نفس اماره: تفاوت میان نسخه‌ها

نفس اماره (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۴ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۴۴

۵٬۱۳۷ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۴ دسامبر ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

A.rezapour

automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy

۱۶٬۰۱۱

ویرایش

@@ خط ۵۵: / خط ۵۵: @@
 از این بالاتر تربیت و تهذیب نفس خود انسان است . تهذیب نفس و تحصیل اخلاق آدمیت از هر چیزی دشوارتر و سخت تر است ، زیرا در اینجا غالبا عقل و دل در دو قطب مخالف قرار می‌گیرند . مبارزه کردن با نفس‌ اماره سر پنجه‌ای بسیار قوی تر از عقل و ایمان می‌خواهد. رسول اکرم ( ص ) به جمعی از جوانان عبور فرمود ، دید سنگ بزرگی را برای وزنه برداری انتخاب کرده‌اند و با برداشتن آن سنگ زور خود را می‌آزمایند . فرمود : می‌خواهید من در میان شما داوری کنم و بگویم از همه‌ قوی تر و زورمندتر کیست ؟ گفتند : بلی یا رسول الله ! آنها گمان کردند که پیغمبر آن کس را معین خواهد کرد که زور و بازویش قوی تر باشد ، ولی‌ بر خلاف انتظار آنها پیغمبر اکرم فرمود : قوی ترین شما آن کس است که در هنگام غضب و خوشحالی، نفس اماره زمام را از کف عقل او نگیرد ، قوی‌ ترین شما آن کس نیست که بازوی قوی تر داشته باشد ، بلکه آن کس است که‌ روحیه قوی‌تر داشته باشد . در مقام تهذیب نفس و تحصیل اخلاق ، همیشه یک جنگ و ستیز عجیب بین‌ دو کانون عقل و دل درگیر است . تهذیب نفس و تربیت برای هماهنگ ساختن‌ این دو کانون است ، مستلزم ضبط و کنترل خواهشهای دل است . اساسا نظم و انضباط از کانون عقل ناشی می‌شود و آشفتگی و خودسری از کانون دل.<ref>مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، صدرا، ۱۳۶۸، ص۲۸۰.</ref>
+يكى از مهمترين موضوعات در فرهنگ قرآنى و اسلامى ما، «نفس اماره» و پيروى از خواسته‌ها و خواهش‌هاى او يا مبارزه و جنگ با اوست. لسان مبارك قرآن و رهنمودهاى معصومان عليهم السّلام درباره اهميت و عظمت مبارزه با خواسته‌هاى نفس امّاره داد سخن سر داده‌اند، تا جايى كه قرآن يكى از صعب‌العبورترين گردنه‌هاى مسير زندگى را گردنه نفس اماره دانسته و مى‌فرمايد: فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ. ما در عين‌حال كه به انسان نعمت فراوان و توانمندى زيادى داده‌ايم ولى او ناسپاسى كرد و از آن گردنه مهم بالا نرفت!وَ ما أَدْراكَ مَا الْعَقَبَةُ؛ «و تو نمى‌دانى آن گردنه مهم چيست؟) در اينكه اين گردنه مهم (عقبه) چيست، گرچه قرآن در پنج آيه بعد از آيه فوق موارد عقبه را بيان مى‌كند و همچنين مفسران معانى مختلفى براى عقبه كرده‌اند ولى همه مواردى كه براى «عقبه» بيان شده، مصاديقى از مبارزه با نفس امّاره است و مصداق اتمّ «عقبه» همان مبارزه با نفس اماره و خواسته‌هاى آن است كه پيغمبر بزرگوار اسلام از آن به «جهاد اكبر» ياد نموده است.<ref>حق شناس، سيد حسين، بشنو از نى (شرحى بر حكايتهاى مثنوى)، قم، موسسه فرهنگى انتشاراتى شاكر، ۱۳۸۳، ج۱، ص۶۱.</ref>
+مولانا در بيان عظمت خطر نفس اماره، از زبان خرگوش به وحوش ادامه مى‌دهد كه: اى دوستان، كشتن نفس اماره، كار عقل و هوش جزئى نيست؛ زيرا نفس امّاره مغلوب عقل و هوش جزئى نمى‌شود. کشتن این کار عقل و هوش نیست\ شیر باطن، سخره خرگوش نیست. اين نفس انچنان جهنّمى است كه اگر هفت دريا را به كام خود دركشد باز هم عطش او كم نمى‌گردد و فرياد مى‌كشد. دوزخ است اين نفس و دوزخ اژدهاست‌\كو به دريا ننگرد كم‌وكاست‌\هفت دريا را در آشامد هنوز\كم نگردد سوزش آن خلق سوز.<ref>حق شناس، سيد حسين، بشنو از نى (شرحى بر حكايتهاى مثنوى)، قم، موسسه فرهنگى انتشاراتى شاكر، ۱۳۸۳، ج۱، ص۶۲ و ۶۳.</ref>
+براى شكستن نفس اماره چه بايد كرد؟ مى‌فرمايد: براى پيروزى بر نفس اماره نيرو و توفيق و فخر را بايد از حق دريافت نمود، اگر مورد لطف حضرت حق قرار گرفتيم با سوزن كوه قاف را جابجا خواهيم كرد. قوّت از حق خواهم و توفيق و لاف‌\تا به سوزن بركنم اين كوه قاف‌.<ref>حق شناس، سيد حسين، بشنو از نى (شرحى بر حكايتهاى مثنوى)، قم، موسسه فرهنگى انتشاراتى شاكر، ۱۳۸۳، ج۱، ص۶۲ و ۶۳.</ref>
+قرآن کریم در این تعبیر خود این مطلب را میخواهد بفهماند که احساسات نفسانی بشر آنگاه که سر به طغیان برمیآورد بشر را تنها به سوی جنایت و اعمال انحرافی دعوت نمیکند، بلکه مانند یک قدرت جابر مسلط دیکتاتور فرمان میدهد. قرآن با این تعبیر، تسلط و استیلای جابرانه قوای نفسانی را در حال طغیان بر همه استعدادهای عالی انسانی میفهماند. کشتن نفس امّاره معنی خاموش کردن و فرونشاندن فتنه و طغیان را در زمینه قوا و استعدادهای نفسانی میدهد<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰،  ج۱۹، ص۶۵۴.</ref>
+این جور نیست که انسان چند «خود» جدا داشته باشد، یک کار را نفس امّاره میکند، یک کار دیگر را نفس لوّامه و یک کار دیگر را نفس مطمئنّه. نه، نفس انسان گاهی در یک حدّ پایین است؛ در آن حدّ پایین که کار میکند، آنجا که تحت فرمان عقل نیست، اسمش میشود «نفس امّاره». همین نفس در یک درجه بالاتر چشمهایش را باز میکند و هشیارتر میگردد، میشود «نفس لوّامه» که خودش خودش را ملامت میکند.<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۹، ج۳، ص۵۹۵ و ۵۹۶.</ref>
 == منابع ==