تفاوت قسط و عدل: تفاوت میان نسخه‌ها

عدل حد وسط میان افراط و تفریط است ؛ به گونه ای که در آن، زیادی یا نقصان قرار نداشته باشد. به همین جهت، از میانه‌روی، مساوات و… به «عدل» تعبیر گردیده است. نتیجه و هدف عدل این است که هر چیز در جای خود قرار گیرد و هر کسی به آنچه شایسته است برسد. یعنی هر موجود به آنچه استحقاق و لیاقت آن را داشته، باید برسد و اگر لیاقت یک موقعیت و حالت برتر را نداشته، هرگز آن رتبه به او داده نمی‌شود.<ref>مصطفوی، حسن، تحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ص۵۵.</ref> اما برای قِسط معانی دیگری نیز ذکر شده که آن‌را متفاوت از عدل می‌کند. شاهد این تفاوت، آیه ۹ سوره حجرات است که می‌فرماید: {{قرآن|... فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ|۹

برخی در تفاوت قسط با عدل معتقدند که قسط جنبه تطبیق عدالت و اجراء آن در مصادیق را دارا است و وقتی عدل بخواهد تحقق و بروز داشته باشد، از آن به قسط تعبیر می‌گردد.  

در تفسیر نمونه در تفاوت بین قسط و عدل آمده: می‌دانیم عدالت مفهوم وسیعی دارد که همه اعمال نیک را در بر می‌گیرد؛ زیرا حقیقت عدالت آن است که هر چیز را در مورد خود به کار برند و به جای خود نهند، گرچه میان عدالت و قسط تفاوتی وجود دارد، عدالت به این گفته می‌شود که انسان حق هر کسی را بپردازد و نقطه مقابلش آن است که ظلم و ستم کند و حقوق افراد را از آنها دریغ دارد، ولی قسط مفهومش آن است که حق کسی را به کس دیگری ندهند و به تعبیر دیگر تبعیض روا ندارد و نقطه مقابلش آن است که حق کسی را به دیگری بدهند ولی مفهوم وسیع این دو کلمه مخصوصاً هنگامی که جدا از یکدیگر استعمال می‌شوند تقریباً مساوی است و به معنای رعایت اعتدال در همه چیز و همه کار و هر چیز را به جای خویش قرار دادن می‌باشد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۵۳ش، ج۶، ص۱۴۳.</ref>

بنابراین در تفاوت قسط و عدل گفته می‌شود که اولاً عدل فقط در همان معنای اعتدال و میانه‌روی به کار می‌رود اما قسط علاوه بر معنای عدالت، در معنای مخالف آن نیز یعنی در ظلم وتعدی نیز به کار می‌رود، اما در حالتی که قسط در معنای عدالت به کار رود در این صورت قسط از آن جهت که در بر دارنده مفهوم «اعتدال و حفظ از انحراف و افراط و تفریط است، با عدل هم معنا می‌باشد. اما در این صورت نیز جهت تفاوتی بین این دو واژه وجود دارد که عبارت از این است که قسط جنبه ظهور و اجراء عدل است یعنی قسط حصّه و نصیبی است که در تقسیم آن برابری و عدالت رعایت شده باشد.

 

تفاوت دیگر این است که عدل معنایش اعطای حق است و مقابلش ظلم است، اما قسط به معنای تبعیض قائل نشدن است.