automoderated، ناظمان (CommentStreams)
۱۵٬۱۶۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|حکومت دینی}} | {{درگاه|حکومت دینی|واژه‌ها}} | ||
'''سَنگسار''' یا «'''رَجْم'''»، یکی از [[حدود|حدود الهی]] و مجازات [[زنای محصنه]] است. فقها حکم این مجازات را از روایات و [[سنت]] برداشت کرده‌اند. سنگسار شرایط سختی برای اجرا دارد که معمولاً تحقق آن اندک است. حکم رجم، در | '''سَنگسار''' یا «'''رَجْم'''»، یکی از [[حدود|حدود الهی]] و مجازات [[زنای محصنه]] است. فقها حکم این مجازات را از روایات و [[سنت]] برداشت کرده‌اند. سنگسار شرایط سختی برای اجرا دارد که معمولاً تحقق آن اندک است. حکم رجم، در بیشتر مذاهب اسلامی به عنوان نظریه‌ای رایج مورد پذیرش اکثریت مطلق فقهای اسلامی قرار گرفته است. | ||
امروزه برخی فقها اجرای سنگسار را به حکم ثانویه مصلحت ندانسته‌اند و برخی نواندیشان دینی، در حکم اولی این حکم را در زمان حاضر مجازاتی معقول و دینی نمی‌دانند. در قانون جدید [[قانون مجازات اسلامی]] اشاره‌ای به حکم سنگسار نشده است. | امروزه برخی فقها اجرای سنگسار را به حکم ثانویه مصلحت ندانسته‌اند و برخی نواندیشان دینی، در حکم اولی این حکم را در زمان حاضر مجازاتی معقول و دینی نمی‌دانند. در قانون جدید [[قانون مجازات اسلامی]] اشاره‌ای به حکم سنگسار نشده است. | ||
== مفهوم‌شناسی == | == مفهوم‌شناسی == | ||
در برخی از کتاب‌های اصلی و اولیهٔ لغت عرب تصریح شده است معنای اصلی رجم عبارت است از «سنگ پراندن و هدف قرار دادن با سنگ» و البته در برخی از همین متون ادعا شده است که رجم به معنی «قتل» نیز استعمال شده است یا «قتل بوسیلهٔ سنگ‌پرانی». بعضی هم می‌گویند: در نهایت می‌توان با کمال اطمینان گفت که؛ «معنای کلی و عمومی واژهٔ «رجم» چیزی جز «اخراج=بیرون راندن» نیست.»<ref> | در برخی از کتاب‌های اصلی و اولیهٔ لغت عرب تصریح شده است معنای اصلی رجم عبارت است از «سنگ پراندن و هدف قرار دادن با سنگ» و البته در برخی از همین متون ادعا شده است که رجم به معنی «قتل» نیز استعمال شده است یا «قتل بوسیلهٔ سنگ‌پرانی». بعضی هم می‌گویند: در نهایت می‌توان با کمال اطمینان گفت که؛ «معنای کلی و عمومی واژهٔ «رجم» چیزی جز «اخراج=بیرون راندن» نیست.»<ref>قابل، احمد، «بررسی حکم رجم»، منتشر شده در اینترنت.</ref> | ||
در مجازات سنگسار یا همان [[رجم]]، محکوم را تا سینه یا کمر در زمین قرار می‌دهند و به او سنگ پرتاب می‌کنند تا بمیرد. برخی از اینکه او را باید در حفره یا گودالی قرار دهند یا اینکه رجم مساوی با مرگ حتمی باشد تشکیک کرده‌اند. | در مجازات سنگسار یا همان [[رجم]]، محکوم را تا سینه یا کمر در زمین قرار می‌دهند و به او سنگ پرتاب می‌کنند تا بمیرد. برخی از اینکه او را باید در حفره یا گودالی قرار دهند یا اینکه رجم مساوی با مرگ حتمی باشد تشکیک کرده‌اند. | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
'''پیشینه سنگسار''' | '''پیشینه سنگسار''' | ||
در الواح سومرى، (قديمى‌ترين اسنادى است كه قوانين بشرى را در خود جاى داده است.) حکم سنگسار وجود دارد. در قوانین حمورایی زن زناکار را در دریا غرق می‌کردند. سنگسار به عنوان مجازات در زمان ساسانیان و هخامنشیان هم وجود داشت.<ref>فقه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، | در الواح سومرى، (قديمى‌ترين اسنادى است كه قوانين بشرى را در خود جاى داده است.) حکم سنگسار وجود دارد. در قوانین حمورایی زن زناکار را در دریا غرق می‌کردند. سنگسار به عنوان مجازات در زمان ساسانیان و هخامنشیان هم وجود داشت.<ref>کدخدایی، محمد رضا، فقه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، جلد ۶۷، ص۲.</ref> | ||
== سنگسار در قرآن == | == سنگسار در قرآن == | ||
در قرآن آیه‌ای که مجازات سنگسار را برای جرمی تعیین کرده باشد نیامده است. برخی مجازات سنگسار را خلاف آیات قرآن می‌دانند که حد زانی را مشخص کرده است. در آیه ۲ [[سوره نور]] آمده است که حد مرد و زن زناکار صد تازیانه است.{{قرآن|الزَّانِیَةُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ|ترجمه=به هر زن زناکار و مرد زناکاری صد تازیانه بزنید.}} | در قرآن آیه‌ای که مجازات سنگسار را برای جرمی تعیین کرده باشد نیامده است. برخی مجازات سنگسار را خلاف آیات قرآن می‌دانند که حد زانی را مشخص کرده است. در آیه ۲ [[سوره نور]] آمده است که حد مرد و زن زناکار صد تازیانه است.{{قرآن|الزَّانِیَةُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ|ترجمه=به هر زن زناکار و مرد زناکاری صد تازیانه بزنید.}} | ||
هیچ حکم ثابتی در قرآن نسبت به «زنای | هیچ حکم ثابتی در قرآن نسبت به «زنای محصنه» و تفاوت آن با «حکم زنای غیر محصنه» یافت نمی‌شود.<ref>قابل، احمد، «بررسی حکم رجم»، منتشر شده در اینترنت.</ref> اما باورمندان به سنگسار معتقدند این آیه درباره [[زنای غیرمحصنه]] است و روایات، حکم قرآن را تخصیص داده است. یا قرآن به وسیله سنت نسخ شده است.<ref>طبرسی، ترجمه تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۶۸</ref> و بعضی در مقابل گفته‌اند [[خبر واحد]] قرآن را تخصیص نمی‌دهد. | ||
آیت الله محمد موسوی بجنوردی در مورد این آیه می‌گوید این آیه افاده حصر می‌کند و تخصیص بردار نیست. در ادامه می‌گوید: «اگر قانونگذار می‌خواهد کیفری را در قرآن بیان بکند که عمده منبع قوانین ما هست، نمی‌آید کیفر ضعیف‌تر را اول بیان بکند و بعد با سنت بیاید کیفر قوی‌تر یعنی رجم را بیان بکند؛ مثلاً در قرآن بیاید مسئله صد شلاق را بگوید و بعد با سنت بیاید مسئله رجم را بگوید. | آیت الله محمد موسوی بجنوردی در مورد این آیه می‌گوید این آیه افاده حصر می‌کند و تخصیص بردار نیست. در ادامه می‌گوید: «اگر قانونگذار می‌خواهد کیفری را در قرآن بیان بکند که عمده منبع قوانین ما هست، نمی‌آید کیفر ضعیف‌تر را اول بیان بکند و بعد با سنت بیاید کیفر قوی‌تر یعنی رجم را بیان بکند؛ مثلاً در قرآن بیاید مسئله صد شلاق را بگوید و بعد با سنت بیاید مسئله رجم را بگوید. این مسئله اصلاً یک مقداری مستبعد و مستهجن است و یک نحو استهجانی دارد که بنای عقلا آن را نمی‌پذیرد و در جوامع این‌طور نیست که این کار بشود، بلکه به عکس است، مثلاً اگر اشد مجازات را در قرآن که مصدر تشریع است بگوید، اخف مجازات را می‌تواند در سنت بگوید و جنبه تخصیصی هم داشته باشد، و عموم آن را تخصیص بزند.»<ref>«مصاحبه ابوالفضل شکوری با آیت‌الله محمد موسوی بجنوردی»، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش.</ref> | ||
این مسئله اصلاً یک مقداری مستبعد و مستهجن است و یک نحو استهجانی دارد که بنای عقلا آن را نمی‌پذیرد و در جوامع این‌طور نیست که این کار بشود، بلکه به عکس است، مثلاً اگر اشد مجازات را در قرآن که مصدر تشریع است بگوید، اخف مجازات را می‌تواند در سنت بگوید و جنبه تخصیصی هم داشته باشد، و عموم آن را تخصیص بزند.»<ref> | |||
== سنگسار در روایات == | == سنگسار در روایات == | ||
در کتب روایی، روایاتی آمده است که در زمان [[پیامبر(ص)]] و اما علی(ع) سنگسار در چند مورد رخ داده است. برخی محققان و فقیهان اسلامی در جزئیات روایات رجم، علاوه بر اشکالات «سندی»، اشکالات «دلالی» عمده‌ای را نیز مطرح کرده‌اند.<ref> | در کتب روایی، روایاتی آمده است که در زمان [[پیامبر(ص)]] و اما علی(ع) سنگسار در چند مورد رخ داده است. برخی محققان و فقیهان اسلامی در جزئیات روایات رجم، علاوه بر اشکالات «سندی»، اشکالات «دلالی» عمده‌ای را نیز مطرح کرده‌اند.<ref>قابل، احمد، «بررسی حکم رجم»، منتشر شده در اینترنت.</ref> برخی فقها ادعای اجماع بر حکم سنگسار کرده‌اند. | ||
آیت الله محمد موسوی بجنوردی در باب روایات رجم زمان پیامبر(ص) و [[امام علی(ع)]] می‌فرماید: «نکته‌ای در متن این روایات هست که آنها را دچار اشکال می‌کند و آن اینکه اساساً روایاتی که متضمن رجم‌اند، چه در زمان پیغمبر اکرم(ص) و چه در زمان خلافت امیرالمؤمنین، همه اینها می‌گویند که آن طرف با گریه می‌آمد و با گریه می‌گفت که «طهرنی یا رسول‌الله، طهرنی یا امیرالمؤمنین»، پیغمبر یا امیرالمؤمنین پشتش را می‌کرد به او و توجه نمی‌نمود، باز او می‌آمد این طرف، تا اینکه چهار دفعه این کار را کرد که حضرت پذیرفت. | آیت الله محمد موسوی بجنوردی در باب روایات رجم زمان پیامبر(ص) و [[امام علی(ع)]] می‌فرماید: «نکته‌ای در متن این روایات هست که آنها را دچار اشکال می‌کند و آن اینکه اساساً روایاتی که متضمن رجم‌اند، چه در زمان پیغمبر اکرم(ص) و چه در زمان خلافت امیرالمؤمنین، همه اینها می‌گویند که آن طرف با گریه می‌آمد و با گریه می‌گفت که «طهرنی یا رسول‌الله، طهرنی یا امیرالمؤمنین»، پیغمبر یا امیرالمؤمنین پشتش را می‌کرد به او و توجه نمی‌نمود، باز او می‌آمد این طرف، تا اینکه چهار دفعه این کار را کرد که حضرت پذیرفت. این از مسلمات فقه ماست در باب زنا که اگر «قبل از ثبوت عندالحاکم» متهم توبه کند مسقط حد است. سؤال من این است که واقعاً برای «توبه» و پشیمانی یک فرد بزهکار چه مصداقی بالاتر از این می‌توانید پیدا بکنید که طرف دارد گریه می‌کند و بدون آنکه او را مجبور نمایند اینچنین اظهار ندامت می‌کند. آیا این توبه نیست؟ پس توبه به معنای چیست؟ توبه به معنای پشیمانی است.»<ref>«مصاحبه ابوالفضل شکوری با آیت الله محمد موسوی بجنوردی»، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش.</ref> | ||
احمد قابل در این باب می‌گوید: «اگر کسی قائل به «عدم جواز نسخ قرآن با سنت» باشد و متواترة بودن یا نبودن سنت را در اصل «عدم جواز نسخ قرآن با سنت» دخیل نداند، بحث «رجم» در همین‌جا پرونده‌اش بسته شده و کاملاً منتفی می‌گردد؛ تنها با قبول «امکان وقوع نسخ قرآن با سنت معتبرة» است که می‌شود بحث رجم را پی گرفت.»<ref>قابل، احمد، «بررسی حکم رجم»، منتشر شده در اینترنت.</ref> احمد قابل در مقاله ناتمام بررسی حکم رجم، روایات مربوط به رجم را به ده دسته تقسیم می‌کند و جداگانه به نقد و بررسی هرکدامشان می‌پردازد و اشکالات جدی و تعارضات آنها را مطرح می‌کند: «روایات یادشده در بیان چند و چون (کمّ و کیف) حکم رجم شدیداً مورد اختلاف و گاه متعارض است.» | |||
احمد قابل در این باب می‌گوید: «اگر کسی قائل به «عدم جواز نسخ قرآن با سنت» باشد و متواترة بودن یا نبودن سنت را در اصل «عدم جواز نسخ قرآن با سنت» دخیل نداند، بحث «رجم» در همین‌جا پرونده‌اش بسته شده و کاملاً منتفی می‌گردد؛ تنها با قبول «امکان وقوع نسخ قرآن با سنت معتبرة» است که می‌شود بحث رجم را پی گرفت.»<ref> | |||
'''تواتر اجمالی اخبار''' | '''تواتر اجمالی اخبار''' | ||
برخی محققین در مورد تواتر این اخبار اظهار می‌دارند: | برخی محققین در مورد تواتر این اخبار اظهار می‌دارند: «می‌توان گفت که؛ «[[تواتر اجمالی]] روایات مربوط به حکم رجم» ثابت می‌شود و جای تردیدی در آن باقی نمی‌ماند. البته باید توجه داشت که «تواتر اجمالی» به معنی تأیید همهٔ آنچه در باب رجم نقل گردیده و ادعا شده نیست، بلکه فقط این نکته را تأیید می‌کند که «حکم رجم» به عنوان یک گزینه در کیفر «زنای محصنة» اجمالاً مطرح بوده است؛ ولی روایات یادشده در بیان چند و چون آن (کمّ و کیف آن) شدیداً مورد اختلاف و گاه تعارض است و عملاً باید برای بیان مقصود از رجم و کیفیّت و کمّیّت آن به سایر ادلّه مراجعه کرد. فرق بین تواتر اجمالی با «خبر متواتر» این است که در [[خبر متواتر]]، متن خاصی وجود دارد که با گزارش افراد مختلف دچار اختلاف نشده و «مضمونی واحد و آشکار» را گزارش می‌کنند. اما در تواتر اجمالی، تنها یک «مضمون مجمل و مبهم» را می‌توان از میان متون مختلف و گزارش‌های متنوع و گاه متعارض فهمید و پیدا کرد.»<ref>قابل، احمد، «بررسی حکم رجم»، منتشر شده در اینترنت.</ref> | ||
فرق بین تواتر اجمالی با «خبر متواتر» این است که در [[خبر متواتر]]، متن خاصی وجود دارد که با گزارش افراد مختلف دچار اختلاف نشده و «مضمونی واحد و آشکار» را گزارش می‌کنند. اما در تواتر اجمالی، تنها یک «مضمون مجمل و مبهم» را می‌توان از میان متون مختلف و گزارش‌های متنوع و گاه متعارض فهمید و پیدا کرد.»<ref> | |||
== اجماع == | == اجماع == | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۳: | ||
شیخ طوسی در کتاب خلاف گفته است این مطلب در میان فقهای [[اهل سنت]] نیز اتفاقی است.<ref>شیخ طوسی، الخلاف، مؤسسه نشراسلامی، قم، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۶۶.</ref> [[امام شافعی]] در کتاب «الأم» گفته است: اگر زانی جامع شرایط احصان باشد باید رجم شود، اگر مکلف بوده باشد.<ref>امام شافعی، الأم، انتشارات دارالفکر، بیروت، لبنان، چاپ اول، ۱۴۰۰، ج۴، ص۳۴۴.</ref> امام مالک بن انس به همین فتوی داده است.<ref>امام مالک بن انس، الموطأ، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۷۲۳.</ref> احمد بن حنبل نیز همین را گفته و روایاتی را از عمر بن خطاب در همین موضوع نقل کرده است.<ref>مسند احمد، احمد بن حنبل، انتشارات دارالصادر، بیروت، ج۱، ص۲۳.</ref> | شیخ طوسی در کتاب خلاف گفته است این مطلب در میان فقهای [[اهل سنت]] نیز اتفاقی است.<ref>شیخ طوسی، الخلاف، مؤسسه نشراسلامی، قم، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۶۶.</ref> [[امام شافعی]] در کتاب «الأم» گفته است: اگر زانی جامع شرایط احصان باشد باید رجم شود، اگر مکلف بوده باشد.<ref>امام شافعی، الأم، انتشارات دارالفکر، بیروت، لبنان، چاپ اول، ۱۴۰۰، ج۴، ص۳۴۴.</ref> امام مالک بن انس به همین فتوی داده است.<ref>امام مالک بن انس، الموطأ، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۷۲۳.</ref> احمد بن حنبل نیز همین را گفته و روایاتی را از عمر بن خطاب در همین موضوع نقل کرده است.<ref>مسند احمد، احمد بن حنبل، انتشارات دارالصادر، بیروت، ج۱، ص۲۳.</ref> | ||
برخی محققین ادعای اجماع را رد کرده‌اند: «در مباحث فقهی با ادعاهای فراوان در مورد اجماع، آن هم در | برخی محققین ادعای اجماع را رد کرده‌اند: «در مباحث فقهی با ادعاهای فراوان در مورد اجماع، آن هم در مسائل شدیدا اختلافی، مواجه می‌شویم و گویی کسی نمی‌پرسد که؛ «با وجود این همه اختلاف، چه معنایی برای ادعای اجماع می ماند؟!! در بررسی حکم رجم نیز به مواردی از ادعاهای «اتفاق و اجماع» برخوردیم که گاه خود مدعی، برخی اختلافات را نیز گزارش کرده بود!!»<ref>قابل، احمد، «بررسی حکم رجم»، منتشر شده در اینترنت.</ref> | ||
=== شرایط اجرای سنگسار === | === شرایط اجرای سنگسار === | ||
{{نوشتار اصلی|شرایط اجرای سنگسار}} | {{نوشتار اصلی|شرایط اجرای سنگسار}} | ||
اجرای سنگسار به تحقق شروطی وابسته است که تقریباً اجرای آن بسیار نادر می‌شود. زنا باید زنای محصنه باشد<ref> | اجرای سنگسار به تحقق شروطی وابسته است که تقریباً اجرای آن بسیار نادر می‌شود. زنا باید زنای محصنه باشد<ref>طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، جلد ۱۵، ص۱۱۳.</ref> و همین‌طور مرد قدرت تمتع از همسرش را داشته باشد. و ثانیاً اینکه چهار شاهد عادل شهادت دهند زنای واقعی یعنی دخول رخ داده است یا خود زانی اقرار کرده باشد. | ||
== مخالفت با مجازات سنگسار == | == مخالفت با مجازات سنگسار == | ||
| خط ۶۴: | خط ۵۸: | ||
{{نوشتار اصلی|تعطیلی حدود در زمان غیبت}} | {{نوشتار اصلی|تعطیلی حدود در زمان غیبت}} | ||
بعضی هم از تعطیلی حدود شرعی در زمان غیبت گفته‌اند: «جواز اقامه در زمان غیبت نه تنها اجماعی نیست، بلکه شمار قابل توجهی از فقیهان برجسته شیعه یا قائل به عدم جواز اجرای حدود به نحو مطلق هستند، یا قائل به عدم جواز اجرای حدود مستلزم قتل و جرح هستند، یا با توقف در اتخاذ موضع در این امر عملاً معتقد به تعطیل حدود در زمان غیبت هستند.»<ref> | بعضی هم از تعطیلی حدود شرعی در زمان غیبت گفته‌اند: «جواز اقامه در زمان غیبت نه تنها اجماعی نیست، بلکه شمار قابل توجهی از فقیهان برجسته شیعه یا قائل به عدم جواز اجرای حدود به نحو مطلق هستند، یا قائل به عدم جواز اجرای حدود مستلزم قتل و جرح هستند، یا با توقف در اتخاذ موضع در این امر عملاً معتقد به تعطیل حدود در زمان غیبت هستند.»<ref>کدیور، محسن، «اقوال فقیهان برجسته در تعطیلی حدود در زمان غیبت». سایت محسن کدیور، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش.</ref> | ||
گزارش‌هایی وجود دارد که در زمان امام خمینی (ره) سنگسار اجرا نمی‌شده است.<ref> | گزارش‌هایی وجود دارد که در زمان امام خمینی (ره) سنگسار اجرا نمی‌شده است.<ref>«مصاحبه ابوالفضل شکوری با آیت الله محمد موسوی بجنوردی»، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش.</ref><ref>«مصاحبه با آیت الله موسوی تبریزی»، تاریخ ایرانی، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۷۲: | خط ۶۶: | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = حقوق | | شاخه اصلی = حقوق | ||
| شاخه فرعی۱ =حقوق | | شاخه فرعی۱ =حقوق جزا | ||
| شاخه فرعی۲ =حدود | | شاخه فرعی۲ =حدود | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||