۸٬۳۱۸
ویرایش
جامعه‌شناسی دین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'هٔ' به 'ه'
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'هٔ' به 'ه') |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
از آنجا که هدف این علم بررسی رابطه دین و سایر پدیده‌های بشری است، روشن است که ابتدا باید معلوم باشد منظور از دین چیست؟ و از آنجا که در جهان، ادیان بسیار متفاوتی وجود دارند که نامیدن همه آن‌ها با نام دین مشکلات نظری فراوانی ایجاد می‌کند، جامعه‌شناسان دین تلاش می‌کنند تا تعریفی از دین ارائه کنند که شامل همه آن چیزی شود که دین نامیده شده است. در نتیجه همین واقعیت است که یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح شده در این دانش، تعریف دین است. | از آنجا که هدف این علم بررسی رابطه دین و سایر پدیده‌های بشری است، روشن است که ابتدا باید معلوم باشد منظور از دین چیست؟ و از آنجا که در جهان، ادیان بسیار متفاوتی وجود دارند که نامیدن همه آن‌ها با نام دین مشکلات نظری فراوانی ایجاد می‌کند، جامعه‌شناسان دین تلاش می‌کنند تا تعریفی از دین ارائه کنند که شامل همه آن چیزی شود که دین نامیده شده است. در نتیجه همین واقعیت است که یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح شده در این دانش، تعریف دین است. | ||
با نگاهی گذرا به برخی از کتب جامعه‌شناسی دین می‌توان فهرستی از مباحث مطرح شده را تنظیم کرد که خود گویای موضوع این علم و مباحث مطرح در آن می‌باشد. به عنوان مثال همیلتون در کتاب خود به پیروی از جامعه‌شناسان بزرگ دین و با انگیزه معرفی جامعه‌شناسی دین، مباحثی همچون؛ عقل و دین، جادو، دین و عاطفه، دین و ایدئولوژی، دین و همبستگی، اخلاق پروتستانی، دنیاگرایی، و… را مورد مطالعه قرار داده است. برخی از مباحث مطرح شده توسط یواخیم واخ در کتاب خود با نام جامعه‌شناسی دین<ref>واخ، یواخیم، جامعه‌شناسی دین، ترجمه جمشید آزادگان، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۰ش.</ref> نیز عبارتند از: | با نگاهی گذرا به برخی از کتب جامعه‌شناسی دین می‌توان فهرستی از مباحث مطرح شده را تنظیم کرد که خود گویای موضوع این علم و مباحث مطرح در آن می‌باشد. به عنوان مثال همیلتون در کتاب خود به پیروی از جامعه‌شناسان بزرگ دین و با انگیزه معرفی جامعه‌شناسی دین، مباحثی همچون؛ عقل و دین، جادو، دین و عاطفه، دین و ایدئولوژی، دین و همبستگی، اخلاق پروتستانی، دنیاگرایی، و… را مورد مطالعه قرار داده است. برخی از مباحث مطرح شده توسط یواخیم واخ در کتاب خود با نام جامعه‌شناسی دین<ref>واخ، یواخیم، جامعه‌شناسی دین، ترجمه جمشید آزادگان، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۰ش.</ref> نیز عبارتند از: درباره تجربه دینی و بیان نظری و عملی آن، نتایج جامعه‌شناختی دین مثل وحدت بخشی، دین و گروه‌های طبیعی مثل خانواده و خویشاوندان و مناسک محلی و نژادی و…، سازمان‌های دینی مثل کلیسا، مریدان و…، دین و تمایزات درون جامعه مثل قشربندی اجتماعی و شغلی و منطقه‌ای، رابطه دین و حکومت، دین جهانی، انواع اقتدار دینی مثل رهبران و بنیان‌گذاران، پیغمبری، کاهنی، و روحانیت و…. در دوران اخیر می‌توان موضوع سکولار شدن جوامع، ظهور فرقه‌ها یا جنبش‌های جدید دینی، بنیادگرایی دینی و نیز جهش‌های اعتقاد دینی<ref>منظور از این عنوان آن است که امروزه بسیاری افراد بدون داشتن تعلق به کلیسا دارای عقیده دینی هستند واین پدیده در دوران جدید رو به گسترش است.</ref> را از موضوعات مهم جامعه‌شناسی دین دانست.<ref>ویلم، ژان پل، جامعه‌شناسی ادیان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران، انتشارات تبیان، ۱۳۷۷ش، ص۸۵–۱۲۹.</ref> | ||
==تاریخچه و زمینه‌های شکل‌گیری== | ==تاریخچه و زمینه‌های شکل‌گیری== | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
===پیشینه مطالعات جامعه‌شناختی دین=== | ===پیشینه مطالعات جامعه‌شناختی دین=== | ||
واکاوی و ریشه‌یابی پیشینه مطالعات جامعه‌شناختی | واکاوی و ریشه‌یابی پیشینه مطالعات جامعه‌شناختی درباره دین، جستجوگران و علاقمندان این رشته را حداقل به دو سرچشمه متفاوت رهنمون می‌سازد. مدخل نخست از مطالعات دین‌پژوهانه درحوزه‌های مختلفی چون تاریخ دین، مطالعات تطبیقی ادیان، مردم‌شناسی و حتی روان‌شناسی دین نشأت می‌گیرد. به لحاظ قدمت، مطالعات تاریخی ـ تطبیقی و تاریخی ـ انتقادیِ ادیان، مردم‌شناسیِ دین و جادو و روان‌شناسیِ دین، پیشینه بیشتری از رشته نوپای جامعه‌شناسی دین دارند. بهره‌هایی که نخستین جامعه‌شناسانِ دین از ادبیات دین‌پژوهیِ گرد آمده در این رشته‌های علمی برای ساخت و پرداخت نظریات تحلیلی و تبیینی خویش برده‌اند، مؤید وجود همین سبقت و تعاقب است. استفاده‌های فراوان دورکیم از نتایج به دست آمده از مطالعات تاریخی و تطبیقی دین‌پژوهان پیش از خود درباره ادیان شرقی و ابتنای نظریات و تست فرضیات جامعه‌شناسانه خویش با استمداد از این تحلیل‌های تاریخی و هم چنین کار کسانی چون مارکس و اسپنسر که با اشراف و تسلط نسبی بر بعضی از رشته‌های دین پژوهی متقدم گام‌هایی نیز ـ هر چند ابتدایی و لرزان ـ در درون مرزهای جامعه‌شناسی دین زده‌اند، همگی از مصادیق همین صله و پیوند است.<ref>دین ـ جامعه و عرفی شدن، همان ص۱۴۵.</ref> | ||
مدخل دوم، ریشه در روندی دارد که طی آن جامعه‌شناسی به عنوان یک رشته علمی مستقل، راه خویش را از فلسفه و تفکرات کلامی جدا نمود و اهداف و مقاصد جدیدی را پیش روی عالمان اجتماعی قرار داد. جامعه‌شناسی دین به عنوان یکی از زیر شاخه‌های تخصصی‌تر جامعه‌شناسی، کارش را به نحو جدی و مستقل از حوالی دهه ۴۰ و ۵۰ آغاز کرده است. نخستین کارهای شناخته شده در این حوزه، ظاهراً در آمریکا انجام گرفته است و آن هم به تحقیقات میدانی راجع به تغییرات پدید آمده در میزان دینداری مردم، از طریق اندازه‌گیری میزان عضویت و حضور کلیسایی مربوط می‌شود. چنان‌که همین نکته را برگر و لاکمن نیز تأیید می‌کنند. پس از آن، جامعه‌شناسی دین حداقل سه جهش تکاملی را تجربه کرده‌است. نخست، بیرون جَستن از چارچوب نظری؛ دوم، گسترش مرزهای دین به بیرون از محدوده‌های نهادی و سازمانی آن و سوم، تلاش برای خارج کردن آن از جغرافیای غربی و مسیحی.<ref>دین ـ جامعه و عرفی شدن، ص۱۴۶.</ref> | مدخل دوم، ریشه در روندی دارد که طی آن جامعه‌شناسی به عنوان یک رشته علمی مستقل، راه خویش را از فلسفه و تفکرات کلامی جدا نمود و اهداف و مقاصد جدیدی را پیش روی عالمان اجتماعی قرار داد. جامعه‌شناسی دین به عنوان یکی از زیر شاخه‌های تخصصی‌تر جامعه‌شناسی، کارش را به نحو جدی و مستقل از حوالی دهه ۴۰ و ۵۰ آغاز کرده است. نخستین کارهای شناخته شده در این حوزه، ظاهراً در آمریکا انجام گرفته است و آن هم به تحقیقات میدانی راجع به تغییرات پدید آمده در میزان دینداری مردم، از طریق اندازه‌گیری میزان عضویت و حضور کلیسایی مربوط می‌شود. چنان‌که همین نکته را برگر و لاکمن نیز تأیید می‌کنند. پس از آن، جامعه‌شناسی دین حداقل سه جهش تکاملی را تجربه کرده‌است. نخست، بیرون جَستن از چارچوب نظری؛ دوم، گسترش مرزهای دین به بیرون از محدوده‌های نهادی و سازمانی آن و سوم، تلاش برای خارج کردن آن از جغرافیای غربی و مسیحی.<ref>دین ـ جامعه و عرفی شدن، ص۱۴۶.</ref> | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
:{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ | :{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ مه ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۷ (UTC) | ||
:{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ | :{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ مه ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۷ (UTC) | ||
:{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ | :{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ مه ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۷ (UTC) | ||
:{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ | :{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ مه ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۷ (UTC) | ||
:{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ | :{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ مه ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۷ (UTC) | ||
:{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ | :{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ مه ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۷ (UTC) | ||
:{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ | :{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ مه ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۷ (UTC) | ||
:{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ | :{{شد}} [[کاربر:A.rezapour|A.rezapour]] ([[بحث کاربر:A.rezapour|بحث]]) ۱۹ مه ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۷ (UTC) | ||