برچسب‌ها: برگردانده‌شده ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
برچسب‌ها: خالی کردن واگردانی دستی ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات زندگینامه
| |
| | عنوان = میرزا سلامت علی دبیر
| |
| | تصویر =MirzaDabeer.jpg
| |
| | اندازه تصویر = ۲۵۰px
| |
| | توضیح تصویر =
| |
| |سرشناسی =مرثیه‌نگار شهیر هند
| |
| |نام = میرزا سلامت علی
| |
| |نام کامل = میرزا سلامت علی دبیر
| |
| |نام مستعار =
| |
| |لقب/کنیه = دبیر
| |
| |مذهب = شیعه
| |
| |شهرت =
| |
| |نسب =
| |
| |خویشاوندان سرشناس=
| |
| |زادروز =۱۸۰۳م
| |
| |زادگاه =دهلی هند
| |
| |محل زندگی = لکهنو
| |
| |وفات = [[۲۹ محرم]] ۱۲۹۲ق([[۱۹ اسفند]] ۱۲۵۳ش)
| |
| |شهادت =
| |
| |محل دفن =
| |
| |تحصیلات =
| |
| |محل تحصیل =
| |
| |استادان =
| |
| |شاگردان =
| |
| |آثار =«ابواب المصائب» و مجموعه مرثیه‌های مختلف
| |
| |تخصص = شعر
| |
| |مهارت =
| |
| |پیشه =مداحی اهلبیت
| |
| |زمینه فعالیت =
| |
| |فعالیت‌ها =
| |
| |منصب =
| |
| |جوایز =
| |
| |وبگاه =
| |
| |مرتبط =
| |
| }}
| |
|
| |
|
| '''مرزا سلامت علی دبیر''' (۱۸۰۳-۱۸۷۵م) از شاعران مشهور [[شیعه]] در شبه قاره هند که مرثیه‌های فراوانی درباره [[اهلبیت(ع)]] به‌خصوص [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] به زبان اردو و فارسی سروده است. او در ترویج مرثیه‌گویی نقش بسزایی داشت. دبیر به زبان فارسی و عربی مسلط بود. میرزا دبیر در سن ۷۲ سالگی در [[لکهنو]] از دنیا رفت و در همان شهر دفن شد.
| |
| ==زندگینامه==
| |
| میرزا سلامت علی دبیر فرزند غلامحسن کاغذفروش در [[۱۱ جمادی‌الاول]] سال ۱۲۱۸ق ([[۶ شهریور]] ۱۱۸۲ش) در محله‌ای از نواحی شهر دهلی هندوستان به‌دنیا آمد.<ref>اکبر حیدری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، ص۱۶.</ref> پدرش، او را سلامت علی نام گذاشت.<ref>اکبر حیدری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، ص۱۵.</ref> گفته می‌شود که لقب «دبیر» را استادش میرضمیر به او داده است.<ref>[https://jang.com.pk/news/548554 ڈاکٹر قمر عباس، مرثیه اور انیس و دبیر]، روزنامه جنگ.</ref>
| |
|
| |
| دبیر در کودکی همراه با پدرش از دهلی به [[لکهنو]] آمد و تحصیلات خود را در آن شهر آغاز کرد<ref>مرزا سلامت علی دبیر حیات اور کارنامے۔ مرزا محمد زماں آزرده۔ ۵۴ص.</ref> و علوم مختلف مانند ادبیات عرب، منطق، فلسفه، فقه، تفسیر، حکمت و حدیث را آموخت.<ref>اکبر حیدری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، ص۱۶.</ref> مولانا غلام ضامن، مولوی میرزا کاظم علی (شاگرد غفران مآب)، مولوی فداعلی اخباری و ملا مهدی مازندرانی از استادان دبیر بودند.<ref>اکبر حیدری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، ص۱۶-۱۷.</ref>
| |
|
| |
| به‌گفته برخی محققان، او از سن ۱۲ سالگی مرثیه‌گفتن را آغاز نمود.<ref>مرزا محمد زماں آزرده، مرزا سلامت علی دبیر حیات اور کارنامے، ص۱۷.</ref> دبیر را خوش‌اخلاق و مهمان‌نواز دانسته‌اند.<ref>سید افضل حسین ثابت رضوی لکهنوی، حیات دبیر، ۱۹۱۵م، ص۵۸.</ref>
| |
|
| |
| او به زبان فارسی و عربی تسلط داشت و به زبان فارسی نیز شعر سروده است. دبیر هم‌عصر میر انیس بوده و سه ماه بعد از وفات او در [[۲۹ محرم]] ۱۲۹۲ق مطابق [[۱۹ اسفند]] ۱۲۵۳ش در سن ۷۲ سالگی در لکهنو درگذشت و در خانهٔ خود دفن شد.<ref>اکبر حیدری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، ص۲۲</ref>
| |
|
| |
| ==دبیر و انیس==
| |
| [[پرونده:QabreDabeer.jpg|200px|بندانگشتی|سنگ روی قبر میرزا دبیر]]
| |
| به‌گفته محققان، میرزا دبیر و میر انیس، هر دو هم‌عصر بودند و به مرثیه‌نگاری شهرت دارند، به‌همین دلیل در تاریخ ادبیات زبان اردو این دو شاعر با یکدیگر مقایسه و کتاب‌های متعددی نیز در این باره نوشته شده‌اند.<ref>اکبر حیدری کشمیری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، اردو پبلشرز نظیر آباد لکهنؤ ۱۹۷۶م.</ref> هر دو طرفداران خاصی داشتند که دبیری‌ها و انیسی‌ها گفته می‌شدند و طبق نقل، لکهنو به دو دست تقسیم می‌شده است.<ref>اکبر حیدری کشمیری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، اردو پبلشرز نظیر آباد لکهنؤ ۱۹۷۶ء.</ref> گفته می‌شود که دبیر زودتر از انیس، مرثیه‌خوانی را شروع کرده است. در کتاب فسانه عجائب که در سال ۱۲۴۰ق به چاپ رسیده، اسم دبیر به‌عنوان مرثیه‌نگار دیده می‌شود و آن زمان انیس در فیض‌آباد بوده و در سال ۱۲۵۸ق وارد لکهنو شده است.<ref>شبلی نعمانی، [https://www.rekhta.org/articles/meer-anees-aur-mirza-dabeer-ka-muwaazna-shibli-nomani-articles?lang=ur میر انیس اور مرزا دبیر کا موازنه]، ماخوذ از کتاب موازنه انیس و دبیر.</ref> طبق نقل یکی از محققان، انیس می‌گوید زمانی که من در لکهنو، مرثیه خواندن شروع کردم دو نفر معروف بودند یکی «میرمداری صاحب جوپار» و دومی میرزا سلامت علی دبیر.<ref>شبلی نعمانی، [https://www.rekhta.org/articles/meer-anees-aur-mirza-dabeer-ka-muwaazna-shibli-nomani-articles?lang=ur میر انیس اور مرزا دبیر کا موازنه]، ماخوذ از کتاب موازنه انیس و دبیر.</ref>
| |
|
| |
| به‌گفته شبلی نعمانی تفاوت در کلام این دو شاعر هم‌عصر در این است که تعداد اشعار دبیر بیشتر از انیس است.<ref>شبلی نعمانی، [https://www.rekhta.org/articles/meer-anees-aur-mirza-dabeer-ka-muwaazna-shibli-nomani-articles?lang=ur میر انیس اور مرزا دبیر کا موازنه]، ماخوذ از کتاب موازنه انیس و دبیر.</ref>
| |
|
| |
| اشعار انیس نسبت به دبیر، سلیس و روان هستند<ref>شبلی نعمانی، [https://www.rekhta.org/articles/meer-anees-aur-mirza-dabeer-ka-muwaazna-shibli-nomani-articles?lang=ur میر انیس اور مرزا دبیر کا موازنه]، ماخوذ از کتاب موازنه انیس و دبیر.</ref> و کلام دبیر مشتمل بر فصاحت و بلاغت است.<ref>شبلی نعمانی، [https://www.rekhta.org/articles/meer-anees-aur-mirza-dabeer-ka-muwaazna-shibli-nomani-articles?lang=ur میر انیس اور مرزا دبیر کا موازنه]، ماخوذ از کتاب موازنه انیس و دبیر.</ref>
| |
| یکی دیگر از فرق‌ها، ثقیل و غریب‌بودن واژه‌های دبیر نسبت به انیس ذکر شده است.<ref>شبلی نعمانی، [https://www.rekhta.org/articles/meer-anees-aur-mirza-dabeer-ka-muwaazna-shibli-nomani-articles?lang=ur میر انیس اور مرزا دبیر کا موازنه]، ماخوذ از کتاب موازنه انیس و دبیر.</ref> تعقید، تشبیه و استعاره از محاسن کلام دبیر شمرده‌شده‌اند.<ref>شبلی نعمانی، [https://www.rekhta.org/articles/meer-anees-aur-mirza-dabeer-ka-muwaazna-shibli-nomani-articles?lang=ur میر انیس اور مرزا دبیر کا موازنه]، ماخوذ از کتاب موازنه انیس و دبیر.</ref>
| |
|
| |
| درباره دبیر و انیس یک همایش در لندن با عنوان «نقش انیس و دبیر در ادبیات اردو» توسط انیس و دبیر آکادمی لندن برگزار شد و ادبا و دانشمندان پاکستان، هند و کشورهای مختلف در آن شرکت کردند. در سال ۲۰۰۹م در کراچی پاکستان نیز همایشی برای این دو مرثیه‌نگار شبه قاره برگزار شد.
| |
|
| |
| ==شعر و مرثیه‌خوانی==
| |
| دبیر از کودکی به شعر گفتن علاقه داشت.<ref>اکبر حیدری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، ص۱۶.</ref> او شاعری را از استاد خودش «میر مظفرضمیر» یکی از مرثیه‌نگاران شهیر لکهنو آموخت.<ref>[https://jang.com.pk/news/548554 ڈاکٹر قمر عباس، مرثیه اور انیس و دبیر] روزنامه جنگ.</ref> دبیر در موضوعات مختلف شعر می‌سرود ولی شهرت وی به مرثیه‌سرایی است و بیشتر اشعار وی درباره [[واقعه کربلا]] است.
| |
|
| |
| برخی گفته‌اند که دبیر سه دیوان اشعار داشته که چاپ نشدند و یک یا دو دیوان در یک آتش‌سوزی ازبین رفتند.<ref>اکبر حیدری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، ص۱۹.</ref>
| |
|
| |
| درباره تعداد مرثیه‌های دبیر تعداد مختلفی گفته شده است.<ref>[http://naatkainaat.org/index.php/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7_%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D8%B1_%D8%B4%D9%81%D9%82%D8%AA_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C شفقت رضوی، دبیر کا نعتیه کلام]، سایت نعت کائنات.</ref> او علاوه بر صدها مرثیه، مجموعه بزرگی از سلام، شعر، نوحه، رباعی، قطعه، غزل و مثنوی را نیز به جای گذاشته است.<ref>[http://naatkainaat.org/index.php/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7_%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D8%B1_%D8%B4%D9%81%D9%82%D8%AA_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C شفقت رضوی، دبیر کا نعتیه کلام]، سایت نعت کائنات.</ref>
| |
|
| |
| گفته می‌شود که دبیر یک نظمی را نیز نگاشته که در آن از حروف نقطه‌دار استفاده نشده است و از اول تا آخر شعر تمام حروف بدون نقطه هستند.<ref>[http://naatkainaat.org/index.php/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7_%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D8%B1_%D8%B4%D9%81%D9%82%D8%AA_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C شفقت رضوی، دبیر کا نعتیه کلام]، سایت نعت کائنات.</ref> همچنین رباعی، قطعه و غزل نیز از وی نقل شده است.
| |
| از وی در موضوعات مختلف بیش از ۱۳۰۰رباعی جمع آوری شده است.<ref>[http://naatkainaat.org/index.php/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7_%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D8%B1_%D8%B4%D9%81%D9%82%D8%AA_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C پروفیسر شفقت رضوی، دبیر کا نعتیه کلام]، نعت کائنات ویب سائٹ</ref> در مثنویات ۳۳۱۶ شعر جمع‌آوری شده که در مدح اهلبیت(ع) سروده شده‌اند.<ref>[http://naatkainaat.org/index.php/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7_%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D8%B1_%D8%B4%D9%81%D9%82%D8%AA_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C شفقت رضوی، دبیر کا نعتیه کلام]، سایت نعت کائنات.</ref>
| |
|
| |
| به‌گفته یکی از محققان، دبیر کتابی تحت عنوان «ابواب المصائب» دارد که درباره قصه [[یوسف (پیامبر)|حضرت یوسف]] از قرآن ذکر شده و مصائب و آلام وی با مصائب امام حسین(ع) مقایسه شده است.<ref>[http://naatkainaat.org/index.php/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7_%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D8%B1_%D8%B4%D9%81%D9%82%D8%AA_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C پروفیسر شفقت رضوی، دبیر کا نعتیه کلام]، سایت نعت کائنات.</ref>
| |
|
| |
| [[پرونده:Tomb of Dabeer.jpg|200px|بندانگشتی|مقبره میرزا سلامت علی دبیر]]
| |
| [[پرونده:DaftarMatam20(dabeer).jpg|200px|بندانگشتی|دفتر ماتم جلد ۲۰]]گفته می‌شود که خیال‌پردازی‌های دبیر فوق‌العاده بوده و در استعارات و اختراع تشبیهات، مهارت زیادی داشته است.<ref>مسیح الزمان، اردو مرثیے کا ارتقاء، ص۳۰۱-۳۰۲.</ref> در اشعار وی، صنایع و بدایع نیز زیاد یافت می‌شود.<ref>مسیح الزمان، اردو مرثیے کا ارتقاء ص۳۶۰.</ref> یکی دیگر از ویژگی‌های اشعار دبیر، استفاده روایات در شعر بیان شده است.<ref>مسیح الزمان، اردو مرثیے کا ارتقاء ص۳۶۰.</ref>
| |
| گفته می‌شود که دبیر احساسات را طوری بیان می‌کرد که خنجر بر کسی وارد می‌شد و درد را شنونده احساس می‌کرد.<ref>مرزا محمد زماں آزرده، مرزا سلامت علی دبیر حیات اور کارنامے، ص۲۴۶.</ref> درباره واقعه‌نگاری دبیر هم گفته شده است که او واقعه را با واژه‌های سخت و دلخراش بیان می‌کرد.<ref>مولوی چودهری سید نظیر الحسن فوق مهابنی،المیزان، مطبع فیض عام علی گره ۱۹۱۴ء۔ ص۲۷۱</ref>
| |
| ==آثار==
| |
| میرزا دبیر کتابی را تألیف نمود و بقیه، مجموعه اشعاری است که او سروده است.
| |
| {{ستون|۳}}
| |
| *نادرات مرزا دبیر
| |
| *دفتر ماتم ۲۰ جلد<ref>اکبر حیدری، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، ص۱۰.</ref>
| |
| *دیوان دبیر
| |
| *مرزا دبیر کا مرثیه
| |
| *مصحف فارسی۔ مجموعه کلام فارسی
| |
| *مرثیه مرزا دبیر دو جلد
| |
| *رباعیات دبیر۔ سید سرفراز حسین
| |
| *ابوب المصائب؛ دبیر کی نثری تالیف هے۔
| |
| *سبع مثانی
| |
| *سلک سلام دبیر۔ مجموعه اشعار هے جسے سید تقی عابدی نے مرتب کیا هے۔
| |
| {{پایان}}
| |
| ==اشعار فارسی==
| |
| اشعار فارسی میرزا دبیر را سید تقی عابدی تحت عنوان «مصحف فارسی مرزا دبیر» گردآوری کرده است که در آن ۳۹ رباعی، ۷ قطعه، ۲ سلام، ۲۰ مخمسات و ۳ مسدسات ذکر شده‌اند. سه مسدسات وی «در یگانه دریائی مجمع البحرین--- بخون طپیده کرب و بلا امام حسین»، این ۴۷ بند دارد
| |
| و «بلند مرتبه شاهی ز صدر زین افتاد---اگر غلط نکنم عرش بر زمین افتاد» این ۲۳ بند دارد و «بی ادب پا منه اینجا که عجب درگاهی است--- سجده گاه ملک روضه شاهنشاهی ست.» ۲۰ بند دارد.<ref>عابدی، سید تقی، مصحف فارسی مرزا دبیر،</ref>
| |
| نمونه‌ای از اشعار وی
| |
| {{شعر۲
| |
| |استجب عنی دعائی یا امیرالمومنین|للحسین ارحم علینا یا اامام المتقین
| |
| |ای خوشا طالع که باشد زایرت این کمترین|زایران روضه‌ات را برد ز خلد برین
| |
| |میرسد آواز طبتم فادخلوها خالدین|}}
| |
| درجای دیگری می‌گوید:<ref>سید تقی عابدی، [https://www.rekhta.org/ebooks/mushaf-e-farsi-mirza-dabeer-mirza-salaamat-ali-dabeer-taqi-abedi-ebooks?lang=ur مصحف فارسی میرزا دبیر].</ref>
| |
| {{شعر۲
| |
| |موسی آنجا بعصا آمد و دربانی کرد|جبرئیل از پر خود مروحه جنبانی کرد
| |
| |چشم یعقوب ازین قبره نورانی کرد|ایزد از آیه تطهیر ثنا خوانی کرد
| |
| |بی ادب پا منه اینجا عجب درگاهی است|سجده گاه ملک روضه شاهنشاهی است}}
| |
|
| |
| ==تک‌نگاری==
| |
| دربارهٔ دبیر و شعر او، کتاب‌های فراوانی نوشته شده که برخی از آن‌ها عبارتند:
| |
| {{ستون|۳}}
| |
| *موازنهِ انیس و دبیر (مولانا شبلی نعمانی)
| |
| *انیس و دبیر (ڈاکٹر گوپی چند نارنگ)
| |
| *مجتهد نظم مرزا دبیر (ڈاکٹر سید تقی عابدی)
| |
| *مرزا سلامت علی دبیر (ایلڈر ۔اے۔مینیو)(انگریزی میں)
| |
| *شمس الضحی مولوی صفدر حسین
| |
| *ماه کامل حضرت مهذب کالم
| |
| *شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، اکبر حیدری کشمیری
| |
| *مرزا سلامت علی، حیات اور کارنامے۔ مرزا محمد زماں آزرده
| |
| *انیس و دبیر حیات و خدمات۔ صدیق الرحمن قدوائی
| |
| *حیات دبیر دو جلدیں۔ سید افضل حسین ثابت
| |
| *مجتهد نظم مرزا دبیر۔ سید تقی عابدی.
| |
| {{پایان}}
| |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| [[میر انیس]]
| |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس۲}}
| |
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| *حیدری کشمیری، اکبر، شاعر اعظم مرزا سلامت علی دبیر، اردو پبلشرز نظیر آباد لکهنؤ ۱۹۷۶م.
| |
| *سید افضل حسین ثابت رضوی لکهنوی، حیات دبیر، جارج سٹیم پریس لاهور، ۱۹۱۵م.
| |
| *شبلی نعمانی، موازنه انیس و دبیر انوار المطابع لکهنو
| |
| *[http://naatkainaat.org/index.php/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7_%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D8%B1_%D8%B4%D9%81%D9%82%D8%AA_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C شفقت رضوی، دبیر کا نعتیه کلام]، سایت نعت کائنات.
| |
| *عابدی، سید تقی، مصحف فارسی مرزا دبیر، شاهد پبلیکیشنز دهلی نو، ۲۰۰۵م.
| |
| *مسیح الزمان، اردو مرثیے کا ارتقاء
| |
| *مرزا محمد زماں آزرده، مرزا سلامت علی دبیر حیات اور کارنامے، مرزا پبلیکیشنز، کشمیر، ۱۹۸۵م.
| |
| *مولوی چودهری سید نظیر الحسن فوق مهابنی،المیزان، مطبع فیض عام علی گڑه ۱۹۱۴م.
| |
| *[https://jang.com.pk/news/548554 دکتر قمر عباس، مرثیه اور انیس و دبیر] روزنامه جنگ، درج مطلب: سبتامبر ۲۰۱۸، بازدید: ۱۸ ژانویه ۲۰۲۳م.
| |
| {{پایان}}
| |
| [[ur:مرزا سلامت علی دبیر]]
| |
| {{مرثیه سرایان عاشورا}}
| |
| {{شبه قاره هند}}
| |
| {{شاعران شیعه}}
| |
| [[رده:شاعران اهل هند]]
| |
| [[رده:شاعران شیعه هند]]
| |
| [[رده:مدفونان در هند]]
| |
| [[رده:مرثیه‌سرایان عاشورا قرن ۱۳ (قمری)]]
| |
| [[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ج]]
| |