تناسخ: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تناسخ''' به معنای انتقال نفس به بدن دیگری است. این اعتقاد زیربنای عقیده بودایی‌ها و برهمانی‌ها است. بر اساس این عقیده روح انسان بعد از مرگ به بدن انسان، حیوان، گیاه یا حتی جامدات دیگر منتقل می‌گردد. تناسخ به‌طور عمده به سه قسم تقسیم می‌شود: تناسخ مطلق، بنابر این عقیده، روح انسان‌ها دائماً در حال انتقال به جسم‌های دیگر است. تناسخ نزولی، به معنای اینکه بدن انسان و حیوانات، به عنوان ظرفی است که نفس در آن واقع می‌شود و از عالم بالاتر به بدن انسان نازل شده است و اگر کسی به کمالات برسد، روح او به عالم بالاتر منتقل می‌شود. تناسخ صعودی، به معنای اینکه ابتدا حیات به موجوداتی که دارای ظرفیت بیشتری هستند داده می‌شود و بعد به نفوس دیگر منتقل می‌شود، بنابر این عقیده ابتدا نفوس به گیاهان و بعد به حیوانان و سپس به انسان داده شده است.

عقیده به تناسخ از هندوستان و چین و ممالک آسیائی ظهور کرده و کم‌کم به مکان‌های دیگر نیز رسیده است.<ref>زمردیان، احمد، حقیقت روح، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۲، ص۴۳۷.</ref> تناسخ زیربنای عقیده آئین‌هایی مانند [[بودائی]] و [[برهمائی]] (برهمنی) را تشکیل می‌دهد. این گروه در عین اعتقاد به موضوع پاداش و کیفر، منکر [[معاد]]اند. می‌گویند: انسان نتیجه اعمال تلخ و شیرین خود را در همین جهان می‌چشد، زیرا اگر نیکوکار باشد، روح او به بدن انسان سعادتمند و خوشبختی که غرق در عزت و نعمت است یا بدن حیوان مفید و سودمندی مانند: گوسفند و گاو، تعلق می‌گیرد.<ref>سبحانی، جعفر، معاد انسان و جهان، انتشارات مکتب اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۳، ص۱۸۴.</ref> اما اگر شرور و بدکار باشد، روح او به بدن انسان بدبخت مانند افراد معلول و بیمار و تنگدست یا حیوان پست و موذی مانند خوک و موش تعلق می‌گیرد و پاداش و کیفر خود را در این جهان می‌بیند. از نظر این گروه، جهان توالی نفس است، یعنی روح‌ها پیوسته از بدنی جدا شده، و از طریق زاد و ولد به بدن‌های دیگری، خواه انسان و خواه حیوان، تعلق می‌گیرد.<ref>همان.</ref>

قسم سوم تناسخ، تناسخ صعودی است که عکس تناسخ نزولی می‌باشد. به این معنا که حیات ابتدا به موجودی که آمادگی بیشتری دارد، افاضه می‌شود و سپس به موجوداتی که استعدادشان کمتر است به ترتیب اعطا می‌شود. کسانی که قائل به تناسخ صعودی هستند، معتقدند که گیاه از استعداد بیشتری برای حیات برخوردار است و برای کسب فیض جدید، نسبت به حیوان و انسان اولویّت دارد، و از سوی دیگر انسان خواهان نفس شریف تری است، یعنی نفسی که مراحل گیاهی و حیوانی را سپری کرده باشد؛ بنابراین، حیات ابتدا به گیاه داده می‌شود و سپس به حیوان و به دنبال آن به انسان منتقل می‌شود.<ref>الالهیات، ج۲، ص۷۹۸، و اسفار، ج۹، ص۸.</ref>