شیعه بودن مأمون: تفاوت میان نسخه‌ها

مأمون یکی از خلفای سلسله عباسیان است. عباسیان در آغاز با نام اهل بیت(ع) و با انگیزه خونخواهی از شهیدان علوی روی کار آمدند. آنها برای رسیدن به حکومت و پیشبرد اهداف خود از محبوبیّت اهل بیت(ع) و علویان بهره جسته، ولی پس از دست یافتن به حکومت، نسبت به سادات علوی و حامیان اهل بیت(ع) سیاست‌های خشونت‌آمیز در پیش گرفتند. دلیل بکارگیری سیاست‌های خشن، خطری بود که آنها از جانب علویان احساس می‌کردند.<ref>الهامی، داود، سیری در تاریخ تشیّع، انتشارات مکتب اسلام، چ اوّل، ۱۳۷۵، ص۶۰۰.</ref>

این شیوه، سیاست هفتاد ساله عباسیان درباره علویان بوده است، تا زمانی که مأمون به خلافت رسید و به امام رضا(ع) پیشنهاد کرد خلافت را بپذیرد و هنگامی که این پیشنهاد پذیرفته نشد، او را به سِمَت ولایتعهدی خود انتخاب کرد.

برای شیعه بودن مأمون دلایل و شواهدی ذکر شده که برخی از آنها چنین است:

* مأمون در بغداد، مجلسی از فقیهان و عالمان برگزار کرد تا برتری امام علی(ع) را بر دیگر صحابه اثبات کند.

* مأمون در سال ۲۱۱ق به صورت رسمی اعلام کرد که امام علی(ع) برترین اصحاب رسول خداست. او خواست تا لعن بر معاویه را بر در و دیوار بنویسند.

* زنی که برای گرفتن حق خود نزد مأمون آمده بود، ضمن شعری به حق نبی، وصی، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، و به حق کسانی که حقشان غصب شده و به حق اهل کساء قسم داد. شیوه قسم دادن زن، نشان می‌دهد مأمون شیعه بوده است.<ref>تاریخ تشیّع در ایران، ص۲۸۰.</ref>

رفتارهای شیعه‌گونه مأمون را، تظاهر و ریاکاری برای نگه‌داشتن پایه‌های حکومت دانسته‌اند. مأمون به دلیل جمعیت زیاد شیعیان، محبوبیت امام رضا(ع) و نارضایتی مردم از شیوه حکومت‌داری پدرانش، در ظاهر روش دوستی با علویان را برگزید و به این وسیله افکار عمومی را متوجّه خود کرد. او در ظاهر امام علی(ع) را از ابوبکر و عمر خلیفه اول و دوم اهل سنت، معرفی کرده و خود را شیعه می‌دانست.  

واگذاری خلافت و سپس ولایتعهدی به امام رضا(ع) نیز، برای حفظ قدرت و تثبیت موقعیت مأمون بود؛ چراکه سرانجام وقتی حضور امام رضا(ع) را برای حکومت خود خطرآفرین دید، او را به وسیله زهر مسموم کرده و به شهادت رساند.<ref>ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، مرکز جهانی علوم اسلامی. چ سوّم، ۸۳، ص۴۸.</ref>

شهید مرتضی مطهری مأمون را شیعه مذهب ندانسته؛ اگر چه معتقد است او تمایل روحی و فکری به تشیع داشته است.<ref name=":0">مطهّری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، چ اول، ۷۸، ج۱۸، ص۱۱۸.</ref> به نظر او، مأمون به مباحث عقلی و استدلالی علاقه داشت و از این نظر، به شیعه که بر پایه عقل و استدلال استوار است متمایل بود.<ref name=":0" />  

رسول جعفریان، تاریخ‌پژوه معاصر، بر این باور است که مأمون عقیده داشت امام علی(ع) از دیگر صحابه برتر بوده و برای خلافت از آنها شایسته‌تر بود. به نظر جعفریان، مأمون در همین اندازه، که باور به برتری امام علی(ع) داشته شیعه بوده است.<ref>جعفریان، رسول، تاریخ تشیّع در ایران، ج۱، ص۲۸۰.</ref>

* اسلام و ایران، داود الهامی.

* سیری در تاریخ تشیّع، داود الهامی.

* مجموعه آثار، ج۱۸، استاد شهید مرتضی مطهّری.

* فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: استاد جعفر سبحانی.