سپاه صحابه
سپاه صحابه چه زمانی و چگونه پدید آمد و فعالیت‌های شیعه ستیزانه آن‌ها تاكنون چه بوده است؟
در سه دهه اخیر چندین گروه افراطی و تکفیری در پاکستان شکل‌گرفته است که سپاه صحابه یکی از آن‌ها است. عوامل متعددی در شکل گیری این گروه نقش داشته است. پیشینه فکری گروه سپاه صحابه به مکتب شاه ولی‌الله دهلوی بر می‌گردد و در نهایت به گروهی تبدیل شده که آمیزه از دیوبندیه و وهابیت است. این گروه بر تکفیر شیعه بسیار سماجت ورزیده و در این راستا برنامه‌های کاری مخصوصی دارند. ویژگی این گروه حمایت شدید از صحابه است و سخت بر آن تعصب دارند.
عوامل شکل‌گیری سپاه صحابه
در بخش عوامل داخلی شکل‌گیری سپاه صحابه می‌توان به فرهنگ خاص فئودالی و تعصبات مذهبی اشاره کرد که گاه و بی‌گاه سبب می‌شد زمین‌داران بزرگ شیعه که اداره نظام اجتماعی منطقه را به عهده داشتند رفتار نامناسب با زیردستان که عمدتاً از خانواده‌های محروم اهل سنت بودند، داشته باشند و گاهی منازعات و جدال‌های مذهبی منجر به درگیری مسلحانه می‌شد و احتمالاً افراد وابسته به شیعیان به دلیل برخورداری از حمایت زمین‌داران بزرگ، حالت تهاجمی به خود بگیرند. در بخش علل خارجی می‌توان به پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال۱۹۷۹-۱۳۵۷ش، و گسترش امواج آن در داخل کشورهای اسلامی ازجمله پاکستان اشاره کرد. این امر مخالفان انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) را به واکنش واداشت تا برای جلوگیری از گسترش شیعه در پاکستان چاره‌ای بیندیشند. این‌گونه شد که گروه سپاه صحابه توسط «مولانا حق نواز» در ابتدا با عضویت۲۹ نفر آغاز به کارکرد و به‌سرعت به‌منظور فعالیت‌های مذهبی گسترش یافت به‌گونه‌ای که در اوایل سال۱۹۹۰م. در زمان کشته شدن اولین رهبر آن، سیصد دفتر و نمایندگی در شهرهای دیگر داشت. افزون بر این‌ها در جاه‌های دیگری که پاکستانی‌ها حضور داشتند ازجمله بنگلادش (۲۱فوریه۱۹۹۳)، انگلستان، آمریکا (۲۳اوت۱۹۹۴) و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز نمایندگی باز کرد و در سال۱۹۹۴م. نمایندگی‌های سپاه صحابه به رقم چهارده هزار رسید.[۱]
پیشینه فکری سپاه صحابه
پیشینه فکری، بینش و اندیشه مذهبی سپاه صحابه به جریان فکری که در قرن دوازده هجری با ظهور شاه ولی‌الله دهلوی(حنفی-ماتریدی) و با تلفیق تصوف «نقشبندی» با سلفیت، به وجود آمد بازمی‌گردد که بعدها به مکتب دیوبندیه[۲] معروف شد. شاه ولی‌الله(۱۱۱۴-۱۱۷۶ق)که حامل برخی افکار ابن‌تیمیه از قبیل عدم جواز توسل به انبیاء و تکفیر شیعه بود،[۳] باوجود وسعت نظر و اندیشۀ دید تقریبی بین مذاهب و با تبحر در فقه، کلام، ادبیات، حدیث و. . .، به‌عنوان طرفداری از وحدت مسلمین در قالب مکتب اهل حدیث، ابن‌تیمیه و طریقه نقشبندیه، در دوره حضور استعمار- انگلستان و رشد اندیشه‌های هندی در میان مسلمانان و زیاده‌خواهی آن‌ها؛ ظهور کرد و آثاری ازجمله «ازاله الخفاء» و «قره العینین فی تفضیل الشیخین» را در رد تشیع نوشت. در کتاب اخیر شیعه را فرقه ضاله خواند چه اینکه شیعیان به گفته او به ثقه بودن قرآن عقیده ندارند و در ختم نبوت راه زندقه را پیش‌گرفته‌اند.[۴] او با این موضع خصمانه علیه شیعیان، به اختلافات شیعه و سنی دامن زد. جنبش و اندیشه او در دوره پسرش شاه عبدالعزیز دهلوی به‌سوی افراطی‌گری پیش رفت و او که مشهور به سراج الهند(چراغ هند) بود اساساً بااحساس خطر از رشد شیعه، گوی سبقت را از پدر ربود و در کتاب تحفه اثنا عشریه به گمان خود اعتقادات شیعه را نقد کرد.[۵] میر حامد حسین هندی که «عبقات الانوار» ایشان از بهترین ردیه‌ها بر این کتاب است، می¬گوید نویسنده تحفه اثنا عشریه در این کتاب باورهای عموم شیعیان و فرقه اثناعشریه را بطور خاص در اصول، فروع و . . . با عباراتی خارج از نزاکت مورد حمله قرار داده و کتاب را مملو از تهمت‌های شنیع ساخته است.[۶] این‌گونه سراج الهند با داشتن مواضع ضد انگلیسی به اختلاف شیعه و سنی دامن زد به گونه که در همان وقت تحفه اثناعشریه مورد بهره برداری تفرقه افکنانه انگلیسی ها قرار گرفته و به طرق مختلف توسط آن‌ها چاپ و تکثیر شده است.[۷] نو یسنده در این کتاب شیعیان را مرتد و کافر و خارج از اسلام و برخاسته از مجوس، یهود، نصاری و زنادقه دانسته است.[۸] جنبش و اندیشه‌های این پدر و پسر از نظر آثار و نتایج سرچشمه فکری بسیاری از حرکت های بنیاد گراهای اهل سنت از دوره سلطه انگلیس به بعد در میان مسلمانان شبه قاره هند قرار گرفت. مکتب دیوبندیه که در سال۱۲۴۵یا۱۲۴۸ش توسط عده از علمای متعصب حنفی و اشعری- ماتریدی، ازجمله مولوی محمد قاسم نانوتوی، در منطقه «دیوبند» از توابع ایالت«اوتراپرادش» هند، با ساختن مدرسه ای به نام «دار العلوم» تأسیس شد، آمیزه‌ای از افکار شاه ولی‌الله بوده که به دلیل حمایت علما و پیروی مردم به‌سرعت رشد و به پاکستان و جاهای دیگر نیز گسترش یافت.[۹]
سپاه صحابه آمیزه‌ای از دیوبندیه و وهابیت
برخی از محققین می‌گوید در عصر حاضر مکتب دیوبندیه، در کشور پاکستان طیفی از گروه‌های معتدل نظیر جمعیت علمای اسلام شاخه فضل الرحمن و گروه تندرو مثل جمعیت علمای اسلام شاخه«سمیع الحق» که طالبان افغانستان محصول آن است و نیز گروه‌های تروریستی همانند لشکر طیّبه، جهنگوی و سپاه صحابه را که کارش حذف فیزیکی رقیبان و تکفیر شیعیان است؛ شامل می‌شود. البته گروه‌های افراطی دیوبندی از دوره جهاد افغانستان با وهابیت نیز ارتباط پیداکرده و وهابی‌های افراطی عربستان باوجود اختلافات عقیدتی بسیار با این گروه‌ها، در دوره اشغال افغانستان توسط شوروی و نیز امروزه از آن‌ها به‌عنوان ابزار در راستای اهداف خود ازجمله مبارزه با شیعه استفاده کرده و می‌کنند و افراطی‌های دیوبندی‌ها که در قالب گروه‌های تروریستی سازمان‌دهی شده‌اند، به دلیل حمایت‌های مالی و غیرمالی وهابیت، پیوند محکمی با وهابیت دارد.[۱۰]
تکفیر شیعه از سوی سپاه صحابه
گروه سپاه صحابه هرچند امروزه روابط محکمی با وهابیت تکفیری دارد، اما در اصل از مجموعه گروه‌های افراطی و تکفیری تحت پوشش مکتب دیوبندیه و برخاسته از تفکرات این مکتب است که در سال ۱۹۸۵م، در پاکستان، به‌منظور مبارزه آشتی‌ناپذیر با شیعه به وجود آمد. با توجه به اینکه بزرگان دیوبندی قائل به تکفیر همه مسلمان‌ها نبوده اما با استناد به فتاوای ابن‌تیمیه و علمای وهابی و برخی از بزرگان دیوبندیه مبنی برکفر و ارتداد خصوص شیعیان، آنان را مرتد و کافر و خارج از اسلام و برخاسته از مجوس، یهود، نصاری و زنادقه دانسته و به تکفیر شیعیان می‌پردازد.[۱۱] لذا مساجد و محافلی که دیوبندیه‌های افراطی و سپاه صحابه در هند و پاکستان در اختیاردارند فقط مرکز تکفیر شیعیان است و در راستای همان طرز فکر مکتب دیوبندیه مولانا حق‌نواز از چهره‌های معروف جمعیت علمای اسلام پاکستان، بعد از تأسیس سپاه صحابه در سال ۱۹۸۵م. دریکی از سخنرانی‌های خود ضمن تأکید بر ادامه راه بزرگان علمای دیوبند، از مخاطبان خود خواست تا بر مبنای فرهنگ و اندیشه دیو بندی به داوری بنشیند.[۱۲]
برنامه های کاری گروه سپاه صحابه
چنانکه اشاره شد گروه سپاه صحابه به‌منظور فعالیت‌های مذهبی تأسیس شد و روش فعالیت‌ها و برنامه کاری آن عبارت‌اند از برگزاری مراسم و کنفرانس‌هایی برای ارج نهادن و تجلیل از مقام صحابه، لعن و دشنام به مخالفین قداست صحابه، برگزاری راهپیمایی‌هایی مذهبی علیه شیعیان، مبارزه با عزاداری امام حسین(ع) و به‌طورکلی هرگونه فعالیت و خشونت در مورد شیعیان در ایام عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) و دیگر ایام.[۱۳] با همین رویکرد رهبر وقت سپاه صحابه در دوره حکومت طالبان در افغانستان، حتی عمل کرد غیرانسانی و غیر اسلامی آنان را نسبت به شیعه مشعل راه گروه خود دانست.[۱۴] یکی دیگر از برنامه کاری سپاه صحابه ترور شخصیت‌های مذهبی است که البته بعداً به ترور شخصیت‌های سیاسی، اقتصادی و. .. نیز منجر شد همچنان که در مورد فعالیت‌های تبلیغی- مذهبی همین کار را کرده و آن را از جامعه به داخل نظام و حکومت کشاندند. به‌عنوان نمونه اعظم طارق رهبر وقت این گروه در سال۱۹۹۳م. لایحه‌ای را با محتوای احترام صحابه، زنان پیامبر(ص)و کافر و مرتد دانستن مخالفان صحابه، یک‌مرتبه با امضای چهل تن از نمایندگان مجلس و بار دیگر در دوره حکومت بی‌نظیربوتو با امضای هشتاد تن، به پارلمان تقدیم کرد.[۱۵]
این گروه با این کار می‌خواست جنگ با شیعیان و سرکوب آنان را به‌صورت قانونمند در کشور راه بیندازد اما موفق نشد؛ ولی به‌هرحال از همان سال تأسیس تا حالا این گروه تکفیری در گرداب خشونت فرقه‌ای فرورفته و اصول‌گرایان سنی با شیعه به‌جای مبارزه قهرآمیز با نظام حاکم غیردینی و نفوذ سرطان گونه استعمار آمریکا در کشور پاکستان، به رویارویی داخلی و مذهبی برخاسته و بیشترین نیروی فکری، تخصصی و مادی خویش را در این رویارویی ناسنجیده و احتمالاً تحمیل‌شده از خارج، به تحلیل برده و می‌برند.
ویژگی گروه سپاه صحابه
گروه سپاه صحابه برخلاف سایر فرقه‌های مذهبی پاکستان از دین و مذهب تنها شعار«دوستی با صحابه و دشمنی با شیعه» را به‌عنوان هدف رسمی خود برگزیده است و تبلیغات آن در داخل و خارج پاکستان بر همین محور تمرکزیافته و ماهنامه«خلافت راشده» این گروه به گونه شگفت‌آوری به دشمنی و ضدیت با شیعه دامن زده و تقریباً هشتاد در صد مقالات و گزارش‌های تبلیغاتی آن علیه شیعه است. حق نواز بنیان‌گذار سپاه صحابه در برنامه‌های کاری خود می‌گوید: کار من بیان فضایل صحابه خواهد بود و در مورد شیعه می‌گوید من تنها یک نکته گفته‌ام که ما شیعه را تحمل نمی‌کنیم، نمی‌کنیم، نمی‌کنیم. زبان من همچون شمشیر علیه شیعه به کار خواهد رفت. در ادامه از تمامی رهبران احزاب اسلامی کشور می‌خواهد تا شعار«شیعه و سنی برادرند» را به‌طورکلی فراموش کنند.[۱۶] و نیز سرپرست سپاه صحابه بعد از حق نواز انگیزه تأسیس این گروه را مقابله با مخالفت و تبلیغات علیه صحابه و «اعلام کفر خلفای راشدین از سوی رهبر ایران می‌داند.»[۱۷] این گروه تکفیری- مذهبی وابسته به افراطی‌های مکتب دیو بند است و برخی از رهبران آن ازجمله اعظم طارق و نیز مولانا حق نواز مؤسس این گروه پیش‌ازاین از اعضای فعال جمیعت علمای اسلام که ادامه جمعیت علمای هند است، بوده‌اند. لذا بافت مذهبی این گروه نسبت به دیگر گروه‌های موجود در پاکستان، بسیار پررنگ است و به همین خاطر جنبه مذهبی و دیو بندی بودن آن بر سایر جنبه‌ها برتری دارد.[۱۸]
منابع
- ↑ عارفی،محمد اکرم،جنبشهای اسلامی پاکستان، قم، مؤسسه بوستان کتاب،چ۱،۱۳۸۲، ص۱۲۶ به بعد؛ فاروقی، ضیاء الرحمن، ماهنامه خلافت راشده، ج۵، ش۵، جمادی الثانیه ۱۴۱۵.
- ↑ درباره دیوبندیه نگاه کنید: مهدی فرمانیان، «مقاله دیوبندیه»، مجله طلوع، شماره ۱۳؛ علیزاده موسوی، مکتب دیوبند؛ محمد طاهر رفیعی، نقد و بررسی اندیشه‌های کلامی دیوبندیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مؤسسه امام‌خمینی(ره).
- ↑ موثقی، سیداحمد،جنبشهای اسلامی معاصر، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه،چ۱،۱۳۷۴ش، ص۱۹۶.
- ↑ دعلوی، شاه ولی الله ،قره العینین فی تضیل الشیخین، پیشاور،نورانی کتابخانه،۱۳۱۰ق، ص۱۶۹.
- ↑ علی زاده موسوی، سید مهدی، سلفی گری و وهابیت، دفتر تبلیغات اسلامی، چ۱،۱۳۹۱ش، ج۱،ص۱۱۲ به بعد.
- ↑ موسوی هندی، سید میر حامد حسین، عقبات الانوار، اصفهان، مؤسسه نشر نفائس مخطوطات،۱۳۸۲ش، ج۶،ص۱۱۹۸.
- ↑ ر،ک:موثقی، سید احمد، جنبشهای اسلامی معاصر، سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه انسانی، چ۱،۱۳۷۴ش، صص۱۹۶و۱۹۸و۲۰۴.
- ↑ دهلوی، شاه عبدالعزیز غلام حکیم ابن شاه ولی الله، مختصرالتحفه الاثناعشریه، فی الرد علی فرق الشیعه الامامیه،تعریب:حافظ غلام محمد، قاهره، المطبعه السلفیه،۱۳۷۳ق، صص۲۹۸،۶۹،۸۵.
- ↑ عزیراحمد،تاریخ تفکر اسلامی در هند، ترجمه نقی لطفی و دیگران، تهران،کیهان،۱۳۶۷ش، ص۸۳؛ سلفی گری و وهابیت، ج۱،ص۱۱۲.
- ↑ سلفی گری و وهابیت، ج۱،ص۱۱۶ به بعد.
- ↑ مختصرالتحفه الاثناعشریه، فی الرد علی فرق الشیعه الامامیه، قاهره، المطبعه السلفیه،۱۳۷۳ق، ، ص۲۹۸،۶۹،۸۵؛ ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، الفتاوی الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیه، الاولی،۱۴۰۸ق، ج۲۷،ص ۹۲.
- ↑ حق نواز جهنگوی، نظریه انقلاب و سیاست بزرگان،ص۸؛ جنبشهای اسلامی پاکستان،ص۱۴۴.
- ↑ ر،ک: محمد طاهر رفیعی، نقد و بررسی اندیشه‌های کلامی دیوبندیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مؤسسه امام‌خمینی(ره) فصل آخر؛ جنبشهای اسلامی پاکستان،ص۱۲۷.
- ↑ علی جمالی،افراط‌گرایی در پاکستان، فصل لشکر جهنگوی و طیبه؛ جنبشهای اسلامی پاکستان ،ص۱۱۷تا ۱۲۵.
- ↑ اعظم طارق، مجله تکبیر،ج۲۲،شماره۲۷،مقاله عبادت را در عبادت خانه محدود کنید، ص۲۰،۲۹تا جولایی، ۲۰۰۰؛ جنبشهای اسلامی پاکستان،ص۱۲۷.
- ↑ قریشی،عبدالمجید،خطاب قائد جهنگوی شهید،مجله خلافت راشده، ج۵،شماره ۵،جمادی الثانیه ۱۴۱۵؛ جنبشهای اسلامی پاکستان،ص۱۴۶.
- ↑ جنبشهای اسلامی پاکستان،ص۱۲۶.
- ↑ جنبشهای اسلامی پاکستان،ص۱۴۵.