ویکی پاسخ:منابع معتبر
مقاله‌های ویکی‌پاسخ باید بر مبنای منابع معتبری نوشته شوند. تعریف منبع معتبر در هر بخش از مقاله متفاوت است. به طور کلی، منبع باید ثابت کند که متن انتسابی به آن منبع، صحیح و به طور دقیق قابل اثبات است.
در ویکی‌پاسخ مطالب بدون منبع، حذف می‌شوند. در ویکی پاسخ، تحقیقات نویسنده، اعتباری ندارند و فقط مطالب باید از طریق منابع قابل اعتماد، به اثبات برسند.
نکته: منابع مکتوب همواره از اعتبار و اهمیت بیشتری نسبت به منابع غیر مکتوب برخوردار هستند. تا زمانی که منبع مکتوب برای اثبات و استناد وجود داشته باشد، استفاده از منابع آنلاین، توجیهی ندارد.
منبع معتبر چیست؟
منابع معتبر، آن دسته از منابع منتشرشده هستند که از طریق یک روالِ قابل اعتماد منتشر شده‌اند؛ نویسندگان این منابع یا افراد معتبری در آن حوزه هستند یا به‌طور کل افراد قابل‌اعتمادی دانسته می‌شوند.
اعتبار یک منبع به موضوع مقاله نیز برمی‌گردد. منبعی که در یک موضوع معتبر دانسته می‌شود، ممکن است در یک موضوع دیگر از اعتبار کافی برخوردار نباشد. به عنوان نمونه، منبعی که توسط یک فیزیک‌دان برجسته نوشته و منتشر شده، ممکن است شامل مطالبی در حوزهٔ زیست‌شناسی باشد، اما در این باره منبع معتبری دانسته نشود. در حالت کلی باید که یک مقاله بر مبنای قابل‌اعتمادترین منابعی که در دسترس مخاطبان است نوشته شود.
انواع منابع
منابع قابل استفاده در ویکی‌پاسخ از انواع مختلفی می‌باشند. از جمله آنها:
قرآن و کتاب‌های مقدس
استفاده از قرآن و کتاب‌های مقدس به عنوان منبع، تنها برای نقل قول و ترجمه از آنها جایز است. استناد به این منابع باید درون متنی باشد و از ابزارهای پانویس و یادکرد نباید استفاده شود.
منابع اولیه حدیثی
برای نقل قول احادیث یا ترجمه آنها می‌توان باید به کتاب‌های حدیثی اولیه استناد کرد. قدمت این آثار هرچه کهن‌تر باشد، اولویت استفاده از انها بیشتر است. برای نمونه، اگر روایتی را از امالی شیخ صدوق نقل می‌کنید، باید آن را به همان کتاب انتساب دهید و نقل آن از کتاب بحارالانوار، توجیه‌پذیر نیست.
منابع تخصصی
منابع تخصصی در هر موضوع، همچون کتاب‌های تخصصی فقه، کلام، فلسفه، تاریخ و ... به شرط آنکه منبع تخصصی تلقی گردند، همواره منابع معتبر هستند. ویکی‌پاسخ مطالب خود را بیشتر بر اساس این منابع به نگارش در خواهد آورد.
منابع پژوهشگرانه (اعم از دانشنامه‌ها، پایان‌نامه‌ها، لغت‌نامه‌ها و...)
منابع پژوهشگرانه، همچون دانشنامه‌ها، پایان‌نامه‌ها، لغت‌نامه‌ها و آثاری که توسط پژوهشگران در یک حوزه بخصوص، مثلا فقه یا اصول فقه نوشته می‌شوند، در ویکی‌پاسخ به عنوان منبع معتبر تلقی می‌شوند. هرچند این منابع در مقایسه با منابع تخصصی، از اهمیت کمتری برخوردار هستند، اما می‌توان به عنوان یک منبع معتبر تلقی شوند و مورد استفاده در نگارش مقالات قرار گیرند.
منابع غیرپژوهشگرانه (اعم از مصاحبه‌ها، یادداشت‌ها، ستون‌های روزنامه و...)
منابع غیرپژوهشگرانه، به منابعی گفته می‌شود که یا پژوهشگران آن را ننوشته‌اند و یا اگر به یک پژوهشگر منتسب شده‌باشند، فرایند پژوهش در آنها رعایت نشده است. مثلا ممکن است مصاحبه‌ای با علامه طباطبایی، نظرات ایشان را در خصوص یک موضوع علمی در بر داشته باشد اما بهتر آن است که این مطالب از آثار ایشان استخراج شود و نه مصاحبه‌هایی که توسط خود ایشان منتشر شده باشد.
مصاحبه‌ها، یادداشت‌ها و ستون‌های روزنامه‌ها عموما منابع غیرپژوهشگرانه تلقی می‌شوند.
خبرگزاری‌ها (اعم از روزنامه، خبرگزاری آنلاین و خبرگزاری‌های رسانه‌ای)
استفاده از خبرگزاری‌های برای پوشش مطالب روز، بسیار اهمیت دارد. از این رو روزنامه‌ها، خبرگزاری‌های آنلاین و رسانه‌ای، از اعتبار برخوردار هستند، اما باید این قانون طلایی لحاظ شود که «آیا برای اثبات و استناد، منبع بهتر دیگری مثل آثار تخصصی وجود ندارد؟» اگر پاسخ به این سوال منفی است، با خیال آسوده می‌توان از خبرگزاری‌ها به عنوان منبع معتبر استفاده کرد.
فیلم‌ها (اعم از مستند، برنامه‌های تلویزیونی، مصاحبه‌ها)
استفاده از فیلم‌های مستند به عنوان منبع معتبر، به شرط آنکه منبع مکتوب مناسبی در دسترس نباشد، جایز است. در ویکی‌پاسخ، فیلم‌های مستند، به عنوان منابع پژوهشگرانه تلقی می‌شوند، به شرط انکه یک نهاد یا شخص موثق، آن را تهیه یا منتشر کرده باشد.
برنامه‌های تلویزیونی یا مصاحبه‌ها، اما در دسته منابع غیر پژوهشگرانه دسته‌بندی می‌شوند و از قوانین آنجا پیروی خواهند کرد. از این دست موارد تنها در صورت وجود نداشتن منابع بهتر، می‌توان بهره برد.
سایت‌های غیر خبری (اعم از وبلاگ‌ها، وبگاه‌ها و...)
سایت‌های غیر خبری، عموما منابع نا معتبر هستند. وبلاگ‌ها (سایت‌های رایگان) یا وبگاه‌ها (سایت‌هایی همچون راسخون، تبیان و ...) منابع نامعتبر تلقی می‌شوند و در دسته منابع غیرپژوهشگرانه جای می‌گیرند. از این رو استفاده از آنها در ویکی پاسخ ممنوع است.
سایت اندیشه قم که توسط پژوهشگران مرکز پاسخگویی حوزه اداره می‌گردد و مطالب آن مستند به تحقیقات پژوهشگرانه است، از این مورد مستثنی شده است.
سایت منتسب به افراد، همانند سایت‌های رسمی مراجع تقلید، می‌تواند به عنوان منبعی غیرپژوهشگرانه، و در موارد نبود منابع مکتوب و معتبر دیگر، مورد استناد قرار بگیرد.
ادعاهای ویژه نیازمند منابع ویژه‌ای نیز هستند
در چند مورد نویسندگان ویکی پاسخ، در یک مقاله باید توجه بیشتری به خرج بدهند و منبع ذکرشده را مورد بازبینی قرار دهند:
- ادعاهای تعجب‌آور یا در ظاهر مهم که چندان شناخته‌شده نیستند.
- گزارش‌های تعجب‌آور یا در ظاهر مهم از اتفاقات اخیر که پوشش خبری مناسبی نداشته‌اند.
- گزارش و بیانیهٔ اشخاص به گونه‌ای که خنده‌آور، بحث‌برانگیز یا مغایر با شخصیت و علایق پیشین آنها باشد.
- ادعاهای پشتیبانی‌نشده یا به‌طور گسترده‌تر تکذیب‌شده از طرف جامعهٔ علمی. به‌طور ویژه در مواردی که استدلال‌کننده می‌گوید توطئه‌ای برای خاموش ساختن آنها وجود دارد باید احتیاط بیشتری کرد.
ادعای اتفاق‌نظر و اجماع
هرجا ادعا شد که در یک مورد بین صاحب‌نظران اجماع وجود دارد، باید این مسئله با ذکر منبع اثبات شود. ادعای این مسئله که بین دانشمندان، پژوهندگان یا سیاست‌مداران در یک مورد اتفاق‌نظر وجود دارد، باید منبعی ذکر شود که این اتفاق‌نظر را اثبات کند. در غیر این صورت، باید جمله‌ها بازنویسی شود به طوری که نشان دهد دیدگاه کدام منبع را منعکس می‌کند.