اقتدا به محمد(ص) (کتاب)

سؤال

کتاب اقتدا به محمد از کیست و چه محتوایی دارد؟

اقتدا به محمد(ص)
اطلاعات کتاب
نویسنده	کارل ارنست
موضوع	اسلام

درگاه‌ها

اقتدا به محمد، برگزیده بخش ترجمه سیزدهمین دوره کتاب سال حوزه است. این اثر را کارل ارنست نوشته و قاسم کاکایی ترجمه کرده است.

نویسنده

...

مترجم

قاسم کاکایی، روحانی شیعه، متولد ۱۳۳۶، استاد فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز است. وی از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۸۲ در حوزه علمیه شیراز و حوزه علمیه قم درس خواند و به درجه اجتهاد نایل شد. او همچنین دارای دکترای فلسفه و حکمت از دانشگاه تربیت مدرس است. عرفان اسلامی، عرفان تطبیقی، فلسفه و کلام اسلامی و کلام تطبیقی از علایق پژوهشی اوست.

معرفی

جعبه اطلاعات عالمان شیعه

پروفسور کارل ارنست استاد برجسته‌ی مطالعات دینی در دانشگاه کارولینای شمالی آمریکا واقع در شهر چپل هیل (Chapel Hill) است. وی مطالعات فراوانی نسبت به اسلام داشته و به بسیاری از کشورهای اسلامی سفر کرده و هم اکنون در زمینه‌ی مطالعات تاریخی در مورد اسلام یکی از شخصیت‌های مطرح بین‌المللی است. وی مدتی شاگرد آن ماری شیمل بوده و کتاب یاد شده را نیز به شیمل تقدیم کرده است. پروفسور ارنست به عرفان اسلامی بسیار علاقه‌مند است و در مورد شیخ روزبهان تحقیقات فراوانی دارد و دو کتاب در مورد روزبهان نگاشته است که سال ۱۳۸۷ به خاطر این تألیفات جایزه‌ی جشنواره فارابی را به خود اختصاص داد.

کتاب اقتدا به محمد(ص)، در کشورهای مختلف اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفته و در کشورهای مصر، ترکیه،‌ مالزی و اندونزی جوایز ارزنده‌ای را برای مؤلف به ارمغان آورده است. در کشورهای عربستان و پاکستان نیز قرار بود از این کتاب تقدیر شود ولی به علت پررنگ بودن اسلام شیعی در این کتاب و نیز انتقاداتی که از وهابیت کرده است، مورد خشم وهابیان قرار گرفت و از تقدیر خودداری شد. دو سال قبل نیز مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و دانشگاه شیراز، به طور مشترک، جایزه‌ای را برای نگاشتن این کتاب به نویسنده تقدیم کردند.

نگاشتن این کتاب در آمریکا قبل از سال ۲۰۰۱ آغاز شده بود ولی پس از آن که نگارش آن به اتمام رسید،‌ واقعه‌ی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ رخ داده بود. بنابراین، آن ناشری که طرف قرارداد چاپ این کتاب بود از چاپ آن امتناع ورزید. چند ناشر دیگر نیز بدان روی خوش نشان ندادند. سرانجام دانشگاه کارولینای شمالی چاپ آن را متقبل شد. مترجم در سال ۲۰۰۳ در آمریکا و در دانشگاه کارولینای شمالی با این کتاب آشنا شد و آن، زمانی بود که این کتاب متن درسی یکی از دروس عمومی این دانشگاه را به خود اختصاص داده و جنجال‌هایی را نیز از جانب اولیای دانشجویان علیه این دانشگاه برانگیخته بود.

خود وی در مقدمه‌ی کتاب می‌نویسد: «کتاب حاضر بدان منظور نگاشته شده است تا جایگزین کاملاً‌ متفاوتی باشد برای کتاب‌هایی که در مورد اسلام شایع و رایج شده است. آن چه در این جا ارائه می‌شود دیدگاهی جانبدارانه و در عین حال مدلل و تحلیلی است در مورد سنت دینی اسلام و مسایلی که اخیراً مسلمانان با آن مواجهند. من از برداشت‌های متعارف به شدت فاصله می‌گیرم تا فهمی غیر بنیادگرایانه از اسلام ارائه دهم».

وی در ادامه خطیر بودن هدف انسانی این کتاب را چنین تصویر می‌کند: «کاری که امروز متخصصان مطالعات اسلامی در تحقیقات خود به عهده دارند بسیار عظیم است. از یک سو در بیشتر اروپا و آمریکا یک نوع جهل بلکه بدبینی نسبت به اسلام وجود دارد که با فاجعه‌ی اخیر (۱۱ سپتامبر) به نحو قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. از سوی دیگر در کشورهای اسلامی افراط گرایانی وجود دارند که سعی کرده‌اند اعمال هولناک کشتار جمعی را به نام اسلام توجیه کنند. آن که در میان این مواجهه پایمال می‌شود صدها میلیون مسلمانی هستند که در جهان امروز به سر می‌برند که نه در فهرست اردوگاه تمدن غرب قرار می‌گیرند و نه در بینش خشونت آمیز و افراطی امثال بن لادن سهیم‌اند. در میان ما‌ آنان که متن قرآن، آثار شعرای بزرگ اسلام و تاریخ تمدن اسلامی را مطالعه کرده‌اند عمیقاً انحراف و فساد نمادها و ظواهری که این افراطیان جدید از خود بروز می‌دهند، احساس می‌کنند… . هدف اصلی این کتاب آشکار ساختن چهره‌ی انسانی اسلام است و این کار با زدودن حجاب‌های جهلی میسر است که قرن‌ها در اذهان اروپاییان و آمریکاییان بر این موضوع سایه افکنده است».

این کتاب در یک مقدمه و شش فصل تنظیم شده است:

فصل اول تحت عنوان «اسلام در چشم غربیان»، ابتدا نگاهی اجمالی به اسلام دارد سپس به تفصیل و به لحاظ تاریحی دیدگاه‌های اسلام ستیزانه‌ی غرب را از قرون وسطی تا عصر حاضر بررسی می‌کند. جنگ‌های صلیبی،‌ مسأله‌ی استعمار و غرض‌ورزی‌های مستشرقان از جمله موضوعات این فصلند.

فصل دوم تحت عنوان «رویکرد به اسلام در قالب دین»، به تاریخچه‌ی واژه‌ی «دین» (religion) و تطور معنای آن از صدر مسیحیت تا اوایل عصر استعمار می‌پردازد. و بر آن است تا به سوء فهم‌های ناشی از آمیخته شدن اسلام با مسایل قومی و نژادی خاتمه دهد.

فصل سوم به «منابع قدسی اسلام» یعنی به قرآن و سنت اختصاص دارد. این فصل با زندگی پیامبر اسلام(ص) آغاز می‌شود و با نگاهی اجمالی به قرآن، ساختار و محتویات آن ادامه می‌یابد. این فصل بر نقش محوری پیامبر اسلام (ص) به عنوان “رحمه للعالمین” در معارف اسلامی تأکید می‌ورزد. در این‌جا برداشت پروفسور ارنست از اسلام، با مطرح ساختن مسأله‌ی ولایت، به دیدگاه‌های شیعی نزدیک می‌شود. در همین فصل است که وی به مواضع خصمانه علیه قرآن، و به خصوص به آخرین آن‌ها کتاب آیات شیطانی سلمان رشدی، پرداخته، به آن‌ها پاسخ می‌دهد.

فصل چهارم تحت عنوان «اخلاق و زندگی این جهانی» به جنبه‌های عملی آموزه‌های اسلام از جمله اخلاق و فقه می‌پردازد. منابع تفکر اخلاقی جهان اسلام و ربط و نسبت آن‌ها با فلسفه و آموزه‌های یونانی و نیز اندیشه‌های ناب قرآن و سنت در این فصل مورد بحث قرار می‌گیرد. از جنبه‌ی فقهی نیز مسایل چالش برانگیزی چون حکومت اسلامی، اسلام و لیبرالیسم، مسایل مربوط به جنسیت و حقوق زن، مسأله‌ی حجاب و نیز رابطه‌ی اسلام و علم، موضوعات دیگر این فصل را تشکیل می‌دهد.

فصل پنجم تحت عنوان «معنویت و عرفان عملی» به ابعاد عرفانی و معنوی اسلام می‌پردازد و ائمه شیعه(ع) و مشایخ صوفیه را به عنوان رهبران و سرچشمه‌های معنویت و عرفان در دو سنت تشیع و تصوف بررسی می‌کند. مباحثی چون مخالفت وهابیان با مفهوم ولایت در این فصل مورد بررسی قرار می‌گیرد. این فصل هم‌چنین به ماهیت هنر اسلامی می‌پردازد و مباحثی چون هنر قدسی، هنر سکولار با بن‌مایه‌های دینی، هنر اسلامی از دیدگاه مسلمانان و هنر اسلامی از دیدگاه غربیان را در بردارد.

فصل ششم که خاتمه و نتیجه‌گیری است تحت عنوان «ایجاد تصویری جدید از اسلام در قرن بیست و یکم» نگاهی به مسأله‌ی اسلام و مقتضیات زمان و نیز مسأله‌ی سنت و تجدد دارد و بر آن است تا نشان دهد که چگونه «ایدئولوژی» و «تکنولوژی» دایماً طرز تلقی مسلمانان و غیر مسلمانان از اسلام را تغییر می‌دهد.

مقدمه نویسنده بر ترجمه فارسی

پروفسور کارل ارنست در مقدمه ای که بر ترجمۀ فارسی این کتاب نگاشته است مینویسد:

برای من باعث افتخار است كه بر ترجمۀ فارسی این كتاب، برای خوانندگان جدید آن، مقدمه‌ای بنگارم. كتاب اقتدا به محمد(ص) در اصل برای مخاطبان غیرمسلمان امریكایی و اروپایی نگاشته شده بود و بخوبی در میان آنان مورد استقبال قرار گرفت. با این­ همه، من در آغاز انتظار نداشتم كه این كتاب توجه مسلمانان را نیز جلب كند. ولی با كمی دقت، برانگیخته شدن كنجكاوی محافل اسلامی به چنین كتابی معقول به نظر می‌آید. دهۀ گذشته مجموعه حوادث اسفناكی ــ از جمله حمله به اهداف امریكایی در سپتامبر 2001 و متعاقب آن تجاوز امریكا به افغانستان و عراق ــ را به خود دید كه مسلماً بر محور نحوۀ نگرش امریكاییان به مسلمانان سراسر عالم دور می‌زند. مسلمانان نیز نگران قضاوت منفی شهروندان امریكا دربارۀ خویش‌اند. من بارها شدت این نگرانی را احساس كرده و در كشورهای مختلف اسلامی دربارۀ آن سخن گفته‌ام. این را نیز بخوبی احساس كرده‌ام كه محققان امریكایی­ ای چون من، مسئولیت ارائۀ تصویری منصفانه از اسلام به خوانندگان عام در امریكا و خارج آن را به عهده دارند.

به ­هر­حال، برای من مایۀ افتخار است كه این كتاب جوایز متعددی را از نهادهای فرهنگی و دانشگاهی در مصر، تركیه و ایران به خود اختصاص داده و به چندین زبان از جمله عربی،‌ تركی، آلمانی و كره‌ای ترجمه شده است. ولی ترجمۀ فارسی این كتاب برای من جایگاه خاصی دارد. جای بسی خوشوقتی است كه محقق برجستۀ ایرانی، دكتر قاسم كاكایی عهده‌دار این ترجمه شده است. وی شخصیتی شاخص در مطالعات فلسفی و عرفانی و نیز از پیشگامان مطالعات عرفان تطبیقی در ایران است. دانش عمیق او در این حوزه‌ها و تسلطش بر زبان بین‌المللی پژوهش، در ترجمۀ این كتاب به فارسی،  به وی جایگاهی انحصاری می‌بخشد. از تلاشها و لطف و دوستی او بی­ نهایت سپاسگزارم. به­ علاوه، ترجمۀ فارسی این كتاب، پاسخی شگرف است به پیوند دیرین من با فرهنگ ایرانی كه سالها در‌ آن غور كرده‌ام. امید آن دارم كه ترجمۀ فارسی این كتاب به پیشرفت امر گفت‌و­گوی فرهنگی بین مسلمانان و غیرمسلمانان، كه این روزها بسیار ضروری است، كمك رساند.

محتوا

...