اختلاف امام حسین(ع) و یزید بر سر ارینب

سؤال: یزید با حسین، چالش‌هایی نیز برسر ارینب زن زیبای بصری، داشت؛ ضمناً پس از اعلام خلافت، یک میلیون درهم باج حسین بیکار را قطع کرد.

با سلام و احترام خدمت شما پرسشگر گرامی که به دنبال رفع دغدغه‌های علمی به تلاش و کاوش فکری پرداخته و از رهگذر سئوال به شکوفایی اندیشه خود یاری می‌رسانید.

از اینکه با مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه قم مکاتبه نموده‌اید صمیمانه تشکر می‌کنیم، امید آن که تحقیق و پاسخ ارایه شده رهگشای اندیشه پویشگرتان باشد.

پاسخ اجمالی

براساس گزارشهای تاریخی معتبر که درباره حادثه عاشورا وشهادت امام حسین(ع) به دست رسیده است بدون استثناء نه تنها هیچ‌یک از آن گزاره‌ها به این مسئله اشاره نکرده‌اند؛ بلکه از این داستان بعنوان علت فرعی وجزئی نیز یاد نشده است؛ بلکه تمام منابع دراین مسئله اتفاق کرده‌اند که علت، عدم بیعت امام حسین با یزید بود؛ چنان‌که درنامه ای که یزید به حاکم مدینه نوشت در خواست بیعت از امام حسین وچند نفر دیگرنیز موضوع گرفتن بیعت است.

پاسخ تفصیلی

داستان ارینب که عبارت است از خواستگاری یزید از زنی شوهر دار به نام ارینب براساس گزارشی که سند آن معتبر نیست؛ پس از اینکه شوهرش با تطمیع معاویه اورا طلاق داد، براساس این گزارش نا معتبروقتی خواستگاران ازسوی معاویه به منزل این زن می‌رفتند امام حسین(ع) ودرگزارشی امام حسن(ع) از این موضوع آگاه شد وبه خواستگاران گفت از طرف من هم خواستگاری کنید؛ خواستگاران هردو طرف را مطرح کردند ارینب به خواستگاران یکی از این دو امام بزرگوار جواب قبول وبه خواستگاران معاویه که برای یزید می‌خواست جواب منفی داد؛ یکی از این دو امام پس از ازدواج با او ونگهداری مدتی که از شر معاویه آسوده شوند اورا طلاق وبه شوهرش برگرداند؛ سپس آن دو دوباره با یک‌دیگر زندگی کردند.

نقدوبرسی

اشکالاتی در این داستان وجود دارد که دلیل کذب و دروغ بودن آن است. بعضی از این اشکالات عبارت‌اند از:

۱. مرسل بودن روایت

روایت فوق مرسل است و هیچ‌گونه سندی برای آن ذکر نشده تا بتوان آن را مورد بررسی قرار داد؛ زیرا ابن قتیبه (نویسنده کتاب الامامه و السیاسه) از مؤلفان قرن سوم هجری است که به سال ۲۱۳ه‍.ق در کوفه متولد شد و امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در سال ۶۱ ه‍.ق در کربلا به شهادت رسید؛ بنابراین ابن قتیبه ۱۵۲ سال بعد از شهادت امام حسین به دنیا آمد و در زمان وقوع این داستان هنوز به دنیا نیامده و هم‌عصر این ماجرا نبوده است. بر این اساس باید داستان را از کسی یا کسانی نقل کند که اسمی از آنها نبرده است تا ما بتوانیم سلسله راویان را بررسی کنیم. چه بسا فرد دروغ‌گویی این ماجرا را جعل و به او گفته باشد.

۲. مرگ ابودرداء هنگام حکومت عثمان

ابودرداء که در این داستان به‌عنوان واسطه بین معاویه و عبدالله بن سلام و ارینب از او نام برده شده است، بنا به نظر معروف در زمان حکومت عثمان از دنیا رفته است. (بسیاری از مورخان سال مرگ او را ۳۹ یا ۳۸ هجری ذکر کرده‌اند).

بنابراین او چگونه می‌تواند در این ماجرا که در اواخر حکم‌رانی معاویه و در زمان ولایت‌عهدی یزید روی داده است، حضور داشته باشد؟

۳. مستند نبودن ماجرای ارینب

از این داستان در اسناد دسته اول و مشهور هیچ خبری نیست. مشهورترین کتابی که این داستان را ذکر کرده است کتاب «الامامه و السیاسه» است که برخی در این‌که نویسنده آن «ابن قتیبه» باشد، شک دارند.

۴. سندیت نداشتن آمدن امام حسین به عراق

هیچ سند معتبری به آمدن امام حسین ـ علیه‌السلام ـ به عراق پس از شهادت حضرت علی علیه‌السلام و رفتن به مدینه اشاره ندارد، مگر در حماسه عاشورا؛ درحالی‌که روایت فوق ماجرای ارینب را پیش از آن می‌داند.

۵. مشروع نبودن سه طلاقه کردن در یک مجلس

در این داستان آمده است که امام علیه‌السلام، ارینب را در یک مجلس سه طلاقه کرد؛ درحالی‌که سه طلاقه کردن، در یک مجلس در شریعت ما صحیح نیست و یک طلاق به حساب می‌آید.

۶. حضور نداشتن دو شاهد هنگام طلاق

یکی از شرایط طلاق حضور دو شاهد عادل است. قرآن می‌فرماید: «... و دو مرد عادل از خودتان را گواه گیرید و شهادت را برای خدا برپا دارید…و نیز امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «طلاق جایز نمی‌باشد مگر با حضور دو شاهد». بنابراین آنچه ادعا شده که حادثه کربلا مربوط به این داستان است کاملاً بی اساس وساختگی است چون اصل داستان ساختگی است؛ ودرهیچ منبع تاریخی علت روی داد کربلا را به این مسئله ارتباط ندادند.

درباره قطع مبلغی که از بیت المال به حسب قرار داد پرداخت می‌شد نیز سبب آن کینه یزید به اهل بیت(ع) بود وعهد شکنی او و عدم فرمانبرداری وبیعت امام بر یزید نه موضوع دیگر؛ امام هرگز بیکار نبود ضمن اینکه باغاتی از نخلستان و غیره در اطراف مدینه وزراعت داشت و غلامانی که در آن مزارع در کنار امام کار می‌نمودند عایدات این باغات که بیشتر خرما بود درامرار معاش امام و در میان فقرا تقسیم می‌شد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱. مجله تاریخ وتمدن اسلامی، بهار وتابستان۱۳۹۱، ش۱۵، ص۳–۲۶، مقاله عبدالرحیم قنوات درباره «ارینب».

1. دایرةالمعارف تشیع، جمعی ازنویسندگان، مدخل «ارینب».
2. دائره المعارف بزرگ اسلامی، جمعی ازنویسندگان، همان مدخل.

امام حسین(ع) به فرزندش علی بن الحسین فرمود:

پسر جانم مبادا برکسی که جز خدا عزوجل در برابر تو یاوری ندارد ستم کنی.