بررسی روایات نهی از قیام در دوران غیبت

{{شروع متن}}

{{سوال}}

روایات ناهی از قیام قبل از ظهور به چه معنا است؟

{{پایان سوال}}

{{پاسخ}}

قیام های زمان ائمه اطهار(ع) دو نوع بوده اند؛ یک دسته از قیام ها، قیام های ناحق و باطل بوده مانند قیام زبیر و ابومسلم که به دنبال کسب قدرت و حکومت در راستای امیال خود بودند نه تشکیل حکومت اسلامی طبیعتاً چنین قیام هایی از منظر دین، مردود بوده و از سوی امامان معصوم(ع) نهی شده اند.

دسته دوم قیام هایی بوده اند، که با اهداف حق و درست صورت گرفته اند، اما به دلیل فراهم نبودن زمینه وشرایط و عدم همراهی مردم، امامان معصوم(ع) با آنها همراهی نکردند و سرانجام این قیام ها نشان داد که برخورد معصومین(ع) با این قیام ها بسیار هوشمندانه و حکیمانه بوده است و ائمه اطهار(ع) سرنوشت تشیع و اسلام ناب را به چنین قیام هایی گره نزدند که موجودیت تشیع و اساس اسلام به خطر بیفتد. این قیام ها به دلیل اهداف صحیح آنها مورد تأیید و رضایت امام بودند در عین حال آن بزرگواران از فراهم نبودن زمینه و نتیجه نداشتن آن آگاه بودند. قیام مختار و قیام زید از نمونه این قیام هاست.

امام باقر(ع) به حکم فرزند مختار فرمودند:«... اَوَلَمْ یَبْنِ دُورَنَا وَقَتَلَ قَاتِلِینَا وَطَلَبَ بِدِمَائِنَا فَرَحِمَهُ اللَّهُ... رَحِمَ اللَّهُ اَبَاکَ رَحِمَ اللَّهُ اَبَاکَ مَا تَرَکَ لَنَا حَقّاً عِنْدَ اَحَدٍ اِلَّا طَلَبَهُ قَتَلَ قَتَلَتَنَا وَطَلَبَ بِدِمَائِنَا؛<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفه الرجال، قم:مؤسسه آل البیت (علیهم‌السّلام)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۴۰</ref> آیا نه چنین است که مختار خانه‌های ما را بنا کرد؟ و دشمنان ما را کشت؟ خون‌های ما را مطالبه نمود؟ خدا او را رحمت کند...خدا پدرت را رحمت کند! خدا پدرت را بیامرزد که حق ما را نزد احدی نگذاشت. قاتلین ما را کشت و برای ما خونخواهی کرد.»

امام صادق (علیه‌السّلام) در مورد زید فرمودند: «رحم الله عمی زیداً لو ظفر لوفی انما دعا الی الرضا من آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و انا الرضا<ref>راوندی، قطب الدین، الخرائج و الجرائح، قم: امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ۱۴۰۹ق،ج۱، ص۲۸۱</ref>؛خداوند عمویم زید را رحمت کند، اگر پیروز می‌شد، به وعده‌ خویش وفا می‌کرد، همانا وی مردم را به رضای آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دعوت می‌کرد و منظور از رضا من بودم.»

۳در مورد روایاتی که از قیام قبل از ظهور حضرت نهی فرموده اند. توجه به چند نکته راهگشاست.

الف. صرف نظر از اعتبار سندی و اشکال ها و ضعف هایی که به سند این روایات وارد است، «اين روايات مربوط به قيام هايي است که با داعيه امامت و مهدويت همراه باشد. از این روایات استفاده می شود که اگر کسی پیش از قیام قائم(عجل الله فرجه الشریف) قیام کند و داعیه امامت داشته باشد و مردم را به خود دعوت کند، محکوم به شکست است. تنها کسی که به خود دعوت می کند و داعیه امامت دارد و موفق می شود، وجود مبارک حضرت بقیه الله(سلام الله علیه) است. علاوه بر اینکه اگر کسی قیام کند و امت را به خود دعوت نکند و داعیه امامت نداشته باشد، بلکه جامعه اسلامی را به امام زمان (عجل الله فرجه الشرف) دعوت کند، ولی شرایط قیامش مهیا نباشد، آن نیز محکوم به شکست است.»<ref>جوادی آملی، عبد الله، ولايت فقیه، ولايت فقاهت وعدالت، قم: مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۵، ص۳۷۳</ref>

ب. این قبیل روایات را باید با اصول قطعی قرآن و روایات معتبرسنجید؛ امر به معروف و نهی از منکر، مبارزه با فساد، جهاد، دفاع از حق، جلوگیری قاطع از ظلم ، عمل به تکالیف بی شمار سیاسی اجتماعی و . . . که نیازمند قیام، اقدام، داشتن نیروهای قوی در سایه حکومت الهی دارد.

چگونه می توان با ذکر چند روایت، آیات بسیاری از قرآن که پیرامون قیام و جهاد است را نادیده گرفت، که به طور مکرر با تاکید، ما را به نهضت در برابر ستم گران دعوت می نمایند . به عنوان نمونه خداوند می فرماید: «و ما لکم لاتقاتلون فی سبیل الله والمستضعفین من الرجال والنساء والولدان الذین یقولون ربنا اخرجنا من هذه القریه الظالم اهلها، واجعل لنا من لدنک ولیا، واجعل لنا من لدنک نصیرا<ref>نساء(۴):۷۵</ref>;چرا در راه خدا (و در راه) مردان و زنان و کودکانی که (به ست ستم گران) تضعیف شده اند پیکار نمی کنید؟ ! همان افراد (ستم دیده ای) که می گویند: پروردگارا ما را از این شهر که اهلش ستم گرند بیرون ببر! و از طرف خود برای ما سرپرستی قرار ده، و از جانب خود یار و یاوری برای ما تعیین فرما .»

آیا این گونه آیات مخصوص عصر نزول قرآن است یا شامل همه اعصار و عصر غیبت نیز خواهد شد؟ !

بنابر این«اگر فرض کنيم روايتی يافت شود که به طور مطلق بگويد هر قيامی صورت بگيرد، محکوم به شکست و نادرست است، اين روايت چون مخالف با خطوط اصلی قرآن وسنت قطعيه معصومين عليهم السلام است، مردود و غير قابل پذيرش است، زيرا اين همه آيات و رواياتی که ما در جهاد و امر به معروف و نهی از منکر و احيای کلمه دين واقامه حدود الهی داريم و اينها مخصوص زمان خاصی نيست، نشان می دهد که جلوگيری از احيای دين، سخن نادرست و قابل پذيرش نيست. اگر در عصر غيبت، حکومت دينی نباشد، لازمه اش حاکميت قوانين غير دينی و افراد ناصالح بر مردم مسلمان است که هيچ گاه خداوند و رسول اکرم(ص) به چنين چيزی راضی نيستند .»<ref>جوادی آملی، عبد الله، ولايت فقیه، ولايت فقاهت وعدالت، پیشین، ص۳۷۴</ref>

ج. در مقابل این روایات ، روایات متعددی است که درباره آخر الزمان و علائم ظهور است که اشاره دارد پیش از قیام و ظهور مقدس حضرت مهدی(عجل الله فرجه الشریف) در ایران و یمن حکومت های شیعی و مورد تأیید امام تشکیل می شود که مردم را به حق و عدالت دعوت می کنند. در این روایات بر قیام ایرانیان و حکومت آنها تأیید بسیاری شده است. به عنوان نمونه، امام کاظم(ع) فرمودند:«رجل من اهل قم یدعو الناس الی الحق یجتمع معه قوم کزبر الحدید، لاتزلهم الریاح العواصف، و لایملون من الحرب، و لایجبنون و علی الله یتوکلون؛<ref>محدث قمی، عباس، سفینه البحار، تهران: فراهاني، ۱۴۰۲ق، ج۲، ص۴۴۶، (واژه قم)</ref> مردی از اهل قم قیام می کند، مردم را به سوی حق دعوت می نماید، جمعیتی نیرومند که مانند پاره های آهن (سخت و استوار) هستند، به گرد او جمع می شوند که طوفان های حوادث آن ها را نمی لرزاند، و از جنگ با دشمن خسته نمی شوند، و ترس به آن ها راه ندارد، و توکلشان به خداست.»

امام باقر(ع) نیز فرمودند: «کانى بقوم قد خرجوا بالمشرق، یطلبون الحق فلا یعطونه، ثم یطلبونه فلا یعطونه، فاذا راوا ذلک، وضعوا سیوفهم على عواتقهم فیعطون ماسالوا فلا یقبلونه حتى یقوموا، و لایدفعوا الا الى صاحبکم قتلاهم شهداء، اما انى لو ادرکت ذلک لابقیت نفسى لصاحب الامر<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار،پیشین، ج۵۲، ص۲۴۳</ref>؛گویى قومى را مى بینیم که از مشرق در طلب حق قیام کرده اند، ولى بدانان نمى دهند و باز مطالبه مى کنند، ولى بدان ها نمى دهند، پس چون چنین مى بینند، شمشیرهاى خویش را بر دوش مى گیرند (آماده نبرد مى شوند) پس در آن هنگام، آنچه را مى خواهند به آنان مى دهند، ولى نمى پذیرند تا اینکه پیروز مى شوند و آن را جز به حضرت صاحب الامر(عجل الله فرجه الشریف) تسلیم نمى کنند. کشتگان آنان شهیدند. اگر من آنان را درک کنم، جانم را براى صاحب الامر مى گذارم.»

==منابع==

{{شاخه

| شاخه اصلی =

| شاخه فرعی۱ =

| شاخه فرعی۲ =

| شاخه فرعی۳ =

}}

{{تکمیل مقاله

| شناسه =

| تیترها =

| ویرایش =

| لینک‌دهی =

| ناوبری =

| نمایه =

| تغییر مسیر =

| ارجاعات =

| بازبینی =

| تکمیل =

| اولویت =

| کیفیت =

}}