى در سمرقند دانسته كه در سرخس هم به خاك سپرده شده است. براى آگاهى بيشتر رجوع شود به: «روضات الجنات ...» تأليف مير سيد محمد باقر خوانسارى، ترجمه آقاى حاج شيخ محمد باقر ساعدى خراسانى، از انتشارات كتابفروشى اسلاميه ج 4 ص 148 و 149 و 150 و 151.
 
نويسنده «معجم المطبوعات» تفتازانى را، استاد على الاطلاق و مشار اليه بالاتفاق معرّفى كرده و افزوده است كه نوشته‌هاى او، از شهرت خاصّى برخوردار بوده و سيد شريف جرجانى، در آغاز از بحر بيكران علم او، بهره‌مند مى‌شده و درّ مى‌چيده و بارها به رفعت شأن و علوّ مقام او اعتراف كرده ولى بعدها بر اثر مشاجره، در مجلس امير تيمور، ميان او و تفتازانى نقار و كدورتى رخ داده است. براى آگاهى بيشتر رجوع شود به: معجم المطبوعات العربيه و المعرّبة شامل لاسماء الكتب المطبوعة فى الأقطار الشرقيّة و الغربيّة، تأليف يوسف اليان سركيس، چاپ مصر، مطبعة سركيس بمصر 1346 ه- 1928 م. ج 1 ص 635 و ص 636.
 
ستورى در دائرة المعارف الاسلاميّة، ذيل مادّه تفتازانى، نوشته است: سعد الدين مسعود بن عمر، مشهور به تفتازانى، حجّت مشهور در علم بلاغت و منطق و ماوراءالطبيعة و كلام و فقه بوده، كتب فراوانى نوشته كه هنوز هم در مدارس كشورهاى شرق ممالك اسلامى، تدريس مى‌شود.
 
ابن خلدون، آنگاه كه بر تأليفات تفتازانى، آگاهى يافته، فضل و دانش وى را ستوده است.
 
تفتازانى، در علوم بلاغى دو كتاب نوشته است:
 
1) مطوّل است كه در ماه صفر سال 748 هجرى در شهر هرات به پايان رسانده و آن‌را، شرح مطوّل يا شرح التلخيص المطول هم گويند.
 
2) مختصر المعانى كه بيشتر آن‌را، بدين نام خوانند و برخى هم «مختصر شرح تلخيص المفتاح» و «اختصار شرح التلخيص» يا «شرح المختصر» و يا فقط «مختصر» ناميده‌اند. تفتازانى خود هيچ‌يك از اين اسامى را، روى كتاب نگذاشته است. تفتازانى «مختصر» را در سال 756 ه در غجدوان به اتمام رسانده و به محمود جانى‌بك، اهداء كرده و از جمله كتابهاى بلاغى است كه تاكنون در مدارس كشورهاى شرقى تدريس مى‌شود.
 
تفتازانى در علم منطق، شرح رساله شمسيّه يا «شرح الشمسيّه» كه در هند بدان «السعديّه» گويند، نوشته است.
 
شرح شمسيه، شرح رساله كاتبى است در منطق (كاتبى يعنى نجم الدين على بن عمر قزوينى). شرح شمسيه را، تفتازانى در ماه جمادى الآخرة سال 752 هجرى به پايان رسانيده است.<ref>علوى مقدم، محمد، در قلمرو بلاغت، مشهد، آستان قدس رضوى، ۱۳۷۲، ص۷۶۰.</ref>{{پایان پاسخ}}


{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
۱۵٬۲۵۸

ویرایش