دعاهای پیامبران در قرآن
سؤال
فهرست دعاهای قرآنی را برایم بنویسید؟
دعاهای پیامبران در قرآن به خواسته‌های به برخی پیامبران از خداوند در قرآن اشاره دارد. این دعاها مربوط به برخی از پیامبرانی است که نامشان در قرآن ذکر شده‌است. طلب رحمت و مغفرت الهی، طلب فرزند صالح، نجات از دشمنان و کافران، قبولی اعمال، طلب عاقبت بخیری، درخواست یاری از خدا برای تبلیغ یگانه پرستی از موضوعات ادعیه پیامبران می‌باشد.
حضرت آدم(ع)
در قرآن به برخی دعاهای آدم و حوا اشاره شده، درخواست بخشش الهی و طلب فرزند صالح از این جمله است:
- درخواست بخشش از خدا: ﴿قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ؛ گفتند: اى پروردگار ما، به خود ستم كرديم و اگر ما را نيامرزى و بر ما رحمت نياورى از زيان‌ديدگان خواهيم بود.﴾(اعراف:۲۳)
- درخواست فرزند از خدا توسط آدم و حوا: ﴿فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ آتَيْتَنَا صَالِحًا لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ؛ زن و شوهر پروردگارشان را خواندند که اگر به ما فرزندی تندرست و سالم عطا کنی، مسلماً از سپاس گزاران خواهیم بود.﴾(اعراف:۱۸۹)
حضرت نوح(ع)
حضرت نوح(ع) عمری طولانی داشت که آنرا صرف تبلیغ خدا پرستی نمود. برخی از دعاهای او به درگاه الهی، در قرآن چنین است:
- درخواست بخشش برای پدر و مادر و مؤمنان: ﴿رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِمَنْ دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا تَبَارًا؛ پروردگارا! مرا و پدر و مادرم را و هر کس که با ایمان به خانه ام درآید و همه مردان و زنان با ایمان را بیامرز، و ستمکاران را جز هلاکت میفزای﴾(نوح:۲۸)
- درخواست یاری از خدا در مقابل دشمنان: ﴿قَالَ رَبِّ انْصُرْنِي بِمَا كَذَّبُونِ؛ گفت: پروردگارا! مرا در برابر تکذیب آنان یاری ده﴾(مؤمنون:۲۶)
- طلب نجات مؤمنین: ﴿فَافْتَحْ بَيْنِي وَبَيْنَهُمْ فَتْحًا وَنَجِّنِي وَمَنْ مَعِيَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ؛ پس میان من و آنان چنانکه سزاوار است داوری کن و من و کسانی که از مؤمنان با من هستند از چنگ آنان نجات ده.﴾(شعراء:۱۱۸)
- طلب یاری از خدا: ﴿فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ؛ تا آنکه به درگاه خدایش دعا کرد که من سخت مغلوب قوم شده‌ام تو مرا یاری فرما﴾(قمر:۱۰)
- درخواست مقام و منزلت الهی: ﴿وَقُلْ رَبِّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلًا مُبَارَكًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ؛ و بگو: پروردگارا! مرا در جایگاهی پرخیر و برکت فرود آور، که تو بهترین فرودآورندگانی.﴾(مؤمنون:۲۹)
- دعا برای نابودی کافران: ﴿وَقَالَ نُوحٌ رَبِّ لَا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْكَافِرِينَ دَيَّارًا؛ و نوح گفت: پروردگارا! هیچ یک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار﴾(نوح:۲۶)
حضرت ابراهیم(ع)
برخی دعاهای حضرت ابراهیم در قرآن ذکر شده است از قبیل: در خواست امنیت و رفاه اجتماعی،[۱] درخواست قبولی اعمال، توبه، و توفیق عبادت[۲] و درخواست بخشش برای خود و دیگران.[۳]
دعای حضرت لوط(ع)
حضرت لوط از پیامبرانی است که قوم او در اثر نافرمانی از خدا دچار عذاب الهی شده و نابود گردیدند. دعایی از وی برای پیروزی در مقابل بدکاران در قرآن نقل شده است:
- درخواست پیروزی بر تبهکاران: ﴿قَالَ رَبِّ انْصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدِينَ؛ لوط گفت: پروردگارا، مرا بر (محو) این قوم فاسد یاری کن.﴾(عنکبوت:۳۰)
دعای حضرت یوسف(ع)
حضرت یوسف که در مصر به مقامی بالا دست یافت و علم تعبیر خواب را می‌دانست، از خداوند طلب عاقبت به‌خیری نمود:
- دعا برای عاقبت بخیری: ﴿رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ ۚ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنْتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ۖ تَوَفَّنِي مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ؛ پروردگارا! تو بخشی از فرمانروایی را به من عطا کردی و برخی از تعبیر خواب ها را به من آموختی. ای پدید آورنده آسمان ها و زمین! تو در دنیا و آخرت سرپرست و یار منی در حالی که تسلیم [فرمان های تو] باشم جانم را بگیر، و به شایستگان مُلحقم کن.﴾(یوسف:۱۰۱)
حضرت موسی(ع)
حوادث مختلفی از زندگی حضرت موسی در قرآن نقل شده است. در بخشی از این حوادث، به دعاهای وی در پیشگاه خدا اشاره دارد:
- دعای برای بخشش و درخواست رحمت الهی:
- ﴿قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِأَخِي وَأَدْخِلْنَا فِي رَحْمَتِكَ ۖ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ؛ [موسی] گفت: پروردگارا! مرا و برادرم را بیامرز، و ما را در رحمتت درآور، که تو مهربان ترین مهربانانی.﴾(اعراف:۱۵۱)
- ﴿أَنْتَ وَلِيُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۖ وَأَنْتَ خَيْرُ الْغَافِرِينَ۱۵۵وَاكْتُبْ لَنَا فِي هَٰذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ إِنَّا هُدْنَا إِلَيْكَ ۚ۱۵۶؛ تو سرپرست و یاور مایی، ما را بیامرز و به ما رحم کن که تو بهترین آمرزندگانی. و برای ما در این دنیا و آخرت، نیکی مقرّر کن که ما به سوی تو بازگشته ایم.﴾(اعراف)
- درخواست یاری در تبلیغ دین خدا: ﴿قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي • وَيَسِّرْ لِي أَمْرِي • وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِي • يَفْقَهُوا قَوْلِي • وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي • هَارُونَ أَخِي • اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي • وَأَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي؛ گفت: پروردگارا! سینه‌ام را [برای تحمل این وظیفه سنگین] گشاده گردان و کارم را برایم آسان ساز و گِرِهی را [که مانع روان سخن گفتن من است] از زبانم بگشای، [تا] سخنم را بفهمند و از خانواده‌ام دستیاری برایم قرار ده! هارون، برادرم را، پشتم را به او محکم کن و او را در کارم شریک گردان﴾(طه:۲۵-۳۳)
- طلب مغفرت: ﴿قَالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي؛ گفت: پروردگارا، من بر خويشتن ستم كردم، مرا ببخش﴾(قصص:۱۶)
- درخواست نجات: ﴿فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ ۖ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ؛ پس موسی ترسان و نگران در حالی که [حوادث تلخی را] انتظار می کشید از شهر بیرون رفت، [در آن حال] گفت: پروردگارا! مرا از این مردم ستمکار نجات بده.﴾(قصص:۲۱)
- نفرین برای دشمنان الهی: ﴿رَبَّنَا اطْمِسْ عَلَىٰ أَمْوَالِهِمْ وَاشْدُدْ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ؛ پروردگارا! اموالشان را نابود کن و دل هایشان را سخت گردان﴾(یونس:۸۸)
- درخواست جدایی از قوم گناهکار: ﴿قَالَ رَبِّ إِنِّي لَا أَمْلِكُ إِلَّا نَفْسِي وَأَخِي ۖ فَافْرُقْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ؛ (موسی) گفت: «پروردگارا! من تنها اختیار خودم و برادرم را دارم، میان ما و این جمعیّت گنهکار، جدایی بیفکن!»﴾(مائده:۲۵)
دعای حضرت سلیمان(ع)
حضرت سلیمان از پیامبرانی است که دارای حکومتی جهانی بود و این جایگاه در پی دعایی بود که از خداوند طلب نمود:
- دعا برای رسیدن به نعمت‌های الهی: ﴿قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَهَبْ لِي مُلْكًا لَا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِي ۖ إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ؛ گفت: پروردگارا! مرا بیامرز و حکومتی به من ببخش که بعد از من سزاوار هیچ کس نباشد؛ یقیناً تو بسیار بخشنده ای.﴾(ص:۳۵)
دعای حضرت زکریا
حضرت زکریا تا دوران پیری صاحب فرزندی نشد. وی پس از مشاهده کرامات مریم، به درگاه خدا دعا کرد و خداوند دعایش را اجابت نمود. در چند جای قرآن به دعای وی اشاره شده است:
- ﴿هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً ۖ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ؛ در آنجا بود که زکریا [با دیدن کرامت و عظمت مریم] پروردگار خود را خوانده، گفت: پروردگارا! مرا از سوی خود فرزندی پاک و پاکیزه عطا کن، یقیناً تو شنوای دعایی.﴾(آل عمران:۳۸)
- ﴿فَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا • يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ ۖ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا؛ پس مرا از سوی خود فرزندی عطا کن که از من و خاندان یعقوب ارث ببرد، و او را پروردگارا! [از هر جهت] مورد رضایت [خود] قرار ده.﴾(مریم:۵-۶)
- ﴿وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ؛ و زکریا را [یاد کن] زمانی که پروردگارش را ندا داد: پروردگارا! مرا تنها [و بی فرزند] مگذار؛ و تو بهترین وارثانی.﴾(انبیاء:۸۹)
حضرت عیسی(ع)
دعا برای نزول مائده آسمانی، از مشهورترین دعاها و معجزات حضرت عیسی می باشد. وی به درخواست یارانش به درگاه الهی دعا نمود تا مائده‌ای از آسمان نازل شود:
- ﴿قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ ۖ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ؛ عیسی بن مریم گفت: خدایا! ای پروردگار ما! برای ما از آسمان سفره ای پر از غذا نازل کن تا عیدی باشد برای اهل زمان ما و نسل آینده ما، و نشانه ای از سوی تو؛ و ما را روزی بخش که تو بهترین روزی دهندگانی.﴾(مائده:۱۱۴)
حضرت محمد صلی الله علیه و آله
در قرآن دعاهایی نیز از طرف پیامبر اسلام نقل شده‌است. در برخی از این ادعیه خداوند دعا را به پیامبر آموزش داده است:
- طلب نجات از ظلم قریشیان: ﴿رَبِّ فَلَا تَجْعَلْنِي فِي الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ؛ پس پروردگارا! مرا در میان گروه ستمکاران قرار مده [و با آنان قرین عذاب مکن.]﴾(مؤمنون:۹۴)
- طلب نجات از راه‌هاى نفوذ شيطان (اشاره‌ها و وسوسه‌هاى شیطانی): ﴿وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ؛ و بگو: پروردگارا! از وسوسه های شیطان ها به تو پناه می آورم﴾(مؤمنون:۹۷)
- طلب رحمت و مغفرت الهی: ﴿وَقُلْ رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ؛ و بگو: پروردگارا! [مرا] بیامرز و [بر من] رحم کن و تو بهترین رحم کنندگانی.﴾(مؤمنون:۱۱۸)
- طلب صدق در شروع کارها و فرجام نیک برای آن: ﴿وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَانًا نَصِيرًا؛ و بگو: پروردگارا! مرا [در هر کار و شغلی] به نیکی وارد کن و به نیکی بیرون آور و برایم از نزد خود نیرویی یاری دهنده قرار ده.﴾(اسراء:۸۰)
- طلب علم و دانش: ﴿وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا؛ و بگو: پروردگارا! دانش مرا بیفزای.﴾(طه:۱۱۴)