ظلم خلفا بر اهل‌بیت(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۴۲

سؤال

خلفای سه گانه همواره مودت و محبت خود را به اهل بیت اثبات کرده‌اند پس چرا شیعیان، آنها را ظالم به اهل بیت می‌دانند؟

غصب خلافت بعد از پیامبر(ص)

در تاریخ هیچ واقعه‌ای عمیق‌تر و موثر‌تر از مسئله جانشینی پیامبر(ص) موجب تفرقه در اسلام نبوده است. حق جانشینی پیامبر(ص) و به دست گرفتن زمام امور امّت پس از رحلت او به صورت یکی از مسایل دینی در‌آمد که تا به امروز سبب جدایی اهل‌سنت و تشیع شده است.

از نظر اهل‌ سنت ابوبکر، خلیفه اول، خلیفه بر حق و افضل مردمان پس از پیامبر(ص) بود؛ هر چند پیامبر(ص) به صراحت او را به جانشینی خود منصوب نکرده است؛ اما انتصاب ابوبکر به امامت جماعت نماز در زمان بیماری پیامبر دلیل بر اولویت او بر دیگران بود.

از نظر شیعه حضرت علی(ع) پسر عم و داماد پیامبر(ص) که به علت سوابق شایسته‌اش در اسلام، پیامبر وی را به جانشینی خود منصوب کرده است و ابوبکر به حمایت اکثر صحابه، این مقام بر حق حضرت را غصب کرده است.

قرآن با تأکید بسیار همه مسلمانان را مکلف کرده است که پیوندهای خویشاوندی را حفظ کنند.^[۱] هم‌چنین در تاریخ پیامبران سلف به نقل از قرآن، اهل‌بیت آنان اهمیت ویژه‌ای داشته‌اند. اهل‌بیت معمولاً یاور اصلی پیامبران در مقابل مخالفان آنها در میان امتشان بودند و پس از رحلت آنها خاندان‌شان وارثان معنوی و مادی آنها بودند.^[۲] به علت وجه تشابهی که بین مقام والای خاندان‌ها و فرزندان پیامبران پیشین و خاندان پیامبر(ص) در قرآن ذکر شده است، لازم است که پیامبر نیز جایگاه ممتازی برای خاندان خود در نظر گرفته باشد.^[۳]

آیه بیست و سوم سوره شوری شاهد این است که پیامبر دوست داشتن خویشاوندانش را به‌عنوان اجر رسالت خویش مطرح می‌سازد. از طرف دیگر قرآن، بخشی از خمس و غنیمت و نیز قسمتی از فیء را به خویشاوندان پیامبر(ص) و به خود او اختصاص داده است.^[۴] در کتب حدیثی سهم خویشاوندان پیامبر از غنیمت و فیء بر حسب روایات فراوان، جبرانی برای ممنوع بودن آنان از دریافت صدقه و زکات بود.

بنابراین نه تنها خلفای سه‌گانه چندان مودتی در حق اهل‌بیت نکردند؛ بلکه آنان را از حق مسلمی که داشتند محروم کردند؛ در حالی‌که خطبه و حدیث غدیر که انتصاب حضرت علی(ع) را به جانشینی پیامبر(ص) بیان می‌کند، در بسیاری از کتب اهل‌سنت آمده است و علامه امینی در کتاب ارزشمند الغدیر کلیه اسناد و مدارک آن را از کتاب‌های اهل‌سنت جمع‌آوری کرده است. و در مقابل روایت‌هایی وجود دارد که از اِعمال زور بر حضرت علی(ع) و بنی‌هاشم برای بیعت با ابوبکر سخن می‌گویند.^[۵]

محروم کردن اهل بیت از حق ارث و هجوم به خانه امیر المؤمنین

ابوبکر مطابق احکام قرآن، ارث، خمس و فیء را به کسانی باید پرداخت می‌کرد که از سوی قرآن به عنوان اهل‌بیت مطرح بودند و وقتی حضرت فاطمه(س) و عباس، میراث پیامبر را از ابوبکر طلب کردند او گفت:‌ از پیامبر شنیدم که ما ارث نمی‌گذاریم و هر چه از ما بماند صدقه است.^[۶] و با این سخن اهل‌بیت را از حق مسلم آنها محروم کرد و گفت: در صورت نیاز آنها می‌توانند از صدقات استفاده کنند، در صورتی که پیامبر در دوران حیاتش استفاده از صدقات را برای اهل‌بیت خود حرام کرده بود.

هم‌چنین ابوبکر حضرت فاطمه را از فدک که پیامبر(ص) به حضرت بخشیده بود، محروم کرد؛ در حالی که ابوبکر به دختر خود در بخش عالیه در مدینه و بحرین زمین‌هایی واگذار کرد.^[۷]

عمر با حضرت علی(ع) مانند دیگر صحابه نخستین رفتار می‌کرد و توجه خود به خویشاوندان پیامبر را بیشتر با رعایت حال عباس نشان می‌داد. او امتیازاتی به بنی‌هاشم داد و میراث پیامبر را در مدینه به عباس و علی(ع) باز گرداند؛ اما سهم پیامبر(ص) از خیبر و فدک را نزد خود نگه داشت.^[۸] عمر با این اقداماتش سعی داشت میان خلافت و بنی‌هاشم آشتی برقرار کند.

عمر به شدت درصدد کنترل بنی‌هاشم بود و سعی می‌کرد آنها از مدینه دور نشوند؛ در حالی که دیگران در آزادی کامل به سر می‌بردند.

امّا در زمان عثمان: ابوبکر و عمر با آن که پس از رحلت پیامبر(ص) بنی‌هاشم را از حقوقشان محروم کردند؛ اما از آن به نفع خویشاوندان خود استفاده نکردند، بلکه آن را در بیت المال نهادند. عثمان حق اهل‌بیت را به خویشاوندان نزدیکش سپرد؛ چنان‌که آبادی فدک را به مروان حکم داد.^[۹]

یکی دیگر از ظلم‌هایی که در حق اهل‌بیت(ع) صورت گرفت هجوم به خانه امیرالمؤمنین(ع) و کتک زدن حضرت فاطمه(س) بود. ابوبکر در پایان عمر از این که حضرت فاطمه(س) را ناراضی کرده و به خانه‌اش هجوم برد، اظهار پشیمانی و ندامت کرد. او در روزهای آخر زندگی گفت:‌ای کاش هرگز خانه زهرا را مورد تفتیش قرار نداده بودم. این گزارش توسط بسیاری از مورخان اهل‌سنت روایت شده است.^[۱۰]

مطالعه بیشتر

۱. تاریخ خلفاء، تالیف رسول جعفریان. ۲. ۳. المراجعات:علامه شرف الدین ۴. ۵. ۶. ==منابع==

۷.

↑ قران کریم،سوره احزاب، /۶.
↑ قرآن کریم، سوره آل عمران، آیه۳۳و ۳۴ و سوره مریم، آیه۵۹.
↑ قرآن کریم، سوره شوری، آیه۲۳.
↑ قرآن کریم، سوره انفال، آیه۴۱.
↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲م، ج۱، ص۱۸۱۹.
↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲م، ج۱، ص۱۸۲۵.
↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، لیدن، ۱۹۰۵م، ج۳، ص۱۳۸.
↑ بخاری، صحیح بخاری، قاهره، ۱۸۹۴م، خمس۲.
↑ . دینوری، ابن قتیبه، المعارف،قاهره، ۱۹۶۰م، ص۱۹۵.
↑ الکاند هلوی، حیاه الصحابه، دارالوعی، ۱۳۹۱م،ج۲،‌ ص۲۴، و کنزالعمال، ج۵،ش ۱۴۱۱۳.

۸. {{شاخه ۹. | شاخه اصلی = ۱۰. | شاخه فرعی۱ = ۱۱. | شاخه فرعی۲ = ۱۲. | شاخه فرعی۳ = ۱۳. }} ۱۴. {{تکمیل مقاله ۱۵. | شناسه = ۱۶. | تیترها = ۱۷. | ویرایش = ۱۸. | لینک‌دهی = ۱۹. | ناوبری = ۲۰. | نمایه = ۲۱. | تغییر مسیر = ۲۲. | ارجاعات = ۲۳. | بازبینی = ۲۴. | تکمیل = ۲۵. | اولویت = ۲۶. | کیفیت = ۲۷. }} ۲۸.

[1] قران کریم،سوره احزاب، /۶.

[2] قرآن کریم، سوره آل عمران، آیه۳۳و ۳۴ و سوره مریم، آیه۵۹.

[3] قرآن کریم، سوره شوری، آیه۲۳.

[4] قرآن کریم، سوره انفال، آیه۴۱.

[5] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲م، ج۱، ص۱۸۱۹.

[6] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲م، ج۱، ص۱۸۲۵.

[7] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، لیدن، ۱۹۰۵م، ج۳، ص۱۳۸.

[8] بخاری، صحیح بخاری، قاهره، ۱۸۹۴م، خمس۲.

[9] . دینوری، ابن قتیبه، المعارف،قاهره، ۱۹۶۰م، ص۱۹۵.

[10] الکاند هلوی، حیاه الصحابه، دارالوعی، ۱۳۹۱م،ج۲،‌ ص۲۴، و کنزالعمال، ج۵،ش ۱۴۱۱۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-خلفاي سه گانه همواره مودت و محبت خود را به اهل بيت اثبات كرده‌اند پس چرا شيعيان، آنها را ظالم به اهل بيت مي دانند؟
+خلفای سه گانه همواره مودت و محبت خود را به اهل بیت اثبات کرده‌اند پس چرا شیعیان، آنها را ظالم به اهل بیت می‌دانند؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-در تاريخ هيچ واقعه‌اي عميق‌تر و موثر تر از مسأله جانشيني پيامبر(ص) موجب تفرقه در اسلام نبوده است. حق جانشيني پيامبر(ص) و به دست گرفتن زمام امور امّت پس از رحلت او به صورت يكي از مسايل ديني در‌آمد كه تا به امروز سبب جدايي اهل سنت و تشيع شده است.
-از نظر اهل سنت ابوبكر، خليفه اول، خليفه بر حق بود زيرا او افضل مردمان پس از پيامبر(ص) بود هر چند پيامبر(ص) به صراحت او را به جانشيني خود منصوب نكرده است اما انتصاب ابوبكر به امامت جماعت نماز در زمان بيماري پيامبر دليل بر اولويت او بر ديگران بود.
+== غصب خلافت بعد از پیامبر(ص) ==
+در تاریخ هیچ واقعه‌ای عمیق‌تر و موثر‌تر از مسئله [[جانشینی پیامبر(ص)]] موجب تفرقه در [[اسلام]] نبوده است. حق جانشینی [[پیامبر(ص)]] و به دست گرفتن زمام امور امّت پس از رحلت او به صورت یکی از مسایل دینی در‌آمد که تا به امروز سبب جدایی [[اهل‌سنت]] و [[شیعه|تشیع]] شده است.
-از نظر شيعه حضرت علي(ع) پسر عم و داماد پيامبر كه به علت سوابق شايسته‌اش در اسلام پيامبر وي را به جانشيني خود منصوب كرده است و ابوبكر به حمايت اكثر صحابه، اين مقام بر حق حضرت را غصب كرده است.
+از نظر اهل‌ سنت [[ابوبکر]]، خلیفه اول، خلیفه بر حق و افضل مردمان پس از پیامبر(ص) بود؛ هر چند پیامبر(ص) به صراحت او را به جانشینی خود منصوب نکرده است؛ اما انتصاب ابوبکر به امامت جماعت نماز در زمان بیماری پیامبر دلیل بر اولویت او بر دیگران بود.
-قرآن با تأكيد بسيار همه مسلمانان را مكلف كرده است كه پيوندهاي خويشاوندي را حفظ كنند.<ref>قران كريم،سوره احزاب، /۶.</ref> هم‌چنين در تاريخ پيامبران سلف به نقل از قرآن، اهل بيت آنان اهميت ويژه‌اي داشته‌اند اهل بيت معمولاً ياور اصلي پيامبران در مقابل مخالفان آنها در ميان امتشان بودند و پس از رحلت آنها خاندانشان وارثان معنوي و مادي آنها بودند.<ref>همان،سوره آل عمران/۳۳و ۳۴ وسوره مريم/۵۹.</ref> به علت وجه تشابهي كه بين مقام والاي خاندان‌ها و فرزندان پيامبران پيشين و خاندان پيامبر(ص) در قرآن ذكر شده است لازم است كه پيامبر نيز جايگاه ممتازي براي خاندان خود در نظر گرفته باشد.<ref>. همان،سوره شوري/۲۳.</ref>
+از نظر شیعه [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] پسر عم و داماد پیامبر(ص) که به علت سوابق شایسته‌اش در اسلام، پیامبر وی را به جانشینی خود منصوب کرده است و ابوبکر به حمایت اکثر صحابه، این مقام بر حق حضرت را غصب کرده است.
-آيه بيست و سوم سوره شوري شاهد اين است كه پيامبر دوست داشتن خويشاوندانش رابه عنوان اجر رسالت خويش مطرح مي سازد. از طرف ديگر قرآن، بخشي از خمس و غنيمت و نيز قسمتي از فيء را به خويشاوندان پيامبر(ص) و به خود او اختصاص داده است.<ref>همان ،سوره انفال/۴۱.</ref> سهم خويشاوندان پيامبر از غنيمت و فيء بر حسب روايات بسياري در كتب حديث جبراني براي ممنوع بودن آنان از دريافت صدقه و زكات بود.
+[[قرآن]] با تأکید بسیار همه مسلمانان را مکلف کرده است که پیوندهای خویشاوندی را حفظ کنند.<ref>قران کریم،سوره احزاب، /۶.</ref> هم‌چنین در تاریخ [[پیامبران]] سلف به نقل از قرآن، اهل‌بیت آنان اهمیت ویژه‌ای داشته‌اند. اهل‌بیت معمولاً یاور اصلی پیامبران در مقابل مخالفان آنها در میان امتشان بودند و پس از رحلت آنها خاندان‌شان وارثان معنوی و مادی آنها بودند.<ref>قرآن کریم، سوره آل عمران، آیه۳۳و ۳۴ و سوره مریم، آیه۵۹.</ref> به علت وجه تشابهی که بین مقام والای خاندان‌ها و فرزندان پیامبران پیشین و خاندان پیامبر(ص) در قرآن ذکر شده است، لازم است که پیامبر نیز جایگاه ممتازی برای خاندان خود در نظر گرفته باشد.<ref>قرآن کریم، سوره شوری، آیه۲۳.</ref>
-با اين مقدمه ما مي‌گوييم نه تنها خلفاي سه گانه چندان مودتي در حق اهل بيت نكردند بلكه آنان را از حق مسلمي كه داشتند محروم كردند.
+آیه بیست و سوم [[سوره شوری]] شاهد این است که پیامبر دوست داشتن خویشاوندانش را به‌عنوان اجر رسالت خویش مطرح می‌سازد. از طرف دیگر قرآن، بخشی از خمس و غنیمت و نیز قسمتی از فیء را به خویشاوندان پیامبر(ص) و به خود او اختصاص داده است.<ref>قرآن کریم، سوره انفال، آیه۴۱.</ref> در کتب حدیثی سهم خویشاوندان پیامبر از غنیمت و فیء بر حسب روایات فراوان، جبرانی برای ممنوع بودن آنان از دریافت [[صدقه]] و [[زکات]] بود.
-از جمله حقوقي كه از آنها غصب شده است مي توان به موارد زير اشاره نمود:
+بنابراین نه تنها خلفای سه‌گانه چندان مودتی در حق اهل‌بیت نکردند؛ بلکه آنان را از حق مسلمی که داشتند محروم کردند؛ در حالی‌که خطبه و [[حدیث غدیر]] که انتصاب حضرت علی(ع) را به جانشینی پیامبر(ص) بیان می‌کند، در بسیاری از کتب اهل‌سنت آمده است و [[علامه امینی]] در کتاب ارزشمند [[الغدیر (کتاب)|الغدیر]] کلیه اسناد و مدارک آن را از کتاب‌های اهل‌سنت جمع‌آوری کرده است. و در مقابل روایت‌هایی وجود دارد که از اِعمال زور بر حضرت علی(ع) و [[بنی‌هاشم]] برای بیعت با ابوبکر سخن می‌گویند.<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲م، ج۱، ص۱۸۱۹.</ref>
-۱. مسئله جانشيني حضرت علي(ع) بود در حالي كه خطبه و حديث غدير كه انتصاب حضرتش را به جانشيني پيامبر بيان مي كند، در بسياري از كتب اهل سنت آمده است و علامه اميني در كتاب ارزشمند الغدير كليه اسناد و مدارك آن را از كتابهاي اهل سنت جمع‌آوري كرده است. ودر مقابل روايت‌هايي وجود داردكه از اِعمال زور بر حضرت علي(ع) و بني‌هاشم براي بيعت با ابوبكر سخن مي گويند.<ref>محمد بن جرير طبري، تاريخ طبري، ترجمه ابوالقاسم پاينده، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲، ج۱، ص۱۸۱۹.</ref>
+== محروم کردن اهل بیت از حق ارث و هجوم به خانه امیر المؤمنین ==
+ابوبکر مطابق احکام قرآن، ارث، خمس و فیء را به کسانی باید پرداخت می‌کرد که از سوی قرآن به عنوان اهل‌بیت مطرح بودند و وقتی حضرت فاطمه(س) و عباس، میراث پیامبر را از ابوبکر طلب کردند او گفت:‌ از پیامبر شنیدم که ما ارث نمی‌گذاریم و هر چه از ما بماند صدقه است.<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲م، ج۱، ص۱۸۲۵.</ref> و با این سخن اهل‌بیت را از حق مسلم آنها محروم کرد و گفت: در صورت نیاز آنها می‌توانند از صدقات استفاده کنند، در صورتی که پیامبر در دوران حیاتش استفاده از صدقات را برای اهل‌بیت خود حرام کرده بود.
-۲) محروم كردن اهل بيت از حق ارث: ابوبكر مطابق احكام قرآن ارث و خمس و فيء را به كساني بايد پرداخت مي‌كرد كه از سوي قرآن به عنوان اهل بيت مطرح بودند و وقتي حضرت فاطمه(س) و عباس ميراث پيامبر را از ابوبكر طلب كردند او گفت:‌از پيامبر شنيدم كه ما ارث نمي‌گذاريم و هر چه از ما بماند صدقه است.<ref>همان، ج۱، ص۱۸۲۵.</ref> و با اين سخن اهل بيت را از حق مسلم آنها محروم كرد و گفت: در صورت نياز آنها مي‌توانند از صدقات استفاده كنند در صورتي كه پيامبر در دوران حياتش استفاده از صدقات را براي اهل بيت خود حرام كرده بود.
+هم‌چنین ابوبکر حضرت فاطمه را از فدک که پیامبر(ص) به حضرت بخشیده بود، محروم کرد؛ در حالی که ابوبکر به دختر خود در بخش عالیه در مدینه و بحرین زمین‌هایی واگذار کرد.<ref>ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، لیدن، ۱۹۰۵م، ج۳، ص۱۳۸.</ref>
-هم‌چنين ابوبكر حضرت فاطمه را از فدك كه پيامبر به حضرت بخشيده بودند محروم كرد در حالي كه ابوبكر به دختر خود در بخش عاليه در مدينه و بحرين زمين‌هايي واگذار كرد.<ref>محمد‌ابن سعد، طبقات الكبري، ليدن، ۱۹۰۵، ج۳، ص۱۳۸.</ref>
+عمر با حضرت علی(ع) مانند دیگر صحابه نخستین رفتار می‌کرد و توجه خود به خویشاوندان پیامبر را بیشتر با رعایت حال عباس نشان می‌داد. او امتیازاتی به بنی‌هاشم داد و میراث پیامبر را در مدینه به عباس و علی(ع) باز گرداند؛ اما سهم پیامبر(ص) از خیبر و فدک را نزد خود نگه داشت.<ref>بخاری، صحیح بخاری، قاهره، ۱۸۹۴م، خمس۲.</ref> عمر با این اقداماتش سعی داشت میان خلافت و بنی‌هاشم آشتی برقرار کند.
-۳) هجوم به خانه امير المومنين علي(ع) و كتك زدن حضرت فاطمه(س) ؛ چنانچه ابوبكر خود در پايان عمر از اين كه حضرت فاطمه را ناراضي كرده و به خانه اش هجوم برده است اظهار پشيماني و ندامت كرد. او در روزهاي آخر زندگي گفت: اي كاش هرگز خانه زهرا را مورد تفتيش قرار نداده بودم. اين گزارش توسط بسياري از مورخان اهل سنت روايت شده است.<ref>الكاند هلوي، حياه الصحابه، دارالوعي، ۱۳۹۱،ج ۲،‌ص ۲۴، و كنزالعمال، ج۵، ش ۱۴۱۱۳.</ref>
+عمر به شدت درصدد کنترل بنی‌هاشم بود و سعی می‌کرد آنها از مدینه دور نشوند؛ در حالی که دیگران در آزادی کامل به سر می‌بردند.
-عمر با حضرت علي(ع) مانند ديگر صحابه نخستين رفتار مي‌كرد و توجه خود به خويشاوندان پيامبر را بيشتر با رعايت حال عباس نشان مي‌داد. اوامتيازاتي به بني‌هاشم داد و ميراث پيامبر را در مدينه به عباس و علي(ع) باز گرداند اما سهم پيامبر(ص) از خيبر و فدك را نزد خود نگه داشت.<ref>بخاري، صحيح بخاري، قاهره، ۱۸۹۴، خمس۲.</ref> عمر با اين اقداماتش سعي داشت ميان خلافت و بني ‌هاشم آشتي برقرار كند.
+امّا در زمان عثمان: ابوبکر و عمر با آن که پس از رحلت پیامبر(ص) بنی‌هاشم را از حقوقشان محروم کردند؛ اما از آن به نفع خویشاوندان خود استفاده نکردند، بلکه آن را در بیت المال نهادند. عثمان حق اهل‌بیت را به خویشاوندان نزدیکش سپرد؛ چنان‌که آبادی فدک را به مروان حکم داد.<ref>. دینوری، ابن قتیبه، المعارف،قاهره، ۱۹۶۰م، ص۱۹۵.</ref>
-عمر به شدت درصدد كنترل بني‌هاشم بود و سعي مي‌كرد آنها از مدينه دور نشوند در حالي كه ديگران در آزادي كامل به سر مي‌بردند.
+یکی دیگر از ظلم‌هایی که در حق اهل‌بیت(ع) صورت گرفت هجوم به خانه امیرالمؤمنین(ع) و کتک زدن حضرت فاطمه(س) بود. ابوبکر در پایان عمر از این که حضرت فاطمه(س) را ناراضی کرده و به خانه‌اش هجوم برد، اظهار پشیمانی و ندامت کرد. او در روزهای آخر زندگی گفت:‌ای کاش هرگز خانه زهرا را مورد تفتیش قرار نداده بودم. این گزارش توسط بسیاری از مورخان اهل‌سنت روایت شده است.<ref>الکاند هلوی، حیاه الصحابه، دارالوعی، ۱۳۹۱م،ج۲،‌ ص۲۴، و کنزالعمال، ج۵،ش ۱۴۱۱۳.</ref>{{پایان پاسخ}}
-امّا در زمان عثمان: ابوبكر و عمر با آن كه پس از رحلت پيامبر(ص) بني‌هاشم را از حقوقشان محروم كردند اما از آن به نفع خويشاوندان خود استفاده نكردند بلكه آن را در بيت المال نهادند. عثمان حق اهل بيت را به خويشاوندان نزديكش سپرد چنان چه آبادي فدك را به مروان حكم داد.<ref>. دينوري، ابن قتيبه، المعارف ،قاهره،۱۹۶۰، ص۱۹۵.</ref>
-{{پایان پاسخ}}
 {{پایان مطالعه بیشتر}}
-==مطالعه بيشتر==
+==مطالعه بیشتر==
+۱.	تاریخ خلفاء، تالیف رسول جعفریان.
-.	تاريخ خلفاء، تاليف رسول جعفريان.
+۲.
-.
+۳.	المراجعات:علامه شرف الدین
-.	المراجعات:علامه شرف الدين
+۴.	{{مطالعه بیشتر}}
-.	{{مطالعه بیشتر}}
+۵.
-.
+۶.	==منابع==
-.	==منابع==
+۷.	<references />
-.	<references />
+۸.	{{شاخه
-.	{{شاخه
+۹.	| شاخه اصلی =
-.	 | شاخه اصلی =
+۱۰.	| شاخه فرعی۱ =
-.	 | شاخه فرعی۱ =
+۱۱.	| شاخه فرعی۲ =
-.	 | شاخه فرعی۲ =
+۱۲.	| شاخه فرعی۳ =
-.	 | شاخه فرعی۳ =
+۱۳.	}}
-.	}}
+۱۴.	{{تکمیل مقاله
-.	{{تکمیل مقاله
+۱۵.	| شناسه =
-.	 | شناسه =
+۱۶.	| تیترها =
-.	 | تیترها =
+۱۷.	| ویرایش =
-.	 | ویرایش =
+۱۸.	| لینک‌دهی =
-.	 | لینک‌دهی =
+۱۹.	| ناوبری =
-.	 | ناوبری =
+۲۰.	| نمایه =
-.	 | نمایه =
+۲۱.	| تغییر مسیر =
-.	 | تغییر مسیر =
+۲۲.	| ارجاعات =
-.	 | ارجاعات =
+۲۳.	| بازبینی =
-.	 | بازبینی =
+۲۴.	| تکمیل =
-.	 | تکمیل =
+۲۵.	| اولویت =
-.	 | اولویت =
+۲۶.	| کیفیت =
-.	 | کیفیت =
+۲۷.	}}
-.	}}
+۲۸.	{{پایان متن}}
-.	{{پایان متن}}