نمایش مبدأ برای رابطه اختیار و مقدرات انسان در شب قدر

{{شروع متن}}
{{سوال}}
چگونه سرنوشت ما به دست خودمان است در حالی که مقدرات انسان در شب قدر رقم زده شده است؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{شروع متن}}

'''رابطه اختیار و مقدرات انسان در شب قدر''' با فرض اینکه اعمال انسان با قید [[اختیار]] مورد تقدیر الهی قرار می‌گیرد تبیین می‌شود؛ یعنی تمام اعمال اختیاری انسان در یکسال با حفظ خصوصیت اختیاری‌بودن آن تحت سلسله‌های علّی و معلولی، که به صورت طولی تحت ارادهٔ الهی هستند، تقدیر می‌شوند. 

[[شب قدر]] شب تفریق و جدائی امر خداوند دانسته شده است؛<ref>سورهٔ دخان، آیهٔ ۴.</ref> یعنی سرنوشت مخلوقات در آن شب اندازه‌گیری می‌شوند و از هم جدا می‌گردند. در بعضی روایات، از تفریق چنین یاد شده که خداوند در این شب زمان و اندازهٔ اموری از قبیل مرگ و روزی را، که به [[مدبرات امر]] (اسرافیل، میکائیل، عزرائیل و جبرئیل) تسلیم می‌کند، مشخص می‌کند.<ref>القرطبی،‌ محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۲۷ق، ج۲۰، ص۱۳۰.</ref>

این تقدیر و اندازه‌گیری گرچه حتمی است، اما مانع از جریان مشیت الهی نمی‌شود؛ یعنی حتمیت مقدرات به این معنا نیست که انسان در انجام کارهایش مجبور باشد، بلکه اعمال او با قید اختیار مقدر می‌شود.<ref>الطباطبائی، السید محمدحسین،‌ نهایة الحکمة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۴ق، ص۳۰۰-۳۰۵.</ref> به همین دلیل در شب‌های قدر توصیه به عبادت و دعا شده است. [[امام صادق(ع)]] به یکی از شاگردان خود چنین توصیه کرده است: «دعا قضای الهی را بر می‌گرداند، اگر چه قضای الهی محکم شده باشد. از این رو زیاد دعا کن که دعا کلید هر رحمت و بر آوردن هر حاجت است.<ref>الكلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق‏، الكافی، تحقیق علی‌اکبر الغفارى، تهران، دار الكتب الإسلاميه، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۷۰.</ref>

در آیات قرآن دو نوع سرنوشت تبیین شده است؛ سرنوشت غیرقابل تغییر و سرنوشت قابل تغییر:{{قرآن|يَمْحُو اللّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ|ترجمه=خداوند آنچه را بخواهد محو می‌كند و مندرج می‌سازد و ام الكتاب [و لوح محفوظ] در نزد اوست.}}<ref>سورهٔ رعد، آیهٔ ۳۹.</ref> در این آیه به [[لوح محفوظ]] یا همان [[امّ الکتاب]] و لوح محو و اثبات اشاره شده است. هر چند آنچه در امّ الکتاب ثبت شده، یعنی قضا و قدر حتمی، تغییر پذیر نیست، آنچه در لوح محو و اثبات ثبت شده، یعنی قضا و قدر غیر حتمی، قابل تغییر است.<ref>الطباطبائي، السید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق، ج۷، ص۹.</ref> طبق روایات با اینکه مقدرات یک سال در شب قدر معین می‌شود، ولی شخص می‌تواند خطاهای خود را جبران کند و با انجام اعمال صالح بعضی از مقدرات خود را تغییر دهد. چنان‌ که [[صدقه]]، احترام به والدین، [[صله رحم|صلهٔ رحم]]، کمک به فقرا، بسیاری از بلاها را رفع کرده و موجب وسعت روزی، طول عمر می‌شود. برای نمونه، [[پیامبر اکرم(ص)]] دربارهٔ تأثیر صدقه در تغییر مقدرات انسان می‌گوید: «صدقه مرگ بد را از انسان دفع می‌کند».<ref>الكلينى، الكافی، ج۴، ص۵.</ref> همچنین، در روایت دیگری از امام صادق(ع) دربارهٔ تأثیر صلهٔ رحم در سرنوشت آدمی آمده است: «صلهٔ رحم اعمال را پاک می‌کند، بلا را دفع می‌نماید، اموال را افزایش می‌دهد، بر طول عمر می افزاید و رزق را توسعه می‌دهد».<ref>الكلينى، الكافی، ج۲، ص۱۵۲.</ref> 

از نظر محققان، مشخص‌شدن تقدیر افراد در شب قدر نه قدرت مطلقهٔ خداوند را مقید می‌کند و نه تمام اختیار افراد در تعیین سرنوشت خود را از دست آنان خارج می‌سازد؛ زیرا میان مقدر شدن سرنوشتی در شب قدر و تغییر آن در هنگام تحقق منافاتی وجود ندارد؛ مانند حوادثی که در لوح محو و اثبات معین شده است، ولی مشیت الهی به‌وسیله عملکرده انسان آن را تغییر می‌دهد.<ref>الطباطبائی، المیزان، ج۲۰، ص۳۳۱.</ref> 

==منابع==
{{پانویس}}
{{شاخه
| شاخه اصلی = ماه‌ها
| شاخه فرعی۱ = رمضان
| شاخه فرعی۲ = 
| شاخه فرعی۳ = 
}}
{{تکمیل مقاله
| شناسه =
| تیترها =
| ویرایش = شد
| لینک‌دهی = شد
| ناوبری = 
| نمایه = 
| تغییر مسیر =شد 
| ارجاعات = 
| بازبینی = 
| تکمیل = 
| اولویت =ج 
| کیفیت =ج 
}}
{{پایان متن}}