پرش به محتوا

مراقب بدی کسی باش که به او خوبی کرده‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۵: خط ۲۵:


ملک الشعرای بهار نیز، شعری با عنوان «اتق شر من احسنت الیه» سروده است، که مطلع آن چنین است: یکی مرد خودخواه مغرور دون/ درافتاد روزی به تنگی درون<ref>بهار، محمدتقی، دیوان اشعار ملک الشعرای بهار، تهران، آزادمهر، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۹۴۵.</ref>
ملک الشعرای بهار نیز، شعری با عنوان «اتق شر من احسنت الیه» سروده است، که مطلع آن چنین است: یکی مرد خودخواه مغرور دون/ درافتاد روزی به تنگی درون<ref>بهار، محمدتقی، دیوان اشعار ملک الشعرای بهار، تهران، آزادمهر، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۹۴۵.</ref>
==محتوا==
==نقد محتوا==
عبارت «از کسی که به او خوبی کردی بترس» دلالت می‌کند بر اینکه باید انسان مراقب خطرات کسی که به او خوبی کرده است باشد؛ زیرا نتیجه نیکی کردن به دیگران، بدی کردن آنها با انسان است. مفهوم التزامی این عبارت این است که به انسان‌ها خوبی نکن تا از شر آنها در امان باشی.<ref>موسوی، سید سلیمان و محمد میرزایی، «بررس جمله اتق شر من احسنت الیه از حیث صدوری و سنجش مفهومی آن با آموزه‌های دینی»، در آموزه‌های حدیثی، شماره ۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش، ص۳۳ و ۳۴.</ref> این محتوا با این گستردگی، مورد تأیید روایات و آیات نیست:<br />  
عبارت «از کسی که به او خوبی کردی بترس» دلالت می‌کند بر اینکه باید انسان مراقب خطرات کسی که به او خوبی کرده است باشد؛ زیرا نتیجه نیکی کردن به دیگران، بدی کردن آنها با انسان است. مفهوم التزامی این عبارت این است که به انسان‌ها خوبی نکن تا از شر آنها در امان باشی.<ref>موسوی، سید سلیمان و محمد میرزایی، «بررس جمله اتق شر من احسنت الیه از حیث صدوری و سنجش مفهومی آن با آموزه‌های دینی»، در آموزه‌های حدیثی، شماره ۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش، ص۳۳ و ۳۴.</ref> این محتوا با این گستردگی، مورد تأیید روایات و آیات نیست:<br />  


===فضیلت نیکی به همه افراد===
===فضیلت نیکی به همه افراد===
در روایتی، نیکی کردن به همه مردم چه نیکوکار و یا فاجر، رأس عقل پس از ایمان شمرده شده است.<ref>شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، به تصحیح مهدی لاجوردی، تهران‌، جهان، بی‌تا، ج۲، ص۳۵.</ref> بر اساس روایتی دیگر، امام صادق(ع) سفارش کرده است به همه افراد چه اهل نیکی باشد یا نباشد، نیکی کن؛ با این استدلال که اگر او اهل نیکی نیست، تو اهل نیکی باش.<ref>کلینی، الکافی، به تصحیح محمد آخوندی، تهران۷ دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۷.</ref>


بر پایه آیات ۳۵ تا ۳۶ سوره فصلت، یکی از ویژگی‌های نیک انسانی این است که در برابر بدی دیگران به آنها خوبی کند. در آیه ۵۴ سوره قصص نیز، نیکی در برابر بدی ستوده شده است.


حال قطع نظر از روایت یا ضرب‌المثل بودن، جمله فوق دارای محتوا و پیام سازنده‌ای می‌باشد و آن این که انسان به معصومین اقتدا کند و فقط بخاطر رضای خداوند کمک و احسان کند و توقع کوچک‌ترین تشکری را از کسی نداشته باشد هرچند اکثر مردم ناسپاسی خواهند کرد. بنا بر این نباید اینگونه سخنان مستمسکی بشود برای خسّت و احتیاط‌های نابجای بندگان دنیا در خدمت به دیگران که می‌گویند به چه کسی اعتماد می‌توان کرد و چرا باید برای آدم‌های قدر نشناس خدمت کرد؟! به عبارت دیگر این گونه ضرب‌المثل در صدد منع انسان از خدمت به خلق خدا نیست هرچند اکثر آنان کسانی باشند که به جای سپاسگزاری کفران می‌کنند، بلکه درصدد توبیخ بیشتر انسان‌هایی قدر ناشناس و بر حذر بودن از خطر آنان است؛ آیت الله جوادی آملی ذیل آیه فوق از علامه طباطبایی که ایشان نیز از این جمله در خود المیزان به روایت تعبیر نکرده، نقل نموده که علامه طباطبایی می‌گوید در آیه «و ما نقموا الا أن أغناهم الله و رسوله من فضله» که در مقام سرزنش منافقان است، خداوند «أغناهم» را که سبب احسان و شکر گزاری است در جای چیزی به کار برده که سبب اسائه و خشم است تا منافقان را بیشتر نکوهش کند و بگوید اسلام امنیت، اقتصاد، ألفت و. . . را در میان شما جای گزین نا امنی، غارتگری، فقر و. .. کرد اگر دین ندارید دست کم آزادمرد باشید اگر اسلام نیاوردید، نظام اسلامی از شما توقع دارد که با اسلام و مسلمانان لا اقل دشمنی نکید.
=== توقع نداشتن از کار خیر ===
در روایات<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، به تصحیح محمد آخوندی، تهران۷ دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۷.</ref> و آیات سفارش شده انسان در برابر کار خیری که انجام می‌دهد توقع نیکی نداشته باشد؛ بلکه این کار را برای رضای خدا انجام دهد. خداوند در آیات ۷ و ۸ سوره انسان، کسانی را که کار خیر را فقط برای رضای او انجام می‌دهند و از طرف مقابل انتظار اجر و تشکر ندارند ستوده است.  


در روایتی، امام علی(ع) احسان کردن به دیگران را «گرامی داشتنِ خود» و در حقیقت «احسان کردن به خود» معرفی کرده است.<ref>آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم (به صورت موضوعی)،  به ترجمه و شرح هاشم رسولی،  تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،  ۱۳۷۸ش، ص۲۶۰.</ref>
<br />
<br />
===نقض محتوا===
امام علی(ع): إنّك إن أحسنت فنفسك تكرم و إليها تحسن؛ به راستى كه تو اگر احسان كنى نفس خود را گرامى داشته‌اى و در حقيقت به نفس خود احسان كرده‌اى.<ref>آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم (به صورت موضوعی)،  به ترجمه و شرح هاشم رسولی،  تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،  ۱۳۷۸ش، ص۲۶۰.</ref>


===تأیید محتوا===  
===تأیید محتوا===  
automoderated
۶٬۳۴۱

ویرایش