تکفیر شیعیان توسط اهل‌سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

فقیهان اهل‌سنت معتقدند اگر کسی یکی از ضروریات اسلام را انکار کند، کافر و بیرون از دین است. بنابر این معیار، شیعه نمی‌تواند از نظر مذاهب اهل‌سنت کافر باشد؛ زیرا شیعیان، اصول دین از جمله اعتقاد به توحید، نبوت، قیامت و دستورات اصلی اسلام را انکار نمی‌کند. اختلافات شیعه با مذاهب دیگر از موضوعات ضروری دین نیست بلکه جزو مسایل نظری است که انکار آن، خروج از دین نیست.<ref>بررسی فتوای تکفیر در نگاه مذاهب اسلامی، رجبی، حسین، ص 27، نشر مشعر، تهران ١٣٨٨ش.</ref>

نووی از عالمان اهل‌سنت در شرح صحیح مسلم نظر صحیح و درست در مسئله تکفیر را چنین دانسته که هیچ‌یک از مسلمانان به خاطر گناه، تکفیر نمی‌شود و هرکس موردی از ضروریات دین اسلام را انکار کند، حکم به ارتداد و کفر او داده می‌شود.<ref>نووی، ابو زکریا یحیی بن شرف، صحیح مسلم بشرح النووی، ج1، ص150، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ2، 1392ق.</ref> روایات فراوانی در منابع اهل سنت نیز جان، مال و آبروی افرادی که به «لا إله إلا اللّه» و «محمد رسول اللّه» اعتقاد داشته باشند را محترم دانسته و اجازه کافر دانستن آن‌ها را نداده است.<ref>صحیح مسلم: ج 4 ص 1871 ح 2405 باب/ فضائل علی/ ط دار احیاء التراث، و صحیح البخاری ج 5 ص 171، و ج 5 ص 22 ط دار احیاء التراث العربی؛ برای اطلاعات بیشتر رک: الفصول المهمة فی تألیف الامة، سید عبد الحسین شرف الدین، ‏ ص 34-30، المجمع العالمی للتقریب‏، تهران، ‏1423 ق</ref>

با این حال در میان کلمات علمای پیشین اهل‌سنت کمتر می‌توان تصریحاتی بر مسلمان بودن شیعیان یافت و نظر آنان در خصوص مسلمان بودن شیعیان را از میان دیدگاه‌های آنان در مورد تعامل با شیعیان می‌توان یافت. اما در کلمات علمای معاصر اهل سنت، تصریح به مسلمان بودن شیعیان بیشتر قابل مشاهده است. از جمله این افراد می‌توان به جاد الحق، مفتی مصر و وزیر اوقاف مصر<ref>جاد الحق، جاد الحق علی، مجموع فتاوی، ج۲، ص۸۲–۸۵، جیزه، دارالفاروق لإلستثمارات الثقافیة، 200۸م.</ref> حسن البنا، بنیانگذار اخوان‌المسلمین<ref>عماره، محمد، معالم المشروع الحضاری فی فکر البنا، ص۷۳، قاهره ـ اسکندریه، دارالسالم، 1430ق.</ref> اشاره کرد که به مسلمان بودن شیعه تصریح کرده‌اند.

بر اساس گفته سرجانی در کتاب «الشیعه نضال ام ضلال» بیشتر عالمان اهل‌سنت معتقدند که شیعیان دوازده امامی مسلمان هستند<ref>سرجانی، راغب، الشیعة نضال أم ضالل، ص۱۳۸، قاهره، دارالکتب المصریة، 1432ق.</ref>در آثار اهل‌سنت، شواهدی بر مسلمان دانستن شیعیان آورده شده است:

* محدثان اهل‌سنت در کتب حدیثی خود، از راویان شیعه، حدیث نقل کرده‌اند. همچنین در آثار رجالی اهل‌سنت، به موارد متعددی بر می‌خوریم که در شرح حال یک راوی، وی را شیعی توصیف کرده‌اند و او را مثال ثقه دانسته‌اند<ref>ابنحجر عسقالنی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۷، ص۳۳۷، هند، مطبعة دائرهٔ المعارف النظامیة، 132۶ق.</ref> حتی برخی افرادی که در کتب رجال اهل‌سنت به عنوان شیعه مطرح شده‌اند، جزو راویان صحیح بخاری و صحیح مسلم هستند.

* اهل‌سنت اعتقاد دارند که شهادت کافر پذیرفته نیست. افرادی مانند ابویوسف قاضی<ref>خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایة فی علم الدرایة، ص۱۲۶، مدینه، المکتبة العلمیة، بیتا.</ref> و شافعی<ref>خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایة فی علم الدرایة، ص۱۲۰.</ref> شهادت شیعیان را پذیرفته‌اند و این بدین معناست که آنان شیعیان را از مسلمانان می‌دانسته‌اند. البته برخی دیگر از فقهای اهل‌سنت، تصریح دارند که شهادت شیعیان پذیرفته نیست اما براساس گفته ابن‌عابدین حنفی، دلیل رد شهادت شیعیان نه شیعه بودن، بلکه به خاطر متهم بودن به دروغ است.<ref>ابنعابدین، محمدامین بن عمر، رد المحتار علی الدر المختار، ج۵، ص۴۷۲، بیروت، دارالفکر، 1412ق.</ref>

* ابن‌تیمیه در «دقائق التفسیر» می‌نویسد: بسیاری از مسلمانان اهل بدعت مانند رافضه و جهمیه و… به بلاد کفر رفته‌اند و به دست آنان جمع فراوانی مسلمان شدند. این افراد از اسلام خود بهره‌مند گشتند و مسلمان اهل‌بدعت گردیدند و اینکه مسلمان اهل‌بدعت باشند بهتر از این است که کافر باشند.<ref>ابن‌تیمیه، دقائق التفسیر، ج۲، ص۱۴۴، دمشق، مؤسسة القرآن، 1404ق.</ref>

برخی اهل‌سنت معتقدند شیعه یکی از فرقه‌های اسلامی است که تقلید از مذهب فقهی آن نیز جایز است. این گروه برخلاف گروه اول، تقلید از مذهب شیعه را نیز جایز می‌دانند. این نظریه در دوره معاصر مطرح شده و پیشتاز آن شیخ شلتوت است. وی در فتوایی بیان داشت: «مکتب جعفری، معروف به مذهب امامی اثنی‌عشری، مکتبی است که شرعاً پیروی از آن، مانند پیروی از مکتب‌های اهل‌سنت جایز است».<ref>سلهب، حسن، الشیخ محمود شلتوت قراءة فی تجربة الاصلاح و الوحدة الاسلامیة، ص۱۵۴، بیروت، ۲۰۰۸م.</ref> این متن برای نخستین بار در مجله رساله الاسلام وابسته به دارالتقریب مصر منتشر شد. زمان صدور این فتوا ۱۷ ربیع االول ۱۳۷۸ق بود که در ۳ محرم ۱۳۷۹ق انتشار یافت.

* گروهی از این افراد شیعه را به نحو مطلق تکفیر می‌کنند. گاهی تکفیر به این صورت است که انجامدهنده یک فعل بدون معین کردن فردی خاص مورد تکفیر قرار می‌گیرد. به این نوع، تکفیر مطلق گفته می‌شود<ref>رحیلی، ابراهیم بن عامر، التکفیر و ضوابطه، ص۱۱۷، داراإلمام احمد، 200۸م.</ref> غالب علمای اهل‌سنت که سلفی بوده و شیعه را تکفیر کرده‌اند، جزو کسانی هستند که شیعه را به نحو تکفیر مطلق، تکفیر نمودهاند. عوده از علمای سلفی می‌گوید:» جماعتی از علما حکم دادهاند که شیعیان مسلمان نیستند و حتی برخی از علما، نقل اجماع بر این حکم کردهاند. البته این حکم به معنای تکفیر اعیان و افراد آنان نیست.<ref>عوده، سلمان بن فهد، دروس للشیخ سلمان العوده، ج۴۳، ص۱۱۸، بینا، بیتا.</ref>

* گروهی دیگر که نسبت به گروه اول در اقلیت هستند، به نحو معین شیعه را تکفیر می‌کنند. تفاوت این دو گونه از تکفیر در این است که    و اما در تکفیر معین یک فرد خاص تکفیر می‌شود<ref>رحیلی، ابراهیم بن عامر، التکفیر و ضوابطه، ص۱۱۸.</ref>