استفاده از مهر در نماز
دلیل این که سجده شیعیان بر مهر چیست؟
گذاشتن پیشانی بر خاک، سنت پیامبر(ص) بوده است. اصحاب پیامبر(ص) سجده روی خاک را لازم می‌دانستند و به آن عمل می‌کردند. در روایتی آمده است که پیامبر(ص) شخصی را که روی فرش سجده می‌کرد، از این کار نهی فرمودند.
همچنین پیامبر(ص) فردی که با خود سنگی به مسجد آورده بود و روی آن سجده می‌کرد را تایید کردند. حضرت زهرا(س) از خاک مزار حمزه تسبیح و مهر ساختند. پس از شهادت امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) از خاک کربلا تسبیح درست کردند و با آن ذکر می‌گفتند و مهر ساختند و با آن نماز می‌خواندند.
سجده بر خاک در سنت پیامبر(ص) و اصحاب
اهل سنت و شیعه، روایات فراوانی نقل کرده‌اند که پیامبر(ص) برای سجده، پیشانی خود را بر خاک می‌گذاشتند،[۱] و می‌فرمودند: «خداوند به من چند چیز عطا فرمودند که به انبیاء گذشته نداده بودند؛ از جمله آنها، خداوند زمین را برای من سجده‌گاه و پاک کننده قرار داده است. پس هر فردی از امت من در هر کجا باشند، وقت نماز که شد، همان‌جا به نماز بایستد».[۲]
در روایات آمده است که پیامبر(ص) دیدند، کسی بر روی فرش نماز می‌خواند (بر روی فرش سجده می‌کند) فرمودند: «خداوند این عمل را قبیح می‌داند» و آن فرش را کنار زدند.[۳]
مسلمانان به تبعیت از پیامبر(ص) نیز بر خاک سجده می‌کردند، برای نمونه، رفتار دائمی ابوبکر این بود که بر زمین نماز می‌خواند، و اگر بر روی فرش می‌ایستاد، پیشانی را بر خاک می‌گذاشت.[۴] همچنین نقل شده است ابوبکر کسی که بر روی پارچه‌ای نماز می‌خواند را نهی کرد.[۵] عمر، سجده را به معنای گذاشتن پیشانی و صورت بر روی زمین می‌دانست و بر روی زمین سجده می‌نمود.[۶] عثمان نیز بر روی زمین سجده می‌کرد.[۷] ابن‌مسعود نیز تنها بر روی زمین نماز می‌خواند.[۸]
روایات در این زمینه در کتاب‌های معتبر اهل سنت بسیار است که عبدالوهاب شافعی می‌گوید: «من در کتاب‌های معتبر اهل سنت یک روایت قابل استناد که صریحا جواز سجده را بر روی فرش و لباس داشته باشد، نیافته‌ام، بلکه عدم جواز بر اینها را یافته‌ام».[۹]
تاریخچه استفاده از مهر
عبدالله بن عمر، فرزند خلیفه دوم نقل می‌کند: «در یک شب بارانی برای نماز صبح به مسجد رفتیم، فردی که در مسیرش سنگ ریزه بود، سنگ مناسبی را برای نماز برداشت، پارچه‌ای را پهن کرده و سنگ را بر روی آن گذاشت و نماز می‌خواند، پیامبر(ص) ایشان را دیدند و فرمودند: چه کار قشنگ و خوبی است».[۱۰]
ساختن تسبیح و مهر از گِل نیز در تاریخ گزارش شده است: حضرت فاطمه(س) با خاک، تسبیح درست کرده و با آن ذکر می‌گفتند، تا اینکه در سال دوم هجری در جنگ اُحُد، حمزه بن عبدالمطلب، عموی پیامبر(ص) به شهادت رسید. پیامبر(ص) برای نشان دادن عظمت این شهید، از خاک قبر او برداشته و با خود به مدینه آوردند؛ حضرت فاطمه(س) نیز از خاک قبر حمزه برداشته و با آن تسبیح برای ذکر و مهر برای نماز خواندن ساخت، اهل مدینه به تبعیت از ایشان مهر ساخته و با آن نماز می‌خواندند.[۱۱]
این سنت بین مسلمانان وجود داشت و هنگامی که به مسافرتی می‌رفتند، از خاک مدینه برای خود مهری می‌ساختند و می‌بردند تا با آن نماز بخوانند.[۱۲] تا این که امام حسین(ع) در کربلا به شهادت رسید. امام سجاد(ع) از خاک کربلا تسبیح درست کردند و با آن ذکر می‌گفتند و مهر ساختند و با آن نماز می‌خواندند. شیعیان نیز به تبعیت از ائمه خود از مهر کربلا استفاده می‌کردند که کم‌کم به شعار و سنت شیعیان تبدیل شد.[۱۳]
مطالعه بیشتر
- شیخ طوسی، المبسوط، ج۱، ص۹۰ و ۹۱.
- شیخ طوسی، الخلاف، ج۱، ص۳۵۷ و ۳۵۸.
- شریف مرتضی، الناصریات، ص۱۵۲.
منابع
- ↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.
- ↑ عطائی اصفهانی، مهر نماز، اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، قم، انتشارات حضرت عباس(س)، دوم، ۱۳۸۲، ص۲۵.
- ↑ الهندی، کنز العمال، ص۱۲۷.
- ↑ الهندی، علامه علاء الدین المتقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۸.
- ↑ عطائی اصفهانی، ص۵۱.
- ↑ عطائی اصفهانی، ص۵۲.
- ↑ عطائی اصفهانی، ص۵۵.
- ↑ عرفانیان، ص۵۷.
- ↑ عرفانيان، ص۴۶.
- ↑ عطائی اصفهانی، ص۳۸ و ۳۹.
- ↑ عرفانیان، ص۶۷–۶۴.
- ↑ عطائی اصفهانی، صص ۶۹–۶۷.
- ↑ عرفانیان، ص۶۶–۴۶.