|
|
| خط ۴: |
خط ۴: |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| مقدمه: قرآن تجلّي خاص خداوند بر خلق است.}}<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۴۷.</ref> هر كس شوق ديدار خداوند تبارك و تعالي را دارد و بخواهد با پروردگار خود همراه و هم نوا شود، بايد قرآن بخواند.<ref>كنزالعمال، خطبه ۲۴۷۲.</ref> هر كس هم نشين با قرآن شد با افزايش يا كاهشي برمي‌خيزد، افزايشي در هدايت يا كاهشي از كوري و ضلالت،<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۷۶.</ref> ظاهرش بسيار جذّاب و دلربا و باطنش ناپيداست، عجايب آن هيچ گاه كهنه نمي‌گردد، در آن چراغ هاي هدايت و منار حكمت قرار دارد، تفكّر و تدبّر در قرآن كريم، سبب حيات دل فرد بيناست همان گونه كه شخص در تاريكي‌ها با استمداد از نور گام برمي‌دارد.<ref>اصول كافي، ج۲، ص۵۹۹، ح ۲.</ref>
| | [[آداب تلاوت قرآن]]، اعمالی است که به فهم و درک بهتر قرآن کمک می‌کند. برخی از اعمال ظاهری تلاوت قرآن، شامل طهارت و داشتن وضو، استعاذه به خدا از شر شیطان، گوش دادن به قرآن و صحبت نکردن هنگام قرآئت آن و با طمئنینه خواندن آن، در قرآن تأکید شده است. در روایات نیز خواندن با صوت نیکو و تجوید قرآن از آداب ظاهری آن ذکر شده است. تأکیدات فراوانی در آیات و روایات در زمینه دقت در محتوا و تفکر در آیات قرآن شده است. توصیه به قرائت قرآن در آرامش و در شب هنگام نیز از آداب قرآن دانسته شده است. |
|
| |
|
| رسول گرامي اسلام(ص) يكي از اساسي‌ترين مأموريت‌هاي خود را تلاوت قرآن مي‌داند.<ref>تفسير نمونه، ج۹، ص۵۷۴.</ref> تا از فروغ آن شعله گيرد و از چشمه ي آب حياتش جرعه‌ها نوشد بديهي است، اوّلين مرحله ي استفاده و بهره‌مندي از قرآن كريم، تلاوت آيات آن است، زيرا قرآن كريم، تكلّم خداوند منّان با بندگان است.
| | ==دقت و تفکر در آیات قرآن== |
| | [[امام صادق(ع)]] در تفسیر آیه {{قرآن|الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولَٰئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ|ترجمه=كسانى كه كتابشان داده‌ايم و آنچنان كه سزاوار است آن را مى خوانند، مؤمنان به آن هستند|سوره=بقره|آیه=۱۲۱}} می‌فرمایند: منظور اين است كه آيات آن را با دقت بخوانند و حقايق آن را درك كنند و به احكام آن عمل نمايند، به وعده‌هاي آن اميدوار و از وعيدهاي آن ترسان باشند، از داستان هاي آن عبرت گيرند، به اوامرش گردن نهند و نواهي آن را بپذيرند. به خدا سوگند منظور حفظ كردن آيات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و ياد گرفتن اعشار و اخماس آن<ref>منظور از «اعشار» و «اخماس» تقسيماتي است كه در قرآن مي‌شود مانند تقسيم به سي جزء و يا هر جزء به چهار حزب و امثال آن است.</ref> نيست.<ref>ر. ك: مكارم شيرازي، ناصرع تفسير نمونه، ج۱، ص۴۳۲، ۴۳۱ و طباطبايي، تفسير الميزان، بيروت، مؤمنان الاعلمي، ۱۴۱۷ه ، جاول، ص۲۶۲.</ref> |
|
| |
|
| ==آداب تلاوت قرآن کریم:==
| | در آیات بسیاری به تفکر و تدبر در قرآن تأکید شده است.<ref>محمد/۲۴ و نساء/۸۲ و محمد/۲۴ و ص/۲۹.</ref> در روایتی از پیامبر(ص) اینطور آمده است که {{عربی|ويلٌ لمن لاكها و لم يتدبّرها|واي بر كسي كه آيات قرآن را بين دو فك و چانه‌اش بگرداند و درباره ي آن تفكّر و تدبّر نكند.}}<ref>بحارالانوار، ج۴۱، ص۳۵۳.</ref> |
|
| |
|
| دقّت در شرايط و آداب تلاوت قرآن کریم از ديدگاه قرآن کریم و معصومان(ع) كاركرد تلاوت كلام الهي را براي ما روشن مي‌سازد كه با رعايت اختصار، به پاره‌اي از اين شرايط و آداب اشاره مي شود:
| | ==انتخاب زمان مناسب== |
| | خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌دهد که قرآن را در نیمه شب و با آرامش بخواند. {{قرآن|وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلا|ترجمه=و قرآن را شمرده شمرده بخوان|سوره=مزمل|آیه=۴}} طبیعتا خواندن قرآن، در هر زمانی بسیار پسندیده است، اما قرائت آن با آرامش پسندیده‌تر است. |
|
| |
|
| ==۱. رعايت حقّ تلاوت:== | | ==رعايت آداب ظاهری== |
| | برخی از آداب ظاهری تلاوت قرآن در برخی از آیات اشاره شده است. آدابی مانند، داشتن وضو و طهارت<ref>واقعه آیه ۵۶</ref> پناه بردن به خداوند ازشرّ شيطان رجيم،<ref>نحل آیه ۹۸</ref> خواندن آرام و با طمئنینه <ref>مزمل آیه ۴</ref> گوش دادن و سکوت در هنگام قرائت قرآن<ref>اعراف آیه ۲۰۴.</ref> از توصیه‌های قرآن هنگام قرائت است. |
|
| |
|
| مؤمنان راستين، انديشه در معاني و درك مفاهيم اين كتاب بزرگ را مقدّمه‌اي براي عمل مي‌دانند. لذا با تلاوت قرآن كريم، روح تازه‌اي در كالبد آن ها دميده مي‌شود. امام صادق(ع) مي فرمايد: در آيه ي {{قرآن|الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَنْ يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ<ref>بقره: ۲/۱۲۱.</ref> منظور اين است كه آيات آن را با دقّت
| | همچنین آدابی مانند خواندن قرآن با صوت خوب، تجوید و رعایت قواعد خواندن، در روایات از آداب قرائت قرآن ذکر شده است. |
|
| |
|
| بخوانند و حقايق آن را درك كنند و به احكام آن عمل نمايند، به وعده‌هاي آن اميدوار و از وعيدهاي آن ترسان باشند، از داستان هاي آن عبرت گيرند، به اوامرش گردن نهند و نواهي آن را بپذيرند. به خدا سوگند منظور حفظ كردن آيات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و ياد گرفتن اعشار و اخماس آن}}<ref>منظور از «اعشار» و «اخماس» تقسيماتي است كه در قرآن مي‌شود مانند تقسيم به سي جزء و يا هر جزء به چهار حزب و امثال آن است.</ref> نيست. آن ها حروف قرآن را حفظ كردند، امّا حدود آن را ضايع ساختند منظور تنها اين است كه در آيات قرآن بينديشند و به احكامش عمل كنند چنان كه خداوند مي‌فرمايد: اين كتابي است پر بركت كه ما بر تو نازل كرديم تا در آياتش تدبر كنند.»<ref>ر. ك: مكارم شيرازي، ناصرع تفسير نمونه، ج۱، ص۴۳۲، ۴۳۱ و طباطبايي، تفسير الميزان، بيروت، مؤمنان الاعلمي، ۱۴۱۷ه ، جاول، ص۲۶۲.</ref>
| |
|
| |
| ==۲. انتخاب زمان مناسب براي تلاوت قرآن کریم:==
| |
|
| |
| {{قرآن|يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّيْلَ إِلا قَلِيلا نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلا أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلا<ref>مزمّل:۷۳/۱- ۴.</ref> تلاوت قرآن و خضوع در حضور خداوند، و محاسبه ي اعمال گذشته و تصميم قطعي براي آينده در دل شب آسان تر است، لذا مردان الهي حداكثر بهره را از شب مي‌برند. زيرا حالت شب زنده‌داري و پاسداري از شب و مناجات و دعا و خضوع در شب، حال خاصي است كه با خضوع و مناجات در روز فرق دارد: {{قرآن|إِنَّ نَاشِئَه اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلا}}<ref>مزمل:۷۳/۶.</ref> رسيدن به مقام والاتر<ref>اسراء: ۱۷/۷۹.</ref> و حركت به سوي خدا، فقط در شب ميسر است، از اين روي انسان هاي تقوي پيشه، شب را به تلاوت قرآن زنده مي‌دارند.<ref>ر. ك: خطبه ۱۹۳، نهج‌البلاغه در وصف پرواپيشگان.</ref>
| |
|
| |
| ==۳. تلاوت قرآن همراه با تفكّر و تدبّر:==
| |
|
| |
| بهره‌گيري از قرآن كريم، نيازمند به تفكّر و تدبّر<ref>محمد/۲۴ و نساء/۸۲ و محمد/۲۴ و ص/۲۹.</ref> در آيات آن است، حاملان واقعي قرآن کریم، ائمه اطهار(ع) فضيلت تلاوت قرآن کریم را زياد خواندن آن نمي‌دانند، بلكه فضيلت را خوب خواندن، انديشه و تدبّر در آيات الهي مي‌دانند. علي بن موسي الرضا از جدّش نقل مي‌كند: «آن مقدار قرآن بخوانيد كه در آن خشوع قلب و صفاي باطن و نشاط روحاني و معنوي باشد.»<ref>ر. ك: تفسير مجمع البيان، ج۱۰، ص۳۸ به نقل از تفسير نمونه، ج۲۵، ص۲۰۰.</ref> زيرا هدف اصلي تلاوت، تعليم و تربيت است.
| |
|
| |
| پيامبر اكرم(ص) نيز، تلاوت بدون تفكّر و تدبّر را بي‌بهره مي‌دانند و مي‌فرمايند: «ويلٌ لمن لاكها و لم يتدبّرها. واي بر كسي كه آيات قرآن را بين دو فك و چانه‌اش بگرداند و درباره ي آن تفكّر و تدبّر نكند.» <ref>بحارالانوار، ج۴۱، ص۳۵۳.</ref>
| |
|
| |
| ==۴. رعايت ادب در تلاوت قرآن کریم:==
| |
|
| |
| رعايت ادب در تلاوت قرآن کریم زمينه‌ساز بهره‌وري بيشتري از اين مائده ي الهي است. آدابي هم چون طهارت ظاهري و باطني،<ref>واقعه: ۵۶/۷۹.</ref> ترتيل در تلاوت،<ref>مزمل: ۷۳/۴.</ref> پناه بردن به خداوند ازشرّ شيطان رجيم،<ref>نحل: ۱۷/۹۸.</ref> تفكّر و تدبّر در آيات قرآن، <ref>نساء: ۴/۸۲.</ref> گوش دادن و سكوت در برابر كلام خدا<ref>اعراف: ۷/۲۰۴.</ref>، همگي ناظر به تلاوتي از روي توجّه و حضور است.
| |
|
| |
| ==۵. برطرف كردن موانع فهم قرآن کریم: ==
| |
|
| |
| چهره ي حقيقت، هر قدر آشكار و درخشان باشد تا در برابر ديده ي بينا قرار نگيرد، درك آن ممكن نيست و به تعبير ديگر براي شناخت حقايق دو چيز لازم است: ۱. آشكار شدن چهره ي حقّ ۲. دارا بودن وسيله ديد و درك، حال چه چيز مانع مي‌شود انسان قدرت شناخت را از دست بدهد؟ بدون شكّ در درجه ي اوّل پيش داوري‌هاي غلط، هوي و هوس هاي نفساني، تعصب‌هاي كوركورانه و افراطي و هر چيز كه صفاي دل و پاكي روح انسان را بر هم زند، مانع درك حقيقت است. در حديث مي‌خوانيم: «لولا انَّ الشياطين يحومون حول قلوب بني‌آدم لنظروا الي ملكوت السموات؛ اگر شياطين در اطراف قلب هاي فرزندان آدم دور نمي‌زدند آن ها مي‌توانستند ملكوت و باطن آسمان ها را ببينند.»<ref>ر. ك: تفسير نمونه، ج۱۱، ص۳۹۶ به بعد.</ref>
| |
|
| |
| نكاتي كه بر شمرده شد و نكات ديگر، مي توانند بستر مناسبي از براي آداب تلاوت مؤدّبانه باشند.
| |
| {{پایان پاسخ}} | | {{پایان پاسخ}} |
| {{مطالعه بیشتر}} | | {{مطالعه بیشتر}} |
| ==مطالعه بيشتر== | | ==مطالعه بيشتر== |
| | | *تفسير الميزان علامه طباطبايي، جلد اول، ذيل آيه ۱۲۱، سوره بقره. |
| ۱. قرآن در قرآن، جلد اول (تفسير موضوعي قرآن) آيت الله جوادي آملي.
| |
| | |
| ۲. تفسير نمونه، آيت‌الله مكارم شيرازي، مجلدات، ۹، ۲۱، ۱، ۲۵، ۱۱.
| |
| | |
| ۳. تفسير الميزان علامه طباطبايي، جلد اول، ذيل آيه ۱۲۱، سوره بقره.
| |
| | |
| ۴. تفسير موضوعي قرآن كريم، جلد ۹، آيت الله جوادي آملي.
| |
| {{پایان مطالعه بیشتر}} | | {{پایان مطالعه بیشتر}} |
|
| |
|
| خط ۵۳: |
خط ۲۸: |
| <references /> | | <references /> |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = | | | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن |
| |شاخه فرعی۱ = | | |شاخه فرعی۱ = تلاوت قرآن |
| |شاخه فرعی۲ = | | |شاخه فرعی۲ = فضیلت و آداب تلاوت |
| |شاخه فرعی۳ = | | |شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه = شد |
| | تیترها = | | | تیترها = شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش = شد |
| | لینک‌دهی = | | | لینک‌دهی = شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی نویسنده = | | | بازبینی نویسنده = |
| | بازبینی = | | | بازبینی = |
| | تکمیل = | | | تکمیل = |
| | اولویت = | | | اولویت = ج |
| | کیفیت = | | | کیفیت = ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |