بررسی روایت منع سوادآموزی زنان

سؤال: در روایتی آمده است: «وَ لَا تُعَلِّمُوهُنَّ الْكِتَابَه وَ مُرُوهُنَّ بِالْغَزْلِ وَ عَلِّمُوهُنَّ سُورَه النُّور؛ به زنان نوشتن نياموزيد، بلكه آنها را به ريسندگي وادارید و سوره نور را به آنها بياموزيد». آیا این روایت به لحاظ سندی معتبر است؟

پاسخ اجمالي:

این روایت به لحاظ سندی ضعیف است و از لحاظ محتوایی با آیات و روایات معتبر که فراگیری دانش را بر هر مرد و زنی لازم می‌دانند، تعارض دارد.

پاسخ تفصيلي:

كسب علم به ويژه علوم ديني يكي از فضایل بلكه فرایض به شمار مي‌رود، پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: «طلب العلم فريضه علي كل مسلم». در آيات قرآن كريم، دانشمندان مورد ستايش قرار گرفته‌اند: «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ». در احاديث صحيحه به دانش آموزي توصيه و سفارش اکید شده است؛ به طوري كه ارزشمندي افراد را در سه مقام عالم، متعلم و دوستدار علم بودن خلاصه نموده است.

از جمله مسایلی كه بايد فرا گرفته شود، احكام ديني است كه فقها بر لزوم و وجوب فراگیری آن اتفاق نظر دارند. زنان به عنوان افراد مكلف نيز مشمول اين فتوا هستند.

افزون بر مسایل ديني، جامعه بشری برای رفع نيازهای اختصاصی زنان در مسایل پزشکی و پیراپزشکی به زنان آموزش‌دیده نیاز مبرم دارد و زنان زمانی می‌توانند مصدر و منشا خدمت برای همجنسان شان در مسایل اختصاصی آن‌ها واقع شوند که به صورت رسمی و آکادمیک آموزش ببینند.

كسب علم و با سواد بودن مادران در خانه‌داري، همسرداری و بچه‌داري بهتر نیز نقش مهم و اساسی دارد و به تجربه ثابت شده كه مادران عالمه و فاضله در پرورش تن و روان كودك موفق‌تر بوده‌اند و در خانه مديريت بهتري داشته‌اند.

روایتی که در سوال به آن اشاره شده است، در برخی از کتاب‌های روایی مانند من لايحضره الفقيه؛ ج‏۱ ص۳۷۴ آمده و دارای اشکالات فراوانی است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

۱ . بررسی سند

اين حديث از امام باقر و امام صادق (عليهما السلام) با سند آبایي از رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) نقل شده است و در طبقه اول راويان این حدیث سكوني و اسماعيل بن ابي زياد قرار دارند كه اولي ضعيف و دومي مشترك بين ثقه و ضعيف است. پس این روايت قابل استناد نيست.

۲. دلالت حديث

محتوای این روایت با آیات و روایات معتبر که فراگیری دانش را بر هر مرد و زنی لازم می‌دانند و انسان ها را به علم آموزی و فراگیری دانش توصیه و سفارش می کنند، تعارض دارد.

بنابراین، باتوجه به آیات و روایات معتبر که انسان را (اعم از مرد و زن) به فراگیری علم دانش‌اندوزی تشویق و ترغیب می‌کنند و با توجه به نیازهای مبرم جامعه بشری، هیچگونه منع شرعی، اخلاقی و عقلی برای علم آموزی زنان وجود ندارد.