پرش به محتوا

جزء سوره بودن بسم الله: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}} «بسم الله» جزء همهٔ سوره‌هاست یا فقط جزء سورهٔ حمد بوده و یک بار نازل شده است؟{{پایان سوال}}
{{سوال}} «بسم الله» جزء همهٔ سوره‌هاست یا فقط جزء سورهٔ حمد بوده و یک بار نازل شده است؟{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}[[شیعه|شیعیان]] و بسیاری از علمای [[اهل‌سنت]] معتقدند «بسم الله الرحمن الرحیم» در تمامی سوره‌ها به استثنای [[سوره توبه]]، جزء سوره است. [[روایات]] مختلف بر جزء سوره بودن بسم الله، دلالت دارند، سیره [[پیامبر اسلام]] نیز به عنوان دلیل دیگری بر این مطلب، برشمرده شده است.


== نظرات مختلف ==
== نظرات مختلف ==
عالمان مسلمان در جزء سوره بودن «بسم الله» سه نظریه دارند:
گروه‌های مختلف مسلمان در جزء سوره بودن «بسم الله» سه نظریه را مطرح کرده‌اند:
 
* شیعیان و بسیاری از علمای اهل تسنن مانند: جلال الدین سیوطی و فخر رازی و فخر رازی<ref>ر. ک. جلال الدین سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۳۱.</ref> معتقدند «بسم الله…» در تمامی سوره‌ها به استثنای سوره توبه، جزء سوره است.
 
* برخی از پیروان شافعی معتقدند بسم الله تنها جزء سوره حمد است و در مابقی سوره‌ها جزء نیست.
 
* برخی اهل سنت نیز معتقدند بسم الله الرحمن الرحیم جزء هیچ سوره‌ای نیست و تنها به جهت تبرک در اول هر سوره‌ای آمده است.


* شیعیان و بسیاری از علمای اهل سنت، مانند [[سیوطی]] و [[فخر رازی]]<ref>ر. ک. جلال الدین سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۳۱.</ref> معتقدند «بسم الله الرحمن الرحیم» در تمامی سوره‌ها به استثنای [[سوره توبه]]، جزء سوره است.
* برخی از پیروان [[شافعی]] از مذاهب فقهی اهل‌سنت، معتقدند بسم الله تنها جزء [[سوره حمد]] است و در دیگر سوره‌ها جزء نیست.
* برخی اهل‌سنت نیز معتقدند بسم الله الرحمن الرحیم جزء هیچ سوره‌ای نیست و تنها به جهت [[تبرک]] در ابتدای هر سوره‌ای آمده است.
{{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = [[امام باقر(ع)]] در مورد کسانی که بسم الله را جزء سوره ندانسته و در نماز نمی‌خوانند:{{-}}'''«بهترین آیه قرآن را به سرقت بردند.»'''|تاریخ بایگانی| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
{{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = [[امام باقر(ع)]] در مورد کسانی که بسم الله را جزء سوره ندانسته و در نماز نمی‌خوانند:{{-}}'''«بهترین آیه قرآن را به سرقت بردند.»'''|تاریخ بایگانی| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
== روایات در جزء سوره بودن بسم الله ==
== روایات در جزء سوره بودن بسم الله ==
عالمان شیعه، روایات اهل‌بیت در جزء سوره بودن را در حد تواتر دانسته‌اند.
عالمان شیعه، روایات اهل‌بیت در جزء سوره بودن را در حد [[تواتر]] دانسته‌اند.  
 
* یحیی بن ابی‌عمران به [[امام باقر(ع)]] نامه‌ای نوشته و درباره مردی که سوره حمد در نمازش را با بسم الله شروع کرده و در غیر سوره حمد، بسم الله را ترک می‌کند، پرسید؟ امام فرمودند: باید بسم الله الرحمن الرحیم را تکرار کند (یعنی برای هر سوره جداگانه بسم الله را بخواند).<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۳.</ref>
* یحیی بن ابی عمران همدانی می‌گوید: به امام باقر(ع) نوشتم فدایت شوم، دربارهٔ مردی که نمازش را با بسم الله… شروع کرده و آن را فقط به سورهٔ حمد محدود کرده و وقتی به سوره‌ای غیر از سورهٔ حمد می‌رسد، بسم الله را ترک می‌کند، چه می‌فرمایی؟ خلیفهٔ عباسی گفت: اشکالی ندارد، امام با خط خودش نوشت: باید بسم الله الرحمن الرحیم را تکرار کند (یعنی برای هر سوره جداگانه بسم الله را بخواند) برخلاف میل او، یعنی عباسی!<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۳.</ref>
* در [[تفسیر قرطبی]] از [[امام صادق‏(ع)]] نقل شده که «بسم اللَّه تاج سوره‌ها است». تنها در [[سوره برائت]] بسم اللَّه نیامده است؛ زیرا بسم اللَّه، کلمه امان دادن و رحمت است و برائت، اعلام تنفر و دشمنی با کفار و مشرکین (در سوره توبه) با رحم سازگار نیست.<ref>تفسیر قرطبی، عبدالله محمد بن احمد انصاری قرطبی، انتشارات دارالکتب المصریه - چاپ سوم، ج۱، ص۱۰۸</ref>
* در تفسیر قرطبی از امام صادق‏(ع) نقل شده است که «بسم اللَّه تاج سوره‌ها است». تنها در [[سوره برائت]] بسم اللَّه نیامده است و این به گفته حضرت علی(ع) به خاطر آن است که بسم اللَّه کلمه امان دادن و رحمت است و برائت و اعلام تنفر و دشمنی با کفار و مشرکین، با رحم سازگار نیست.<ref>تفسیر قرطبی، عبدالله محمد بن احمد انصاری قرطبی، انتشارات دارالکتب المصریه - چاپ سوم، ج۱، ص۱۰۸</ref>


برخی عالمان اهل‌سنت نیز معتقد به جزئیت بسم الله در سوره‌ها هستند. فخر رازی، نویسنده تفسیر کبیر معتقد است این‌که «بسم الله…» کلام خداست که بر پیامبر اسلام نازل شد، به حد تواتر رسیده است.<ref>محمد بن عمر فخر رازی، تفسیر کبیر، ج۱، ص۱۷۳–۱۷۴.</ref>
برخی عالمان اهل‌سنت نیز به جزئیت بسم الله در سوره‌ها اعتقاد دارند. فخر رازی، عالم اهل‌سنت معتقد است کلام خدا بودن «بسم الله الرحمن الرحیم»، به حد تواتر رسیده است.<ref>محمد بن عمر فخر رازی، تفسیر کبیر، ج۱، ص۱۷۳–۱۷۴.</ref>


نویسندهٔ تفسیر المنار نیز معتقد است، صحابه توصیه می‌کردند که قرآن را از آنچه جزء قرآن نیست دور نگه دارند و وارد قرآن ننمایند؛ به همین دلیل «آمین» را در آخر سورهٔ فاتحه ذکر نکرده‌اند. علمای مکه ـ اعم از فقها و قاریان قرآن ـ از جمله ابن‌کثیر، و اهل کوفه از جمله عاصم و کسایی از قراء، و بعضی صحابه و تابعین از اهل مدینه و نیز شافعی و پیروان او (در یکی از دو قولش) معتقدند که «بسم الله…» جزء سوره است.<ref>شیخ محمد عبده، المنار، ج۱، ص۳۹.</ref>
نویسنده [[تفسیر المنار]] نیز نقل کرده است فقها و قاریان مکه و اهل کوفه و برخی [[صحابه]] و [[تابعین]] اهل مدینه و نیز [[شافعی]] و پیروان او (در یکی از دو قولش) معتقدند که «بسم الله…» جزء سوره است.<ref>شیخ محمد عبده، المنار، ج۱، ص۳۹.</ref>


== سیره پیامبر و مسلمانان ==
== سیره پیامبر و مسلمانان ==
خواندن «بسم الله» در ابتدای سوره‌ها (به جز سوره توبه) مرسوم بوده و به تواتر ثابت شده پیامبر اسلام در ابتدای سوره‌ها، آن را قرائت می‌کردند. اگر «بسم الله…» جزء قرآن نبود باید پیامبر اکرم، که در مقام بیان بود.
خواندن «بسم الله» در ابتدای سوره‌ها (به جز سوره توبه) مرسوم بوده و ثابت شده [[پیامبر اسلام]] در ابتدای سوره‌ها، آن را قرائت می‌کردند و این عمل پیامبر دلیل بر جزء بودن بسم الله دانسته شده است.


وجود مصحف‌های تابعین و صحابه؛ قبل و بعد از عثمان ـ مشتمل بر «بسم الله» بوده است؛ اگر بسم الله جزء قرآن نبود، نباید آن را در مصاحف می‌نوشتند. وجود «بسم الله» در قرآن‌ها دلیل بر این است که این آیه، مثل آیات دیگری که در قرآن تکرار شده‌اند جزء قرآن است.<ref>سید ابوالقاسم خویی، البیان فی علوم القرآن، ص۴۳۸.</ref>
همچنین وجود نسخه‌های تابعین و صحابه، قبل و بعد از [[عثمان بن عفان|عثمان]] شامل «بسم الله» در ابتدای سوره‌ها (جز سوره توبه) بوده است. وجود «بسم الله» در قرآن‌ها دلیل بر این است که این آیه، مانند آیات دیگری که در قرآن تکرار شده‌اند، جزء قرآن است.<ref>سید ابوالقاسم خویی، البیان فی علوم القرآن، ص۴۳۸.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۳۷: خط ۳۳:
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه =شد
  | تیترها =
  | تیترها =شد
  | ویرایش =
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
خط ۴۷: خط ۴۳:
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت =ب
  | کیفیت =
  | کیفیت =ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
۱۱٬۹۱۳

ویرایش