کاربر:Rezapour/صفحه تمرین۲
میر انیس (۱۸۰۳–۱۸۴۷م) از شاعران مشهور شیعه در شبه قاره هند که از دوره جوانی، تنها برای اهل‌بیت(ع) شعر سرود. میر انیس بر زبان فارسی و عربی تسلط داشت. انیس اشعار بسیاری سروده و براساس نقل نوه‌اش، در یک شب، یک مرثیه دارای ۱۱۸۲ مصرع پیرامون واقعه عاشورا سرود. انیس هرگز در مدح پادشاهانِ زمانِ خود شعر نگفت و به فرزندانش نیز توصیه می‌کرد که از این کار اجتناب ورزند.
شاعران و مرثیه‌نگاران بسیاری در خانواده میر انیس، وجود داشت. نسب وی به امام رضا(ع) می‌رسید. انیس بیشتر در شهر لکهنو مرثیه‌خوانی می‌کرد ولی در سال ۱۸۵۷م که سلطنت اَوَدْه (حاکمان شیعه در منطقه اوده) تحت سلطه بریتانیا قرار گرفت، به دیگر شهرها نیز سفر کرد. مرثیه‌سرایی میر انیس در مناطق مختلف، سبب آشنا شدن مردم با وی گشت. انیس در سن ۷۲ سالگی در لکهنو از دنیا رفت و در همان شهر دفن شد.
مداحان و واعظان دینی در شبه قاره هند، با وجود گذشتِ سال‌های متمادی از وفات میر انیس، هنوز هم در عزاداری‌های امام حسین(ع)، شعرهای انیس را استفاده می‌کنند.
زندگینامه
میر انیس با نام کامل «میر ببرعلی انیس» فرزند میر مَستَحسَن خَلیق در سال ۱۸۰۳م در محله گلاب‌بادی از نواحی شهر فیض‌آباد ایالت اوتارپرادش هندوستان به دنیا آمد.[۱] پدرش او را میر سید ببرعلی رضوی نامید.[۲]
نسب انیس به امام هشتم شیعیان، امام رضا(ع) می‌رسد.[۳] «میر امامی» از اجداد انیس در عهد سلطنت شاه جهان (حکومت: ۱۶۲۸م–۱۶۵۸م) [یادداشت ۱] از ایران به هندوستان مهاجرت کرد.[۴] انیس تحصیلات خود را در فیض‌آباد شروع کرد و علوم مختلف مانند صرف، نحو، فلسفه و منطق را آموخت.[۵] او به زبان فارسی و عربی تسلط داشت.[۶] در سن ۱۹ سالگی عروسی کرد و شش فرزند داشت.[۷]
«میر نجفعلی» از عالمان شیعیِ آن زمان، «مولوی حیدرعلی فیض‌آبادی حنفی» و «حکیم میرکلو» از اساتید میر انیس بودند.[۸] به‌گفته برخی محققان، در شاعری و تحصیلات انیس، پدر و اساتید وی نقش بسزایی داشتند، اما در تربیت، سهم مادر وی بیشتر بوده است.[۹]
انیس را مقید به نماز اول وقت دانسته‌اند به نحوی که موقع نماز، جلسه شعر را تعطیل می‌کرد و پس از نماز شعر می‌خواند.[۱۰]میر انیس در ۱۲۹۱ق مطابق با سال ۱۲۵۳ش در سن ۷۲ سالگی در لکهنو درگذشت[۱۱] و در خانهٔ خود دفن شد.[۱۲] در سال ۱۹۶۳م بر روی قبر وی، مقبره‌ای بنا شد.[۱۳]
شعر و مرثیه‌خوانی
انیس از کودکی به شعر گفتن علاقه داشت.[۱۴] او شاعری را از پدرش «میرخلیق» و «شیخ امام بخش ناسخ» (یکی از مرثیه نگاران شهیر لکهنو) آموخت.[۱۵] گفته می‌شود که تخلص وی «حزین» بوده و استادش «ناسخ» آن را تبدیل به «انیس» کرد.[۱۶] میر انیس در ابتدا اشعاری در موضوعات مختلف می‌سرود، پس از مدتی به توصیه پدر و عشق و علاقه خاص به امام حسین(ع) مرثیه‌سرایی را آغاز کرد.[۱۷] در عصر میر انیس، مرثیه‌نگاری و مرثیه‌خوانی در هندوستان رونق گرفت.[۱۸] انیس از جمله شاعرانی است که فرهنگ مرثیه‌نگاری را در شبه قاره هند ترویج داد.[۱۹]
انیس بیشتر در شهر لکهنو مرثیه‌خوانی می‌کرد ولی در سال ۱۸۵۷م که سلطنت اَوَدْه (حاکمان شیعه در منطقه اوده) تحت سلطه بریتانیا قرار گرفت، انیس به دیگر شهرها نیز سفر کرد. مرثیه‌سرایی میر انیس در مناطق مختلف سبب آشنا شدن مردم با وی گشت.[۲۰] او از مرثیه‌گویان بزرگ هند محسوب می‌شد.[۲۱]
شاعران و مرثیه‌نگاران بسیاری در خانواده میر انیس، وجود داشت. پدر پدربزرگ او معروف به میرضحاک، پدربزرگ مشهور «میرحسن»، پدر و عموها مشهور به «میرخلیق»، «میرخلق» و «میرمخلوق» و دو برادرش، انس و مونس همه شاعر بودند.[۲۲] به‌همین جهت انیس در یک شعر می‌گوید: الگو:شعر۲
تعداد اشعار
انیس علاوه بر صدها مرثیه، مجموعه بزرگی از سلام، شعر، نوحه و رباعی را نیز به جای گذاشته است. تعداد اشعار وی به ۱۲۰۰ مرثیه و ۶۰۰ رباعی شمرده شده است.[۲۳] به‌گفته نوه انیس، او یک مرثیه دارای ۱۱۸۲ مصرع را در یک شب نوشت. همچنین یک مرثیه بدون نقطه نیز نوشت که از اول تا آخر مرثیه از حروف بدون نقطه بوده است. مرثیه‌های زیادی از انیس هنوز به چاپ نرسیده‌اند.[۲۴]
ویژگی‌های کلام انیس
میر انیس در مرثیه‌ها به واقعه کربلا بسنده نکرده، دربارهٔ قهرمانان نیز سخن گفته و هر قهرمانی را با تشبیهی خاص یاد کرده است.[۲۵]
او همیشه یاران امام حسین(ع) را به شهامت و شجاعت توصیف نموده است.[۲۶] او در مرثیه‌هایش به معارف دینی؛ نماز، جهاد و محبت اهل‌بیت(ع) نیز اشاره کرده است.[۲۷] میر انیس در مرثیه از ترکیبات عربی و فارسی استفاده برده[۲۸] و از واژه‌های غریب و غیرفصیح اجتناب می‌کرد.[۲۹]
مداحان و واعظان دینی با وجود گذشت سال‌های متمادی از وفات میر انیس، هنوز هم در عزاداری‌های امام حسین، شعرهای انیس را به‌کار می‌گیرند.[۳۰] یکی دیگر از ویژگی‌های مرثیه‌های انیس، تشبیه و تمثیل زیاد و پرداختن به جزئیات است.[۳۱] کتابی تحت عنوان «انیس الاخلاق» چاپ شده که در آن رباعیات اخلاقی انیس جمع‌آوری شده‌است.[۳۲]
انیس هرگز در مدح پادشاهانِ زمانِ خود شعر نگفت و به فرزندانش نیز توصیه می‌کرد که از این کار اجتناب ورزند.[۳۳]
تک‌نگاری
دربارهٔ انیس، مرثیه و شعر او، کتاب‌های فراوانی نوشته شده که برخی از آن‌ها عبارتند:
- مجله «نیا دور» که شماره ۵۳ خود را ویژه‌نامه‌ای برای انیس قرار داد.[۳۴] این مجله یکی از مجله‌های معروف هند به‌شمار می‌آید که از سال ۱۹۵۵م کار خود را آغاز کرد.[۳۵]
- روح انیس؛ سید مسعود حسن رضوی ادیب.
- انیسیات؛ کتاب سید مسعود حسن رضوی ادیب دربارهٔ انیس نوشته شد.
- انیس شخصیت‌آور فن؛ این کتابی است که دکتر فضل امام دربارهٔ انیس نوشت و در سال ۱۹۸۴م در دهلی‌نو منتشر شد.
- انیس (سوانح) تألیف دکتر نیر مسعود در سال ۲۰۰۵م از انتشارا آج کی کتاب در شهر کراچی منتشر شد.
پانویس
منابع
- ↑ نیر مسعود، میرانیس، ۲۰۱۱م ص۲۷–۲۸
- ↑ نیر مسعود، میرانیس، ۲۰۱۱م ص۲۷–۲۸
- ↑ نیا دور اور میر انیس، سایت آزاد میل حق کی آواز.
- ↑ سید مسعود حسن رضوی ادیب، انیسیات ص۵ تا ۱۲
- ↑ نیر مسعود، میرانیس، ۲۰۱۱م ص۲۷–۲۸
- ↑ سید مسعود حسن رضوی ادیب، انیسیات، ص۱۱.
- ↑ نیر مسعود، میرانیس، ۲۰۱۱م ص۲۹.
- ↑ نیر مسعود، میرانیس، ۲۰۱۱م ص۲۹.
- ↑ صالحه عابده حسین، خواتین کربلا:کلام انیس کی آئینی میں، ص۴
- ↑ فضل امام، انیس شخصت اور فن ص۷۲
- ↑ احمد تمیم داری، انیس، مجله دانش، شماره ۲۳.
- ↑ اردو زبان کی فردوسی میر ببر علی انیس کی وفات/ایک نظر، حوزه نیوز ایجنسی.
- ↑ اردو زبان کی فردوسی میر ببر علی انیس کی وفات/ایک نظر، حوزه نیوز ایجنسی.
- ↑ میر انیس، اردو نوٹس ویب سائٹ.
- ↑ نیر مسعود، میرانیس، ۲۰۱۱م ص۳۲.
- ↑ نیر مسعود، میرانیس، ۲۰۱۱م ص۳۲.
- ↑ محمد حسین آزاد، آب حیات ص۵۱۹.
- ↑ اُردو مرثیه نگاری.... ایک تاریخی جائزه، روزنامه پاکستان.
- ↑ نگهت فاطمه، اردو مرثیه نگاری میں میر انیس کا درجه، ادبی میراث ویب سائٹ.
- ↑ معرفی میر انیس، سایت ریخته
- ↑ شاعر هندی کی ۱۲۰۰ مرثیه در رثای سالار شهیدان سرود، خبرگزاری مهر.
- ↑ سید مسعود حسن رضوی ادیب، انیسیات ص۵ تا ۱۲.
- ↑ میر ببر علی انیس، سایت پنجند.
- ↑ میر ببر علی انیس، سایت پنجند.
- ↑ شاعری که در یک شب ۱۵۷ بیت عاشورایی سرود، کرب و بلا پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام
- ↑ شاعری که در یک شب ۱۵۷ بیت عاشورایی سرود، کرب و بلا پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام
- ↑ شاعری که در یک شب ۱۵۷ بیت عاشورایی سرود، کرب و بلا پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام
- ↑ شاعری که در یک شب ۱۵۷ بیت عاشورایی سرود، کرب و بلا پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام
- ↑ ریحانه خاتون، میر انیس کی کلام کی شعری محاسن، انیس و دبیر حیات و خدمات:ص ۳۴۳ تا ۳۵۶.
- ↑ شاعری که در یک شب ۱۵۷ بیت عاشورایی سرود، کرب و بلا پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام
- ↑ شاعری که در یک شب ۱۵۷ بیت عاشورایی سرود، کرب و بلا پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام
- ↑ «انیس الاخلاق» سایت ریخته.
- ↑ فضل امام، انیس شخصت اور فن ص۶۷–۶۸
- ↑ نیا دور اور میر انیس، آزاد میل حق کی آواز ویب سائٹ.
- ↑ اردو کی بعض اهم ادبی رسائل و جرائد کی اشاریوں کی وضاحت، خبرگزاری تعمیر.
- ↑ پنجمین امپراتور سلسله گورکانیان هند که بر بخش بزرگی از شبه قاره هند حکومت کرد.
- احمد تمیم داری، انیس، مجله دانش، شماره ۲۳، رائزن فرهنگی سفارت ایران در اسلام‌آباد، پائیز ۱۳۶۹ش.
- سید محمد عباس، انیس الاخلاق، دارالتصنیف و التالیف محمودآباد لکهنو.
- صالحه عابدحسین، خواتین کربلا کلام انیس کی آئینی میں، مکتبه جامعه دهلی نو، بی‌تا و بی‌نا.
- فضل امام، انیس شخصیت اور فن، اترپردیش اردو آکادمی لکهنو، ۲۰۰۷م.
- محمد حسین آزاد، آب حیات، اترپردیش اردو آکادمی لکهنو، ۱۹۹۸م.
- محمد حسین آزاد، آبِ حیات، نول کشور گیس پرنٹینگ ورکس لاهور، سنه ۱۹۰۷م.
- محمد رضا ایلیا، میر انیس از دیدگاه بزرگان اردو چینل، تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- مرتضیٰ حسین فاضل، سید: منتخب مراثی انیس، لاهور، مجلس ترقی ادب، ۱۹۷۴م.
- مسعود حسن رضوی، میر انیس کی خوش آوازی، خوش بیانی اور مرثیه گوئی
- نقوش، انیس نمبر، مجله شماره ۱۲۸ اداره فروغ اردو لاهور، سنه ۱۹۸۱م.
- نیر مسعود، انیس (سوانح)، ناشر آج کی کتاب کراچی، ۲۰۰۵م.
- اردو زبان کی فردوسی میر ببر علی انیس کی وفات/ ایک نظرحوزه نیوز ایجنسی، تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- [زندگینامه میر انیس، سایت اردو نوتس، تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- اُردو مرثیه نگاری.... ایک تاریخی جائزه، روزنامه پاکستان، درج مطلب: ۱۰ ستامبر ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- میر انیس کی شاعری کی ابتداء، سایت ارتقاء حیات، تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- میرانیس از دیدگاه بزرگان، اردو چینل، تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- میر ببر علی انیسؔ (اردو کی نام‌آور شاعر و مرثیه نگار)، سایت سیاست، تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- نیا دور اور میر انیس، سایت آزاد میل حق کی آواز، درج مطلب: ۱ژون ۲۰۱۹م، بازدید: ۱۴ جون ۲۰۲۱ء.
- زندگینامه میر انیس، سایت پنجند، تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- [۱]سایت پنجند. تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- میر ببر علی انیس، سایت پنجند، تاریخ بازدید: ۱۴ ژون ۲۰۲۱م.
- شاعری که در یک شب ۱۵۷ بیت عاشورایی سرود، کرب و بلا پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام
- شاعر هندی کی ۱۲۰۰ مرثیه در رثای سالار شهیدان سرود، خبرگزاری مهر.