پیش نویس:پذیرش توبه
قرآن
سه دسته آیه دلالت بر توبه و پذیرش توبه دارد :
1.آیاتی که به پذیرش توبه از جانب خداوند دلالت دارند :
- آل عمران، 89:إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ مگر کسانی که بعد از آن توبه کنند و اصلاح نمایند، زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است.”
- توبه، 104:أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُآیا ندانستهاند که خداست که توبه را از بندگانش میپذیرد و صدقات را میگیرد و خداست توبهپذیر مهربان.”
- شوری، 25: وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ و او کسی است که توبه را از بندگانش میپذیرد و گناهان را میبخشد و آنچه میکنید میداند.”
2.آیاتی که به شرایط پذیرش توبه دلالت دارند
در آیه 17 سوره نساء(إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولَٰئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ ۗ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا)پذيرش توبه تنها از سوى خدا، تنها براى كسانى است كه كار بدى را از روى جهالت انجام مىدهند، سپس زود توبه مىكنند. خداوند، توبه چنين اشخاصى را مىپذيرد؛ و خدا دانا و حكيم است.[۱]
و آیه 18 سوره نساء(وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّىٰ إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ وَلَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ ۚ أُولَٰئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا)براى كسانى كه كارهاى بد را انجام مىدهند، و هنگامى كه مرگ يكى از آنها فرا مىرسد مىگويد: «الآن توبه كردم» توبه نيست؛ و نه براى كسانى كه در حال كفر از دنيا مىروند؛ اينها كسانى هستند كه عذاب دردناكى برايشان فراهم كردهايم.[۲]
شروط
- از سر جهالت باشد: واژه «جهل» در آیه مورد بحث، به معنای غلبهی غرایز و هوسها بر عقل و ایمان است. در این حالت، گرچه شخص از گناه آگاه است، اما این آگاهی تحت تاثیر غرایز، بیاثر میشود و مانند جهل عمل میکند.توبه در این حالت پذیرفته است.[۳]
- زود توبه کند: درست است كه توبه بعد از زمان طولانى نيز پذيرفته مىشود، اما توبه كامل نيست و شايد تعبير به عَلَى اللَّهِ: «توبهاى كه بر خدا لازم است آن را بپذيرد» نيز اشاره به همين معنى باشد.
- توبه دم مرگ نباشد: دليل آن هم روشن است؛ زيرا در حال احتضار و در آستانه مرگ، پردهها از برابر چشم انسان كنار مىرود، ديد ديگرى براى او پيدا مىشود، و قسمتى از حقايق مربوط به جهان ديگر، و نتيجه اعمالى را كه در اين زندگى انجام داده با چشم خود مىبيند، و مسائل جنبه حسى پيدا مىكند.
3.آیاتی که به توبه نصوح (توبهی خالصانه) اشاره دارند:
تحریم، 8: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا عَسَىٰ رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ...ای کسانی که ایمان آوردهاید، به سوی خدا توبه کنید، توبهای خالص (توبه نصوح)، امید است پروردگارتان گناهانتان را از شما بزداید و شما را به باغهایی که از زیر [درختان] آن نهرها جاری است، درآورد.