تنبیه الامة و تنزیه الملة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

وی به سال ۱۲۷۶ هـ. ق در نائین از توابع اصفهان به دنیا آمد پس از تحصیلات مقدماتی در زادگاه خود در ۱۷ سالگی برای تحصیل به اصفهان رفت و تحصیلات خود را در آن جا ادامه داد و از محضر بزرگانی چون میرزا جهانگیر خان قشقایی دروس متداول حوزه را آموخت و در سال ۱۳۰۳ ق راهی عراق شد. در عراق از شاگردان برجسته میرزای شیرازی محسوب می‌شد. او در علم و فقاهت به درجه ای رسید که شخصیت‌های بزرگی از او تجلیل کرده‌اند. از نظر معنوی نیز به گفته شیخ آقا بزرگ تهرانی «پرهیزکار، صالح و بی اعتنا به زخارف دنیا و بی‌توجه به ریاست و مقام» بوده و تقریباً همه شاگردانش او را به تقوا و وارستگی و صفای باطن… ستوده‌اند.<ref>نک: مجله حوزه، ش ۷۶–۷۷، ص۲۶–۸۷.</ref> از طرفی میرزای نائینی تربیت شده مکتب میرزای شیرازی است که شخصیت چند بعدی و دارای جنبه سیاسی اجتماعی نیز هست. او در نهضت تنباکو مشاور میرزای شیرازی بود و به سفارش او بود که شیخ حسن کربلایی «تاریخ دخانیه»<ref>اصفهانی کربلایی، شیخ حسن، تاریخ دخانیه، به کوشش رسول جعفریان، نشر الهادی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.</ref> را نگاشت. این نشانه حضور سیاسی اجتماعی او بود و به قول شهید مطهری «انصاف این است که تفسیر دقیق از توحید عملی اجتماعی و سیاسی اسلام را، هیچ‌کس به خوبی علامه بزرگ و مجتهد سترگ، میرزا محمد حسین نائینی ـ قدس سره ـ توأم با استدلال‌ها و استشهادهای متقن، از قرآن و نهج البلاغه در کتاب ذی‌قیمت تنبیه الامه و تنزیه الملّه بیان نکرده است.»<ref>شهید مهطری، مرتضی، نهضت‌های اسلامی در صد سال اخیر، انتشارات صدرا، ص۴۲.</ref> نائینی پس از شکست مشروطه، باز هم نسبت به سرنوشت مسلمین، بی‌تفاوت نبود و کنار نرفت. او در جریان هجوم روسیه به ایران در ۱۳۳۰ هـ. ق در کنار علمای نجف برای حرکت به ایران آماده شد و در سال ۱۳۳۳ هـ. ق در شمار علمایی بود که در جبهه بر ضد انگلیس در عراق حضور جدی داشتند. در سال ۱۳۴۱هـ. ق برای اعتراض به تبعید یکی از علما به ایران آمد و در سال ۱۳۴۲ هـ. ق به عراق برگشت و در سال ۱۳۵۵ هـ. ق دار فانی را وداع گفت و در صحن مولی الموحدین حضرت امیر المؤمنین ـ(ع) ـ به خاک سپرده شد.