نمایش مبدأ برای نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر (كتاب)

{{شروع متن}}
{{سوال}}
جایگاه روحانیت در نهضت‌های اخیر جهان اسلام از نظر شهید مطهری چگونه بوده است؟ 
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{جعبه اطلاعات کتاب
 | عنوان                  =بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر
 | تصویر                  =نهضت‌های اسلامی در صدساله اخیر.PNG
 | اندازه تصویر          =
 | توضیح_تصویر        =
 | نام‌های دیگر         =
 | نویسنده              =مرتضی مطهری
 | تاریخ نگارش         =۱۳۵۷
 | موضوع                 =نهضت‌ها و انقلاب‌های اسلامی
 | سبک                  =
 | زبان                    =فارسی
 | ویراستار               =
 | به تصحیح             =
 | به کوشش            =
 | تصویرگر                =
 | طراح جلد              =
 | تعداد جلد              =۱
 | تعداد صفحات          =۱۱۲
 | قطع                     =رقعی
 | مجموعه                =
 | ترجمه به دیگر زبان‌ها=
 | ناشر                    =انتشارات صدرا
 | محل نشر             =تهران
 | تاریخ نشر             =۱۳۸۷ش
 | نوبت چاپ             =۳۵
 | شمارگان              =۲۰۰۰۰ نسخه
 | شابک                  =
 | نوع رسانه            =
 | وبسایت ناشر       =
 | نام کتاب              = <!-- نام کتاب به زبان فارسی -->
 | مترجم                 = <!-- مترجم به فارسی -->
 | مشخصات نشر     = <!-- مشخصات نشر در زبان فارسی -->
 | نسخه الکترونیکی  =
}}
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}'''نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر''' کتابی از [[مرتضی مطهری]]، درباره اصلاح‌گری در جهان اسلام و ماهیت، هدف، رهبری و آفات نهضت اسلامی ایران. در این کتاب پیش‌زمینه نهضت اسلامی ایران در نهضت‌های اسلامی صد ساله اخیر جهان اسلام کاوش و تحلیل شده است.   

کتابِ «بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر» دارای نقش قابل توجه در روشن‌تر شدن خط سیر نهضت اسلامی در ایران قلمداد شده است. این کتاب از آخرین آثار قلمی مرتضی مطهری به‌شمار رفته که در شهریور ۱۳۵۷ش، مقارن با کشتار ۱۷ شهریور در جمعه سیاه منتشر شده است.   

از نظر مطهری ماهیت نهضت اسلامی ایران مانند ماهیت نهضت [[پیامبران(ع)]] است و از خودآگاهی الهی و اسلامی سرچشمه می‌گیرد. از نظر او هدف نهضت متوجه‌ساختن اندیشه‌ها به اسلام راستین و خرافه و بدعت‌زدایی از اذهان، سامان‌بخشیدن زندگی مادی و برقراری روابط انسانی افراد جامعه بر اساس برابری و برادری و ساخت نظامات و مقررات جامعه بر اساس الگوی اسلامی است. 

مطهری معتقد است که رهبر نهضت اسلامی ایران باید اسلام‌شناس باشد. از نظر او آفات این نهضت نفوذ اندیشه‌های بیگانه در ایدئولوژی اسلامی نهضت، تجددگرایی افراطی، ناتمام‌گذاشتن نهضت، رخنه فرصت‌طلبان، ابهام در طرح‌های آینده نهضت و تغییر در اهداف آن است.

== جایگاه و ویژگی‌ها ==
کتاب بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر نوشته مرتضی مطهری، فقیه و اسلام‌شناس، دارای نقش قابل توجه در روشن‌تر شدن خط سیر نهضت اسلامی در ایران قلمداد شده است.<ref>مطهری، مرتضی، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۷۸ش، مقدمه ناشر، ص۵.</ref> این کتاب را نشان‌دهنده دقت نظر نویسنده در مسائل اجتماعی و سیاسی و اشراف او بر تاریخ نهضت‌های دینی معاصر دانسته‌اند.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۵.</ref>

گفته شده که اشراف مطهری بر تاریخ نهضت‌های اسلامی معاصر موجب شده که او بر آفات این نهضت‌ها آگاهی داشته باشد و با گوشزد‌کردن این آفات موجب جلوگیری از انحراف نهضت اسلامی ایران شود.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۵.</ref>   

کتاب بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر از آخرین آثار قلمی مرتضی مطهری به‌شمار رفته است.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۵.</ref> این کتاب در شهریور ۱۳۵۷ش، مقارن با کشتار ۱۷ شهریور در جمعه سیاه منتشر شده است.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۵.</ref> انتشار آن در آن زمان را دارای خطرات جدی برای مرتضی مطهری قلمداد کرده‌اند.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۵.</ref>

محتوای این کتاب قرار بود که در یک اجتماع بزرگ مردمی در شب [[نیمه شعبان]] ۱۳۹۸ق (تیر ۱۳۵۷ش)، زمانی که رخدادهای انقلاب اسلامی در حال شدت گرفتن بود، ایراد شود. اما به علت ممانعت پلیس این اجتماع برگزار نشد و آن مطالب از سوی مطهری ارائه نشد. بعداً مطهری مطالب آماده شده را به صورت کتاب منتشر کرد.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۵.</ref>

کتاب نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر از دو بخش تشکیل شده است: در بخش اول از نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر یاد می‌شود و در بخش دوم نویسنده به نهضت اسلامی ایران می‌پردازد.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۳.</ref>

== بخش اول: نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر ==
عنوان کتاب از عنوان بخش اول کتاب گرفته است. بخش اول دارای فصل‌هایی است که درباره معنای اصلاح و جنبش‌های اصلاحی در تاریخ اسلام صحبت می‌شود.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۷-۱۶.</ref>    

در برخی فصل‌های این بخش از شخصیت‌های اصلاح‌گر در جهان اسلام یاد شده است. در فصلی از [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]]، آرمان‌ها و امتیازات او سخن گفته می‌شود.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۱۷-۳۸.</ref> در دیگر فصول به شیخ محمد عبده<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۳۹-۴۲.</ref>، عبدالرحمن کواکبی<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۴۳-۴۶.</ref> و [[محمد اقبال لاهوری]]<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۴۹-۵۴.</ref> پرداخته شده است. در همین بخش، به افول اندیشه اصلاحی در جهان عرب و علل آن<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۴۷-۴۸.</ref> و حرکت‌های اصلاحی در جهان تشیع<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۵۵-۶۰.</ref> نیز اشاره شده است.   

== بخش دوم: نهضت اسلامی ایران ==
مرتضی مطهری در این بخش از کتاب به نهضت اسلامی ایران، که در سال ۱۳۴۲ش آغاز شد، می‌پردازد.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۶۳.</ref> مطهری برای شناخت نهضت اسلامی در ایران واکاوی مباحثی را لازم می‌داند:

* ماهیت نهضت به‌مانند ماهیت نهضت [[پیامبران(ع)]] بوده و از نوعی خودآگاهی الهی و اسلامی سرچشمه می‌گیرد.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۶۵-۶۹.</ref>
* هدف نهضت متوجه‌ساختن اندیشه‌ها به اسلام راستین، خرافه‌زدایی و بدعت‌زدایی از اذهان، سامان‌بخشیدن به تغذیه، بهداشت و آموزش و پرورش مردم، برقراری روابط انسانی افراد جامعه بر اساس برابری و برادری و ساخت نظامات و مقررات جامعه بر اساس الگوی اسلامی است.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۷۱-۷۳.</ref>
* رهبری نهضت علاوه بر شرایط عمومی یک رهبر، باید فردی اسلام‌شناس باشد و همین موجب می‌شود که [[روحانیت]] بیشترین صلاحیت را برای رهبری جنبش داشته باشد. مطهری بدون اشاره مستقیم، [[امام خمینی]] را به‌عنوان مصداق کامل رهبر نهضت اسلامی معرفی می‌کند.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۷۵-۹۰.</ref> 
* آفات نهضت اسلامی ایران از نظر مطهری نفوذ اندیشه‌های بیگانه در ایدئولوژی اسلامی نهضت، تجددگرایی افراطی، ناتمام‌گذاشتن نهضت، رخنه فرصت‌طلبان، ابهام در طرح‌های آینده نهضت و تغییر در اهداف آن است.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۹۱-۱۰۲.</ref> 
در انتهای کتاب نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مطهری به شرایط موفقیت یک مُصلِح می‌پردازد و با تکیه بر جمله‌ای از [[امام علی(ع)]] در نهج البلاغه<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۰۷.</ref> عدم مُصانِعه، عدم مُضارِعه و عدم وجود طمع بردگی را سه شرط موفقیت مصلح معرفی می‌کند. مصانعه به‌معنای سازشکاری و ملاحظه‌کاری برای رسیدن به قدرت، مضارعه به‌معنای همرنگ‌شدن با جامعه‌ای که مصلح می‌خواهد آن را اصلاح کند و بردگی خصوصیت اخلاقی طمع که مخالف آزادی و آزادگی است و شرط مهم یک مصلح عدم طمع‌ورزی است.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، مقدمه ناشر، ص۱۰۳-۱۰۷.</ref>  

== منابع ==
{{پانویس|۲}}

 {{شاخه
| شاخه اصلی =ادیان و مذاهب
| شاخه فرعی۱ =شیعه امامیه
| شاخه فرعی۲ =حوزه و روحانیت
| شاخه فرعی۳ =
 }}

 {{تکمیل مقاله

| شناسه =شد
| تیترها =شد
| ویرایش =شد
| لینک‌دهی =شد
| ناوبری =
| نمایه =
| تغییر مسیر =شد
| ارجاعات =
| بازبینی =شد
| تکمیل =
| اولویت =ج
| کیفیت =ب
 }}

 {{پایان متن}}