حقوق و تکالیف همسران نسبت به همدیگر: تفاوت میان نسخه‌ها

{{پاسخ}}زوجین نسبت به یکدیگر حقوق و تکالیف مشترک و متفاوتی دارند. حسن معاشرت، همکاری زوجین در تحکیم خانواده و تربیت اولاد از تکالیف مشترک زن و شوهر است. مرد وظیفه ریاست بر زندگی و نگهداری زن را دارد. او باید مهریه و نفقه زن را بپردازد. مرد نمی‌تواند زن خود را ترک کند. از آن سو، زن هم باید تکالیفی را برعهده بگیرد از جمله اینکه همیشه تمکین کند و از مسایل و امور مربوط به زندگی از همسر خویش اطاعت کند.

 

'''الف: حسن معاشرت:'''<ref>ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی مقرر می‌دارد: «زن و شوهر مکلف بحسن معاشرت با یکدیگرند».</ref> حق حسن معاشرت، یک حق معنوی است که از سوی زوجین نسبت به یکدیگر باید مراعات شود. این حق و به عبارتی تکلیف بقدری مهم است که حتی در هنگام طلاق نیز باید مراعات شود.<ref>احزاب: ۴۹.</ref> [[پیامبر اسلام(ص)]] می‌فرماید: «وقتی مرد بزن خود نگاه کند و زنش بدو بنگرد خداوند بدیده رحمت بر آن‌ها می‌نگرد.»<ref>نهج الفصاحه، کلمات قصار حضرت رسول اکرم(ص)، گردآورنده، مرتضی فرید تنکابنی، چاپ یازدهم، ۱۳۸۲، چاپ دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص۳۴۷.</ref>

در روایتی دیگر آمده است: {{متن عربی|خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لاَِهْلِهِ وَاَنَا خَيْرُكُمْ لاَِهْلى ما اَكْرَمَ النِّساءَ اِلاّ كَريمٌ وَ لااَهانَهُنَّ اِلاّ لَئيمٌ|ترجمه=بهترين شما كسى است كه براى خانواده خود بهتر باشد و من از همه شما براى خانواده ام بهترم، زنان را گرامى نمى‌دارد، مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمى‌كند،مگر شخص پَست و بى‌مقدار}}<ref>نهج الفصاحه، کلمات قصار حضرت رسول اکرم(ص)، گردآورنده، مرتضی فرید تنکابنی، چاپ یازدهم، ۱۳۸۲، چاپ دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص۳۵۶.</ref>

'''ب: معاضدت و همیاری زوجین در تحکیم مبانی خانواده و تربیت اولاد:'''<ref>ماده ۱۱۰۴ ق. م: «زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود بیکدیگر معاضدت نمایند».</ref> معاضدت در تشیید مبانی خانواده، سعی و کوشش زن و شوهر است تا با همفکری با اخلاق و عادات یکدیگر نزدیک شده تا رابطه زناشویی محکم تر شود و از صورت تأسیس حقوقی خارج گردد و به یک خانواده طبیعی ناگسستنی که مبتنی بر محبت است در آید. دستور مزبور اگر چه ارشادی و اخلاقی می‌باشد، ولی در حقیقت می‌توان گفت که این امر از طرف زن از افراد تمکین بشمار می‌رود که در صورت تخلف، مستحق نفقه نخواهد بود و از طرف شوهر چنانچه بصورت «سوء معاشرت» درآید و به‌درجه‌ای برسد که زن نتواند با او زندگی را ادامه دهد، می‌تواند از دادگاه درخواست الزام شوهر را بطلاق بنماید.<ref>حقوق مدنی، دکتر سید حسن امامی، ج۴، ص۴۳۱، انتشارات اسلامیه، چاپ چهاردهم، ۱۳۷۶.</ref>

فقهاء معتقدند شرعا کار و خدمت در خانه از سوی زن اجباری نیست و مرد نمی‌تواند زن را مجبور به آن کند.<ref>توضیح المسائل مراجع، تهیه و تنظیم بنی هاشمی خمینی، سید محمد حسن، ج۲، ص۴۷۸، مسئله ۲۴۱۴، انتشارات اسلامی، چاپ دهم، ۱۳۸۲.</ref> اما به این نکته باید توجه شود که به مبانی عرفی و اخلاقی جامعه و خانواده توجه شود. و کار بین زوجین تقسیم شود، تا فشار زندگی نیز به‌روی هر دو قرار گیرد کار و همکاری در امور خانه و تربیت اولاد باید با همکاری زوجین صورت گیرد، و نگاه به آن نباید جنبه تکلیف و الزام باشد، بلکه با دیدی که اسلام و پیامبر اسلام(ص) دارند باید نگاه شود، از ایشان روایتی نقل شده که: بشنو از من ای ابا الحسن (علی(ع)) و نمی‌گویم جز آنچه را پروردگارم به من امر کرده ـ که هیچ مردی نیست که در خانه به همسر خود کمک نماید مگر این که خداوند قرار می‌دهد برای او به تعداد هر مویی از بدنش ثواب یک سال را که روزهایش را روزه گرفته و شب‌هایش را به شب زنده‌داری پرداخته، و از ثواب به او عطا می‌فرماید، مثل آنچه را که به صابرین و داود پیامبر و یعقوب و عیسی(ع) عطا فرموده است»<ref>علم اخلاق اسلامی، ترجمه جامع السعادات، نراقی، ملا محمد مهدی ترجمه جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، ۱۳۶۶. ج۲، ص۱۴۲.</ref>

[[امام باقر(ع)]] فرمود: حضرت فاطمه کارهای منزل را با حضرت علی(ع) این گونه تقسیم کرد که: خمیر کردن آرد و نان پختن، و تمیز کردن و جارو کردن خانه به عهده او باشد و کارهای منزل از قبیل جمع‌آوری هیزم، و تهیه مواد اولیه غذایی را بر عهده علی(ع) باشد. و [[امام صادق(ع)]] فرمود این تقسیم کار با رهنمود رسول خدا(ص) انجام گرفت. آنگاه که رسول خدا(ص) فرمود: کارهای داخل منزل را فاطمه و کارهای بیرون منزل را علی، انجام دهد حضرت زهرا پس با خوشحالی فرمود: جز خدا کسی نمی‌داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه خوشحال شدم، زیرا رسول خدا مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است، بازداشت.<ref>فرهنگ سخنان حضرت فاطمه زهرا(س)، دشتی، محمد، انتشارات مشهور، چاپ هفتم، ۱۳۸۴. ص۱۲۸.</ref>

'''الف''': [[مهریه]]: خداوند می‌فرماید: {{قرآن|وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً ۚ فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا|ترجمه=و مهر زنان را در کمال رضایت به آنها بپردازید، پس اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و خشنودی به شما بخشیدند، از آن برخوردار شوید که شما را حلال و گوارا خواهد بود.|سوره=نساء|آیه=۴}} در قانون آمده است که به محض این که عقد خوانده شد، زن مالک مهریه خواهد بود همچون دینی بر عهده مرد می‌باشد. ولی زن می‌تواند آن را طلب کند یا ببخشد.<ref>ماده ۱۰۸۲ ق. م: بمجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. و ماده ۱۰۸۳ ق. م می‌گوید: «برای تأدیه تمام یا قسمتی از مهر می‌توان مدت، یا اقساطی قرار داد».</ref>

'''ب''': ریاست و سرپرستی خانواده و [[نفقه]]:<ref>ماده ۱۱۰۵ ق. م «در روابط زوجین ریاست خانواده از خصائص شوهر است».</ref> در ماده ۱۱۰۵ ق. م آمده است که«در روابط زوجین ریاست خانواده از خصائص شوهر است».

آیه ۳۴ [[سوره نساء]] با ظرافت خاصی این دو تکلیف مرد را بیان کرده است: {{قرآن|الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ ۚ...|ترجمه=مردان را بر زنان تسلط و حق نگهبانی است به واسطه آن برتری که خدا برای بعضی بر بعضی مقرر داشته و هم به واسطه آنکه مردان از مال خود نفقه دهند.|سوره=نساء|آیه=۳۴}}

ریاست و سرپرستی خانواده یک حق نیست بلکه تکلیفی است که خداوند بر عهده مردان قرار داده است. زن بخاطر روح لطیف و عاطفی خود دوست دارد کسی از او حمایت کند و در مشکلات زندگی بر او تکیه کند و الا زن بزودی اسیر تند باد حوادث شده و دچار افسردگی و خستگی و ناآرامی خواهد شد. اسلام به این نکته توجه دارد، که ولو کوچک‌ترین نهاد جامعه به یک رهبر و مدیر و مدبر نیاز دارد تا آرامش در محیط خانواده حکم فرما شود. و این مسئولیت را بر کسی قرار داده که دارای دو ویژگی است:

اولاً: تفکر مرد بر احساسات او غلبه دارد. ثانیاً: قدرت اقتصادی و توانایی فکری و بدنی او این امکان را به مرد می‌دهد که مسئولیت مالی خانواده را بر عهده گیرد. اگر این مسئولیت بر عهده زن قرار گیرد آرامش و نشاط خانواده دچار تزلزل خواهد شد. نفقه شامل: خوراک، پوشاک و مسکن و احتیاجات ضروری و در شأن زن خواهد بود.<ref>ر. ک. توضیح المسائل مراجع، پیشین، مسئله ۲۴۱۲، ص۴۷۶ و ص۴۷۸، مسئله ۲۴۱۶، ۲۴۱۵، و ص۴۷۷، مسئله ۲۴۱۳. در روایات زیادی توسعه دادن در زندگی مستحب انگاشته شده امام رضا(ع) فرمودند: ینبغی للرجل ان یوسع علی عیاله لئلایتمنوا موته» سزاوار است بر مرد که به زندگی عیالش وسعت بخشد تا این که هیچ‌گاه آرزوی مرگ او را نکند.» و سائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه (۲۰ جلدی) حر عاملی، ج۱۵، ص۲۴۹. چاپ چهارم، ۱۳۹۱، دار احیاء التراث العربی.</ref>