کاربر:Rezapour/صفحه تمرین۲

سیر تحول حرم حضرت معصومه

حضرت معصومه را در محله باغ بابِلان قم دفن کردند. مرقد و حرم حضرت معصومه در طول تاریخ، تغییر و تحولات بسیاری داشت و در دوره‌های مختلف گسترش یافت.

در ابتدا بوریایی بر روی قبر گذاشتند در سال ۴۳۱ق مرقد با خشتهای کاشی زیبا آراسته شد با این حال تا قبل از دوره صفوی، ضریح یا ایوان باشکوهی برای حرم وجود نداشت. در دوره صفویه، حرم گسترش داده شد که ساخت صحن عتیق و ایوان طلا از جمله آن‌ها است. در دوره قاجار نیز گسترش‌ حرم ادامه پیدا کرد. در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار صحن اتابک نیز ساخته شد. پس از انقلاب اسلامی ایران نیز حرم گسترش یافته و بخش‌هایی از جمله شبستان امام خمینی بر حرم افزوده شد.

صحن‌ها و رواق‌ها

حرم حضرت معصومه دارای صحن‌های مختلف است:

• صحن عتیق که صحن کوچک، صحن قدیم و امروزه صحن امام هادی(ع) خوانده می‌شود، مربع شکل و دارای سه ایوان است. ایوان طلا در این صحن قرار دارد.
• صحن اتابکی که صحن نو و امروزه صحن امام رضا(ع) خوانده می‌شود در دوره ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد و میرزا علی‌اکبر خان اتابک نقش پررنگی در ساخت این صحن داشت. رواق آینه که در سال ۱۱۳۰ هجری قمری به دستور علی‌اکبر خان اتابک احداث شد، در این صحن قرار دارد.
• صحن صاحب الزمان؛ این صحن که حدود ۸۰۰۰ متر مربع وسعت دارد دارای چهار ورودی است. این صحن در کنار شبستان امام خمینی قرار دارد.
• صحن جواد الائمه؛ این صحن که بیش از ۱۵۰۰۰ متر مربع وسعت دارد بر روی رودخانه احداث شده است. این صحن با چهار ورودی اصلی و دو ورودی اضطراری در اواخر دهه ۸۰ احداث شده است.
• صحن پیامبر اعظم؛ ساخت این صحن از اواخر دهه ۸۰ آغاز شد.

در اطراف حرم شش رواق وجود دارد که بیشترشان دارای گنبدی کوچک‌تر از گنبد اصلی حرم‌اند. سه رواق ساختۀ صفویان، دو رواق ساختۀ قاجاریان و یک رواق مربوط به روزگار معاصرند.

ضریح و گنبد

در سال ۴۳۱ق مرقد را با خشتهای کاشی زیبا آراسته شد در دوره‌های دیگر نیز تغییرات و تزئیناتی برای قبر در نظر گرفته شد. شاه تهماسب صفوی اطراف مرقد را ضریحی مزین به کاشی بنا نهاد. بعدا هم ضریحی از فولاد شفاف و مشبک در جلو آن نصب نمودند تا از حسن منظر بیشتری برخوردار باشد. در سال ۱۳۸۰ شمسی، ضریح حضرت معصومه مورد بازسازی کامل قرار گرفت.

اولین گنبد بر روی مرقد حضرت معصومه را به زنی زینب نام که برخی او را دختر امام جواد(ع) دانستند، نسبت داده‌اند. «امیر ابوالفضل عراقی» حاکم قم در دوره سلجوقیان، گنبد جدیدی بنا کردند. در سال ۹۲۵ق شاه بیگم دختر شاه اسماعیل صفوی گنبد سابق را خراب و بقعه و قبه فاطمیه و صحن و گلدسته‌هایی را بنیان نهاد. گنبد تغییر و تحولاتی داشت و آخرین مرتبه در دهه هشتاد شمسی مورد بازسازی قرار گرفت.

گلدسته

• دو گلدسته در ایوان آینه در صحن اتابکی که از بلندترین بناهای حرم است. ارتفاع آنها از سطح بام 28 متر و از سطح صحن 80/42 متر است.
• دو گلدسته در صحن بزرگ (صحن اتابکی)که روبروی ایوان آینه قرار دارند.
• دو گلدسته در ایوان طلا در صحن عتیق وجود دارد که پوشیده از کاشی گرهی به صورت مارپیچ است.