پرش به محتوا

حضرت معصومه(س): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶: خط ۶:


== جایگاه ==
== جایگاه ==
مَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ الْجَنَّة»
حضرت فاطمۀ معصومه(س) از با فضلیت‌ترین امامزادگان نزد شیعه به‌شمار می‌رود.<ref>قمی، عباس بن محمدرضا، منتهی‌الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دفتر نشر اسلامی، ج۲، ص۳۷۸.</ref> مطالب مختلفی دربارۀ فضایل او در منابع مختلف آمده است که به برخی از آنها در ادامه اشاره می‌شود.


«یَا فَاطِمَةُ اشْفَعِی لِی فِی الْجَنَّةِ‏»
'''فضیلت'''


لقب معصومه
فاطمۀ معصومه(س) دارای مقام شفاعت دانسته شده است.<ref>محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه(س) فاطمۀ دوم، قم، نشر اخلاق، ۱۳۸۰، ص۱۷۸-۱۷۹.</ref> امام جعفر صادق(ع) شفاعت فاطمۀ معصومه(س) را موجب ورود تمام شیعیان به بهشت قلمداد کرده است.<ref>المجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۵۷، ص۲۲۸.</ref> برخی، با تکیه بر این روایت، شفاعت فاطمۀ معصومه(س) را وسیع دانسته‌اند به طوری که شمول آن را به اندازۀ تمام جهان به‌شمار برده‌اند.<ref>محمدی اشتهاردی، حضرت معصومه(س) فاطمۀ دوم، ص۱۷۸-۱۷۹.</ref>


امام هشتم برادر تنی آن حضرت او را (که نامش فاطمه بود) معصومه خواند.<ref>مجلسی محمد، باقر، بحار الانوار، بیروت مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳هق، ج۱۰۹ ، ص۱۶۷.</ref>
برخی، با تکیه بر قسمتی از زیارت‌نامهٔ فاطمۀ معصومه(س)، او را دختر روح و جسم پیامبر اکرم(ص)، حضرت زهرا(س)، خدیجه کبرى(س) و امامان معصوم(ع) دانسته‌اند.<ref>محمدی اشتهاردی، محمد، «حضرت معصومه(س)،اختر تابان آل محمد(ص)»، نشریۀ پاسدار اسلام، ش۱۷۷، ۱۳۵۷.</ref> همچنین، از قسمتی دیگر از این زیارت‌نامه مقام عصمت برای فاطمۀ معصومه(ع) اثبات شده است.<ref>محمدی اشتهاردی، حضرت معصومه(س) فاطمۀ دوم، ص۱۵۹.</ref> نیز، ماجرای دفن فاطمۀ معصومه(س) توسط دو فرد نقاب‌دار به‌عنوان مقوّم عصمت آن حضرت(س) دانسته شده است؛ به این صورت که آن دو فرد نقاب‌دار امام رضا(ع) و امام جواد(ع) بوده‌اند<ref>برای اطلاع از شرح این ماجرا ن.ک: محلاتی، ذبیح‌الله، رياحين الشريعة در ترجمه دانشمندان بانوان شيعه‏، تهران، دار الكتب الإسلامية، ج۵، ص۳۳.</ref>، چون معصوم را جز معصوم نمی‌تواند دفن کند.<ref>محمدی اشتهاردی، حضرت معصومه(س) فاطمۀ دوم، ص۱۵۹.</ref>


=== متن سؤال برتری حضرت معصومه ===
از دیگر جوانب فضیلت فاطمهٔ معصومه(س) برکات و فضایل مربوط به تربت و زیارت اوست. در برخی روایات پاداش زیارت فاطمهٔ معصومه(س) بهشت دانسته شده است.<ref>ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تحقیق عبدالحسین امینی، نجف، دار المرتضوية، ص۳۲۴.</ref> صدور زیارت‌نامهٔ مخصوص از سوی امام رضا(ع) برای فاطمهٔ معصومه از دیگر نمودهای فضیلت آن حضرت قلمداد شده است. از نظر برخی، این زیارت‌نامه، در کنار زیارت‌نامهٔ حضرت زهرا(س)، تنها زیارت‌نامهٔ صادرشده از معصوم دانسته شده است.<ref>محمدی اشتهاردی، حضرت معصومه(س) فاطمۀ دوم، ص۱۷۵.</ref> از عالمان شیعه مطالب بسیاری دربارهٔ شرافت و فضیلت حضرت فاطمهٔ معصومه(س) نقل شده است<ref>برای اطلاع از برخی نمونه‌ها ن.ک: محمدی اشتهاردی، محمد، «حضرت معصومه(س)،اختر تابان آل محمد(ص)».</ref>. برای نمونه، نقل‌ شده که ملاصدرا، حکیم شیعی درگذشتهٔ ۱۰۵۰ق، برای حل مشکلات علمی و فلسفی خود به زیارت آن حضرت می‌رفته و به او متوسل می‌شده است.<ref>قمی، عباس بن محمدرضا، الفوائد الرضویة في أحوال علماء المذهب الجعفریة، تحقیق ناصر باقری بیدهندی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵، ص۶۱۸.</ref> همچنین، شيخ عباس قمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق)، محدث و مورخ شیعه، فاطمۀ معصومه(س) را سیدۀ جلیله و با فضیلت‌ترین دختران امام موسی کاظم(ع) بر می‌شمرد.<ref>قمی، منتهی‌الآمال، ج۲، ص۳۷۸؛ نیز: قمی، عباس بن محمدرضا، مفاتیح الجنان، قم، انتشارات اسوه، بی‌تا، ص ۵۶۲.</ref> کرامات بسیاری برای زیارت و حرم آن حضرت در منابع آمده است.<ref>برای اطلاع مفصل ن.ک: محمدی اشتهاردی، حضرت معصومه(س) فاطمۀ دوم، ص۱۹۱-۲۱۹.</ref>  
حضرت فاطمه معصومه(س) از جهت شخصیت فردی و کمالات روحی در بین فرزندان موسی بن جعفر(س) بعد از برادرش، علی بن موسی الرضا(ع) در والاترین رتبه جای دارد. این در حالی است که شیخ مفید و دیگران فرزندان دختر امام کاظم(ع) حداقل هجده تن بوده‌اند و فاطمه در بین این همه بانوی مکرمه سرآمد بوده است.<ref>. صدوق، عیون‌الاخبار، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ج۱، ص۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد، دارالمفید، ج۲، ص ۲۴۴.</ref>


حاج شیخ عباس قمی درباره دختران موسی بن جعفر می‌نویسد: «برحسب آنچه به ما رسیده، افضل آنها سیده جلیله معظمه، فاطمه بنت امام موسی(ع) معروف به حضرت معصومه است».<ref>. شیخ عباس قمی، منتهی‌الامال، انتشارات هجرت، ج۲، ص۲۷۳.</ref>
'''دانش'''


اما شیخ محمد تقی تستری در «قاموسی الرجال» فضیلت وی را نه تنها در بین دختران، بلکه پسران حضرت غیر از امام رضا(ع) بی‌نظیر می‌داند و می‌نویسد: «در میان فرزندان امام کاظم(ع) با آن همه کثرتشان، بعد از امام رضا(ع) کسی هم‌شأن حضرت معصومه(س) نیست.»<ref>. ر.ک. مجله کوثر، شماره ۳۳، شخصیت‌حضرت معصومه.</ref>
فاطمهٔ معصومه(س) از زنان دانشمند و راوی حدیث به‌شمار رفته است.<ref>صادقی اردستانی، احمد، زنان دانشمند و راوی حدیث، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷، ص۳۵۰-۳۵۱. </ref> جایگاه علمی حضرت مورد توجه پدرش، موسی بن جعفر(ع)، بود به طوری که او را برای پاسخ‌گویی به برخی سؤالات علمی ستود.<ref>مهدی‌پور، علی‌اکبر، کریمه اهل‌بیت(س)، قم، نشر حاذق، ۱۳۷۴ش، ص ۶۳-۶۴.</ref> محدثان شیعه و سنی روایات نقل‌شده از فاطمهٔ معصومه را در منابع خود آورده‌اند. از جمله به این روایات می‌توان اشاره کرد:


بی‌گمان این نحوه اظهار نظرها و نگرش به شخصیت فاطمه دختر موسی بن جعفر(ع) بر برداشتهایی استوار است که از متن روایات وارده از ائمه به دست آمده است. روایاتی که مقامهایی را برای فاطمه معصومه(س) برشمرده‌اند مقامی که نظیر آن را برای دیگر برادران و خواهران وی ذکر نکرده‌اند و به این ترتیب نام فاطمه معصومه(س) را در شمار زنان برتر جهان قرار داده‌اند. حال به‌طور اختصار به بررسی بعضی از خصوصیاتی که آن حضرت را از دیگر امام‌زادگان جدا می‌کند می‌پردازیم.
۱. حافظ شمس‌الدین محمد بن محمد جَزَری (۷۵۱- ۸۳۳ق)، محدث و فقیه شافعی، با واسطه از فاطمهٔ معصومه(س) و او با واسطهٔ دختران معصومان(ع)، مانند سکینه دختر امام حسین(ع) و ام‌کلثوم دختر امام علی(ع)، از فاطمهٔ زهرا(س) نقل می کند که آن حضرت گفت: «آیا سخن پیامبر خدا (ص) را در روز غدیر خم فراموش کردید که گفت که هر کس من مولای اویم پس علی هم مولای اوست و آنچه که خطاب به علی گفت که تو برای من به منزلهٔ هارون(ع) برای موسی(ع) هستی».<ref>ابن الجزری، محمد بن محمد، أسنى المطالب فى مناقب الإمام على(ع)، اصفهان، مکتبة الإمام أميرالمؤمنين علی(ع) العامة، ص۵۰-۵۱.</ref>
 
۱. شرافت خانوادگی: تأثیر شخصیت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نمی‌توان انکار کرد. این تأثیرپذیری در وجود فاطمه معصومه(س) از برجستگی خاصی برخوردار است. آواز هر دو طرف (پدر و مادر) فضایلی را به ارث برد که تنها برادرش علی بن موسی الرضا(ع) آنها را به صورت کامل در خود جمع کرده بود و به نظر می‌رسد بتوان سربرتری شخصیت والای فاطمه معصومه(س) بر دیگر فرزندان حضرت موسی بن جعفر(ع) را در همین نکته یافت که فاطمه معصومه(س) مانند برادرش از هر دو طرف پاکیزه‌ترین خصال و ویژگیها را به ارث برد با وجود بانوان دیگری در خاندان امام کاظم(ع) گویی «نجمه» ستاره پر نور بانوان امام کاظم است که به سان پرفروغ‌ترین ستاره‌ها می‌درخشد و به راستی که تمام فروغش را به دو پاکیزه گوهرش، علی بن موسی الرضا(ع) و فاطمه معصومه(س) منتقل کرد.<ref>. کلینی، اصول کافی، چاپ مکتبه الصدوق، تهران، ج۱، ص۴۷۷.</ref>
 
مطالعه سیره ائمه گواهی می‌دهد که طهارت و پاکی مادر شرط اساسی برای گزینش مادران امامان بوده است و سعادتی که نصیب فاطمه معصومه(س) شده این بود که مادرش، مادر امام رضا(ع) نیز بود؛ لذا از هر آلودگی در هر اندازه‌اش به دور ماند.<ref>. طبرسی، اعلام الوری، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ص۳۰۲.</ref>
 
۲. شفاعت گسترده: بالاترین جایگاه شفاعت از آن رسول گرامی اسلام است،<ref>. سوره بقره، آیه ۲۵۶.</ref> اما دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم شفاعت گسترده‌ای دارند که بسیار وسیع و جهان شمول است و می‌تواند همه اهالی محشر را فرا گیرد: ۱. خاتون محشر، صدیقه اطهر، حضرت زهرا(س) ۲. شفیعه روز جزا حضرت فاطمه معصومه(س)
 
در مورد شفاعت گسترده حضرت فاطمه زهرا(س) طبق احادیث منقول از اهل سنت و شیعه هیچ شکی نیست. اما در مورد حضرت معصومه(س) از جهت گستردگی شفاعت، هیچ‌کس ـ حداقل هیچ بانویی ـ به شفیعه محشر معصومه نمی‌رسد، که امام جعفر صادق(ع) در این رابطه می‌فرماید: «تدخل بشفاعتها شیعتنا الجنه باجمعهم» با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت می‌شوند.<ref>. سفینه البحار، شیخ عباس قمی، کتابخانه سنائی، تهران، ج۲، ص۳۷۶.</ref>
 
۳. ویژگی‌های دیگر: مثل عصمت، محدثه بودن، ورود زیارتنامه مخصوص، و … باعث شده که حضرت معصومه(س) از دیگر امام‌زادگان وبرادران وخواهران پیشی گیرد.<ref>. طبق حدیثی از امام رضا(ع) لقب حضرت به حضرت فاطمه دادند و این دلالت بر عصمت و پاکی آن حضرت دارد. طبق نقل علامه امینی در الغدیر، حضرت معصومه(س) ناقل حدیث از اجداد خود بوده است از این روی به وی محدثه می‌گویند. (علامه امینی، الغدیر، ج۱، ص۱۹۶).</ref> و همچون ستاره‌ای درخشان در این آسمان بدرخشد و صاحب شأن و مقام خاصی بشود همان‌طوری که امام رضا(ع) در فقره‌ای از زیارتنامه آن حضرت می‌فرماید: «فان للک عند الله شانا من الشان»<ref>. علامه مجلسی، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء، بیروت، ج۱۰۲، ص۲۶۶.</ref> یعنی تو در محضر الهی شأن و منزلت وصف‌ناپذیری داری، که بر خاک‌نشینان این عالم قابل تصور نیست و تنها خدا و پیامبر و اوصیاء طاهرینش بر آن واقفند.
 
۴- کراماتی که از آن حضرت به مسلمانان وعلاقه مندان اهل بیت واهل علم ومراجع عظام رسیده برتری وفضل آن حضرت را به اثبات می‌رساند که باتامل درابعاد مختلف گوشه‌هایی از انوار ملکوتی وشعاع آسمانی روشن خواهد شد.
 
امام رضا (علیه السلام) هرکس خواهرم معصومه را در قم زیارت کند (بامعرفت وشناخت) بهشت براو واجب می‌شود.


۲. بکر بن احمد از فاطمه دختر امام رضا(ع) و او از فاطمه معصومه(ع) و او با واسطهٔ دختران معصومان‌(ع) از فاطمهٔ زهرا(س) نقل می‌کند که رسول خدا(ص) می‌گفت که در روز قیامت همگان به نام مادرهای خود خوانده می‌شوند جز شیعیان علی بن ابی‌طالب(ع).<ref>القمی، عباس بن محمدرضا، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، تهران، دارالاسرة للطباعة و النشر، ۱۳۹۲، ج۴، ص۵۴۵.</ref>
=== متن سؤال لقب ستی ===
=== متن سؤال لقب ستی ===
اسامی و لقب‌هایی که برای حضرت معصومه ذکر شده، به قرار ذیل است: طاهره (پاکیزه)، حمیده (ستوده)؛ بِرّه (نیکوکار)؛ رشیده (حد یافته)؛ تقّیه (پرهیزگار)؛ رضّیه (خشنود از خدا)؛ مرضیّه (مورد رضایت خدا)؛ سیده صدیقه (بانوی بسیار راستگو)؛ سیده رضیّه مرضّیه (بانوی خشنود خدا و مورد رضای او)؛ هم چنین محدثّه و عابده از صفات و القابی است که برای حضرت معصومه(س) عنوان شده است.<ref>انوار المشعشعین، ج۱ ، ص۲۱۱.</ref>
اسامی و لقب‌هایی که برای حضرت معصومه ذکر شده، به قرار ذیل است: طاهره (پاکیزه)، حمیده (ستوده)؛ بِرّه (نیکوکار)؛ رشیده (حد یافته)؛ تقّیه (پرهیزگار)؛ رضّیه (خشنود از خدا)؛ مرضیّه (مورد رضایت خدا)؛ سیده صدیقه (بانوی بسیار راستگو)؛ سیده رضیّه مرضّیه (بانوی خشنود خدا و مورد رضای او)؛ هم چنین محدثّه و عابده از صفات و القابی است که برای حضرت معصومه(س) عنوان شده است.<ref>انوار المشعشعین، ج۱ ، ص۲۱۱.</ref>
۶٬۸۷۷

ویرایش