نمایش مبدأ برای جمع میان طلب آخرت و تلاش در امور دنیایی

{{شروع متن}}
{{سوال}}
در نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین(ع) گاهی دنیا را فنا می‌نامد و انسان را به زهد و عزلت فرا می‌خواند و گاهی انسان را به دخالت در امور مملکت که هدف باقی ماندن است فرا می‌خواهد، این سخنان و روایات دیگری که اشاره به اهیمت دنیا و نیز توشه برداری برای آخت است، چگونه با هم جمع می‌شود؟
{{پایان سوال}}

{{پاسخ}}
'''جمع میان طلب آخرت و تلاش در امور دنیایی''' از مسائلی است که از یک سو در [[قرآن]] و [[روایات]] به کار و تلاش برای رسیدن به دنیا تأکید شده است. در مقابل آیات و روایاتی نرفتن به سوی دنیا و تلاش کردن برای آخرت را سفارش می‌کند. در جمع میان این دو باید گفت که تلاش در دنیا برای کسب آخرت موضوع این آیات و روایات بوده و اموری که انسان را به این مهم نزدیک نماید مانند تلاش برای زندگی و کمک به خانواده مورد نکوهش نبوده است.

== اوصاف دنیا و منع دنیا در قرآن ==
قرآن کریم در آیات بسیاری، از دنیا و امکانات مادی آن مدح و تمجید نموده است. در مجموع آیات مربوط به محترم شمردن امکانات مادی این جهان تعداد قابل ملاحظه‌ای است. در بعضی از آیات، مال به عنوان خیر، معرفی شده است<ref>سوره بقره، آیه۱۸۰.</ref> و در بسیاری از آیات، مواهب مادی تحت عنوان فضل خدا آمده است {{قرآن|وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ|سوره=جمعه|آیه=۱۰}} در جای دیگر همه نعمت‌ها برای انسان‌ها دانسته شده است: {{قرآن|هُوَ الذی خَلَقَ لَکُم ما فِی الأرْضِ جَمیعًا|ترجمه=همه نعمت‌های روی زمین را برای شما آفریده است.|سوره=بقره|آیه=۲۹}} و در بسیاری از آیات آنها را تحت عنوان {{قرآن|سَخَّرَ لَکُم|ترجمه=آنها را مسخر شما گردانید|سوره=|آیه=|}}<ref>سوره ابراهیم، آیه۳۲ و ۳۳. سوره نحل، آیه۱۲ و ۱۴. سوره حج، آیه۶۵. سوره لقمان، آیه۲۰. سوره جاثیه، آیه ۱۲ و ۱۳.</ref> ذکر کرده است.

در مقابل اهمیتی که به مواهب و نعمت‌های مادی داده شده، تعبیراتی نیز که جهان مادی را مذمت و تحقیر می‌کند در آیات قرآن وجود دارد. در آیه‌ای آن را عوض و متاع فانی می‌شمرد: {{قرآن|تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیاه الدُّنْیا|سوره=نساء|آیه=۹۴}}، در جای دیگر آن را مایه غرور و غفلت بیان می‌کند: {{قرآن|وَ ما الْحَیاه الدُّنْیا إلاّ مَتاعُ الغُرورِ|سوره=حدید|آیه=۲۰}} در آیه دیگر آن را وسیله سرگرمی و بازیچه معرفی می‌نماید: {{قرآن|وَ ما هذِهِ الْحَیاه الدُّنْیا إلاّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ|سوره=عنکبوت|آیه=۶۴}}

== دوگانه‌های تمجید و مذمت دنیا در روایات اسلامی ==
تعبیرات دوگانه تمجید و مذمت دنیا به شکلی که در قرآن وجود دارد، در [[روایات اسلامی]] نیز مشاهده می‌شود. از یک سو دنیا مزرعه آخرت، تجارت‌خانه مردان خدا، [[مسجد]] دوستان حق، محل هبوط [[وحی]] پروردگار، سرای [[موعظه و پند]] شمرده شده است: {{متن عربی|مسجدُ اَحبّاءِ اللهِ و مصلّی ملائکه اللهِ و مهبطُ وحیِ اللهِ و متْجَرُ اولیاءِ الله».}}<ref>شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق، کلمات قصار، ص۴۹۳، حکمت۱۳۱.</ref> و از سوی دیگر مایه غفلت و بی‌خبری از یاد خدا و متاع غرور نامیده می‌شود.<ref>نهج البلاغه(للصبحی صالح، ص۱۶۷، خطبه۱۱۳. ص۱۷۰، خطبه۱۱۴.</ref>

باید توجه شود، در جایی که از دنیا و مواهبش نکوهش می‌شود، کسانی را مخاطب قرار داده که این زندگی تنها هدفشان را تشکیل می‌دهد، در [[سوره نجم]] آیه ۲۹ بیان می‌کند {{قرآن|وَ لَمْ یُرِدْ إلاّ الحَیاه الدُنْیا|ترجمه=کسانی که جز زندگی دنیا را نخواهند.}} یعنی سخن از کسانی است که آخرت را به دنیا می‌فروشند و برای رسیدن به مادیات از هیچ عمل خلافی ترس ندارند.

راضی شدن به زندگی گذرای دنیا و بی‌توجهی به [[آخرت]] نیز از دلایل دیگر [[مذمت دنیا]] بیان شده است. در [[سوره توبه]] آیه ۳۸ بیان می‌کند {{قرآن|أرَضیتُمْ بِالْحَیاه الدُّنْیا مِنَ الآخِرَه|ترجمه= آیا راضی شدید که زندگی دنیا را به جای آخرت بپذیرید؟!}} دلبستگی [[مجاهدان]] به زندگی دنیا، آن‌ها را در امر [[جهاد]] سست می‌کند. در حدیثی از [[پیامبر(ص)]] در زمینه ارزش دنیا در مقابل آخرت نقل شده که فرمود: {{متن عربی|مَا الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ مَا يَجْعَلُ أَحَدُكُمْ إِصْبَعَهُ فِي الْيَمِّ فَلْيَنْظُرْ بِمَ تَرْجِع|ترجمه=دنیا در برابر آخرت مثل این است که یکی از شما انگشت خود را در دریا بزند و بنگرد چه مقدار از آب دریا را با آن برداشته است؟!}}<ref>فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۴۴۰.</ref> [[امام علی بن الحسین(ع)]] در ضمن دعایی که برای مرزبانان کشورهای اسلامی می‌کند چنین می‌فرماید: «بار الها! فکر این دنیای فریبنده را به هنگامی که آن‌ها در برابر دشمنان قرار می‌گیرند از نظرشان دور فرما، و اهمیت اموال فتنه‌انگیز و دلربا را از صفحه قلوب‌شان محو نما»<ref>علی بن الحسین، امام چهارم علیه السلام، الصحیفة السجادیة، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، دعای ۲۷، ص۱۲۶.</ref>

باید توجه داشت که خوبی‌ها و داشته‌های جهان مادی، همه از نعمت‌های خدا است وجودشان در [[نظام خلقت]] لازم و ضروری است، اگر به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت و تکامل معنوی انسان مورد بهره‌برداری قرار گیرد از هر نظر قابل تحسین است. اما اگر به عنوان یک هدف و نه وسیله مورد توجه قرار گیرد و از ارزش‌های معنوی و انسانی بریده شود، مایه غرور و غفلت و طغیان و سرکشی و ظلم و بیدادگری خواهد بود و در خور هرگونه نکوهش و مذمت است.

== جایگاه دنیا در روایات ==
[[امام علی(ع)]] می‌فرماید: {{متن عربی|من اَبْصرَ بها بصرتْه و من اَبصر الیها اعمتْه|ترجمه=آن کس که با چشم بصیرت به آن بنگرد دنیا به او آگاهی می‌بخشد و آن کس که به خود آن نگاه کند دنیا او را نابینا خواهد کرد.}}<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۸۲.</ref> در حقیقت تفاوت میان دنیای مذموم و ممدوح، همان چیزی است که از «الیها» و «بها» استفاده می‌شود که اولی هدف را می‌رساند و دومی وسیله را. اسلام به عنوان یک وسیله مؤثر و کارساز بر روی ثروت تکیه می‌کند و در آیه ۱۸۰ سوره بقره، از «مال» تعبیر به «خیر» کرده است.

[[امام باقر(ع)]] نیز در این باره می‌فرماید: {{متن عربی|نِعمَ العَونُ الدُّنيا عَلى طَلَبِ الآخِرَةِ|ترجمه=دنیا کمک خوبی است برای رسیدن به آخرت.}}<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۱۲، ص۱۷، ح۵ از باب ۱۶ ابواب مقدمات تجارت.</ref> بهره‌گیری از دنیا برای اهداف متعالی مورد توجه اسلام و ممدوح است، در حدیثی یکی از یاران [[امام صادق(ع)]] شکایت کرد که ما دنبال دنیا هستیم و از این می‌ترسیم که دنیاپرست باشیم. امام فرمود: با این ثروت دنیا چه می‌خواهی انجام دهی؟ پاسخ داد: هزینه خود و خانواده‌ام را تهیه کنم و به خویشاوندانم کمک نمایم، در راه خدا انفاق کنم و حج و عمره به جا آورم، امام فرمود: {{متن عربی|لَيسَ هذا طَلَبَ الدُّنيا، هذا طَلَبُ الآخِرَةِ|ترجمه=این، دنیاطلبی نیست این طلب آخرت است.}}<ref>وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۹، ح۳، باب ۷ از ابواب مقدمات تجارت.</ref>
{{پایان پاسخ}}

== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
 | شاخه اصلی = حدیث
|شاخه فرعی۱ = فقه الحدیث
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =
}}

{{تکمیل مقاله
 | شناسه = شد
 | تیترها = شد
 | ویرایش = شد
 | لینک‌دهی = شد
 | ناوبری =
 | نمایه =
 | تغییر مسیر =
 | ارجاعات =
 | بازبینی =
 | تکمیل =
 | اولویت = ج
 | کیفیت = ج
}}

{{پایان متن}}