اسراف در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

موضع قرآن درباره پرهیز از اسراف چیست؟

{{پاسخ}}[[اسراف]] حرام و از رفتارهای مذموم در قرآن است. در آیات زیادی درباره پرهیز از آن سخن گفته شده است. اسراف به معنای از حد خارج شدن است که در قرآن بیشتر در معنای هزینه اموال و مصرف بیش از اندازه آمده است. هرچند در معانی دیگر که نشان دهنده خارج شدن از اعتدال است هم آمده است.

مسرفین در قرآن شدیدا مذمت و نکوهش شدند و در کنار دروغگویان افرادی هستند که هدایت نمی شوند و خداوند آنان را دوست نمی دارد.

«[[اسراف]] به معنی تجاوز از حد و معیار در هر کاری است که از انسان سر بزند. و گاهی به خروج از اعتدال در مقدار خرج و مال و زمانی هم به چگونگی بذل مال و مورد آن اطلاق می‌شود.»<ref>راغب اصفهانی، مفردات راغب، ذیل کلمه سرف.</ref>

بر پایه شواهد فراوان در [[قرآن]] و [[حدیث]]، اسراف به هرگونه تجاوزکاری و زیاده‌روی گفته می‌شود. و عملی است که مورد خشم و انزجار خداوند متعال قرار می‌گرد. در قرآن کریم واژه «اسراف» و مشتقات آن ۲۳ مرتبه بکار رفته است که در هر مورد، مفهومی ویژه دارد. در برخی موارد مقصود از اسراف جنبه‌های اخلاقی، عقیدتی و تجاوز از حدود الهی است، و در مواردی جنبه مالی را شامل می‌شود.  

كلمه" اسراف" كلمه بسيار جامعى است كه هر گونه زياده روى در كميت و كيفيت و بيهوده‏‌گرايى و اتلاف و مانند آن را شامل می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج۶، ص: ۱۴۹.

 

</ref>

از مهمترین معانی اسراف در قرآن، زیاده‌روی در مصرف مال و هزینه آن است به صورتی که از حد اعتدال خارج شود. در قرآن پس از ذکر نعمت‌هایی مانند باغ‌ها و میوه‌ها و زیتون و خرما و انار و... می‌گوید اسراف نکنید.<ref>سوره انعام آیه ۱۴۱.</ref> مفسران گفته‌اند استفاده از اين ميوه‌‏ها و غلات از آن حدى كه براى معاش شما صالح و مفيد است تجاوز مكنيد، درست است كه شما صاحب آن هستيد و ليكن نمی‌توانيد در خوردن آن و بذل و بخشش از آن زياده‌روى كنيد، و يا در غير آن مصرفى كه خدا معين نموده به كار بزنيد مثلا در راه معصيت خدا صرف نماييد. و همچنين فقيرى كه از شما می‌‏گيرد نمی‌‏تواند در آن اسراف نموده مثلا آن را تضييع كند.<ref>علامه طباطبایی، ترجمه تفسير الميزان، ج۷، ص: ۵۰۱.</ref> در جای دیگر قرآن می‌فرماید بخورید و بیاشامید اما اسراف نکنید.<ref>سوره اعراف آیه ۳۱.</ref> مفسران گفته‌اند در خوردن و نوشيدن از حد ميانه‌روى خارج نشويد.<ref>طبرسی، ترجمه تفسير مجمع البيان، ج۹، ص: ۸۸.

</ref>

در آیه‌ای انفاق بیش از حد را هم اسراف نامیده است. وقتی انفاق از حد خارج شود نسبت به انفاق‌شونده و انفاق‌کننده هر دو عوارض سوء و زیانبار خواهد داشت؛ به این جهت است که قرآن مجید وقتی در آیه ۶۷ از [[سوره فرقان]] ویژگی‌های مؤمنان و بندگان واقعی را برمی‌شمارد؛ یکی از آن ویژگی‌ها را این گونه معرفی می‌فرماید:«کسانی هستند که هرگاه انفاق کنند نه اسراف می‌کنند و نه سخت‌گیری، بلکه در میان این دو اعتدالی دارند.».<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۱۵۱.</ref> برخی آیه ۱۴۱ سوره انعام را در مورد اسراف در انفاق می‌دانند.<ref>قرائتی محسن، تفسير نور، ج۲، ص: ۵۶۷.

 

مفسران مصداق اسراف در مال را سه گونه دانسته اند:‌ نخست آنكه مصرف مال، به هدر دادن و تلف كردن آن بيانجامد، آنكه مصرف كردن بيش از نياز فرد باشد، آنكه مصرف، از شأن طرف خارج باشد.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، ج۲، ص۴۱۶.</ref>

گاهى قرآن براى نكوهش از «اسراف» از كلمه «تبذير» كه به معنى «بخشش مال به صورت بيهوده است» استفاده مى‌كند.<ref>سبحانى، شیخ جعفر،  منشور جاويد، ج۱۳، ص۲۲۷</ref> در قرآن آمده است: {{قرآن|وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا|ترجمه=و هرگز اسراف و تبذیر مکن|سوره=اسراء|آیه=۲۶}}

خطرناك‌ترين مصاديق اسراف، افراط در رفاه‌طلبى، لذّت‌جويى و تجمّل‌گرايى است كه در قرآن از آن، با عنوان‌ «اتراف» ياد شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، الگوى مصرف از نگاه قرآن و حديث، ص۴۰.</ref>

اسراف در قرآن تنها به معنای زیادی‌روی در مصرف خوراک و مال نیست؛‌ بلکه معنای وسیع تر و با اهمیت تری دارید و هرگونه تعدی و تجاوز از از مسیر میانه روی و اعتدال را اسراف می گویند. اسراف تجاوز از حد قانون آفرينش و قانون تشريع است‏.<ref>مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج۱۵، ص: ۳۰۷.

</ref>  

قرآن تجاوز و انتقام‌جوئی در قتل را مردود دانسته و از آن به اسراف تعبیر کرده است.<ref>سوره اسراء آیه ۳۳. سوره مائده آیه ۳۲.</ref> در قرآن اسراف در نفس هم آمده<ref>سوره زمر آیه ۵۳.</ref> است که به معنای تعدى بر نفس و جنايت كردن و ارتكاب گناه است‏.<ref>علامه طباطبایی، ترجمه تفسير الميزان، ج۱۷، ص: ۴۲۳.

</ref> اسراف بر نفس، تجاوز بر نفس است با ارتكاب گناهان و ترك واجبات به طورى كه نفس را در معرض هلاكت قرار می‌‏دهد.<ref>قرشی، علی اکبر، تفسير احسن الحديث، ج۹، ص: ۳۱۱.

</ref>

قوم لوط در قرآن به مسرفین توصیف شده است.<ref>سوره اعراف آیه ۸۱.</ref> از این جهت که اين عمل تجاوز و انحراف از قانون فطرت است.<ref>علامه طباطبایی، ترجمه تفسير الميزان، ج۸، ص: ۲۳۲.

</ref> و از حدود الهى قدم بيرون گذارده‏‌اند. و ممكن است اين جمله اشاره به آن باشد كه آنها نه تنها در مورد غريزه جنسى راه اسراف را می‌پيمودند، بلكه در همه چيز و همه كار گرفتار چنين انحراف و زياده‏‌روى بودند.<ref>مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج۶، ص: ۲۴۴.

</ref> ارضاى شهوت از غير راه طبيعى، اسراف است‏.<ref>قرائتی،

تفسير نور، ج‏3، ص: 108</ref>

 

قرآن مسرفین را کسانی می‌داند که در زمین فساد می‌کنند و به اصلاح‌گری نمی‌پردازند.<ref>سوره شعرا آیه ۱۵۱ و ۱۵۲.</ref> و کسانی که در اضطرار خدا را می‌خواهند و در آسودگی غافل می‌شوند مسرف خوانده شده‌اند.<ref>سوره یونس آیه ۱۲.</ref>

 

برخی مفسّران گفتند مراد به«اسراف»، تعدّى است از حلال به حرام.<ref>الرازي، ابوالفتوح، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، ج۸، ص۱۷۵.</ref>

 

اسراف کردن آثار زیانباری در افراد می‌گذارد. قرآن مجید در آیات زیادى شدیدا مسرفان را محکوم کرده است.<ref>داوود الهامی، اسراف و تبذیر، یک آفت جهانی، ماهنامه مکتب اسلام ۱۳۷۶، شماره ۴.</ref> مسرفان محروم از هدایت هستند.<ref>سوره غافر آیه ۲۸ و ۳۴.</ref>و هلاک می شوند.<ref>سوره ذاریات آیه ۳۴. سوره انبیا آیه ۹۶.</ref> و سزای بدی در آخرت می‌بینند<ref>سوره طه آیه ۱۲۷.</ref> و عاقبت آنها دوزخ است.<ref>سوره غافر آیه ۴۳.</ref>

 

قرآن فرعون را از مسرفین می‌داند.<ref>سوره یونس آیه ۸۳. سوره دخان آیه ۳۱.</ref> مفسران از مهمترين امورى كه زمينه گمراهى را فراهم مى‌سازد اسراف می دانند.<ref>مكارم شيرازى، ناصر،  اخلاق در قرآن، ج۳، ص۲۲۲.</ref>

  | بازبینی نویسنده =