آثار مهدی الهی قمشه‌ای
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
مهدی الهی قمشه ای چه تألیفات و ترجمه‌هایی دارند؟
آثار مهدی الهی قمشه‌ای دربرگیرنده تألیفات و ترجمه‌هایی در زمینه‌های مختلف دینی، و نیز سروده‌ها و دیوان شعر اوست. معروف‌ترین اثر قمشه‌ای، ترجمه قرآن اوست که از شهرت زیادی برخوردار است. ترجمهٔ مفاتیح‌الجنان، ترجمهٔ صحیفهٔ سجادیه، تصحیح تفسیر ابوالفتوح رازی، توحید هوشمندان، حاشیه بر مبدأ و معاد ملاصدرا شیرازی و کلیات دیوان از جمله آثار الهی قمشه‌ای است.
زندگی‌نامه الهی قمشه‌ای
محمدمهدی الهی قمشه‌ای (۱۲۸۰–۱۳۵۲ش)، ملقّب به مُحی‌الدین، حکیم، عارف، شاعر و مترجم قرآن و صحیفه سجادیه است. تولّد ایشان در حدود ۱۳۲۲ در قمشه اصفهان (شهرضا) واقع شده و در بیت علم و تقوا پرورش و دروس ابتدائی و سطوح نهائی را در فقه و اصول از علماء بزرگ و حکماء قمشه و اصفهان فراگرفته و از آنجا مسافرت به مشهد مقدس نموده و از اساتید خراسان چون مرحوم آقا بزرگ حکیم و آیت‌الله حاج آقا حسین قمی و میرزا مهدی اصفهانی و مرحوم آیت‌الله برسی و دیگران استفاده نموده آنگاه به تهران عزیمت نموده و در دانشکده الهیّات و دانشگاه به تدریس فلسفه و حکمت و سایر علوم پرداخته تا در ربیع الثانی ۱۳۹۳ قمری بدرود حیات گفته و جنازه‌اش حمل بقم و در جوار حضرت معصومه(ع) مدفون شده است.[۱]
ترجمه قرآن
از جمله معروف‌ترین آثار به جا مانده از مهدی الهی قمشه‌ای، ترجمه او از قرآن کریم است که فراگیرترین ترجمه در ایران به‌شمار می‌رود. درباره این ترجمه، گفته‌اند او اولین کسی است که قرآن را برخلاف عادت قدما که ترجمه تحت‌اللفظی می‌کردند، با روشی جدید، ترجمه و تفسیر و برای اولین بار به زبان فارسی روان و سلیس ترجمه کرده است؛ بدون آنکه دخل و تصرفی در اصل معنا شود، تفسیر خویش را با بیان ساده و قابل فهمی ارائه داده است.[۲] این اثر نخستین بار در سال ۱۳۲۳ش به چاپ رسید. ترجمه‌ای روان و شیوا آمیخته با اندکی تفسیر که هنوز هیچ‌یک از ترجمه‌های قرآن به اندازه آن رواج ندارد. تاکنون بیش از صدها بار چاپ و منتشر شده که به علت اشتمال بر نکات مهم تفسیر به خلاصه‌التفسیر هم شهرت یافته است.[۳]
ترجمه الهی قمشه‌ای را آغازگر ترجمه نوین و امروزین قرآن مجید دانسته‌اند. این ترجمه به نثر امروزین و شیرین و شیوایی انجام گرفته است. این ترجمه مطلقاً رایجترین ترجمه در ۵۰ سال اخیر است اما علی‌رغم این شهرت و محبوبیت آکنده از اغلاط علمی و معنایی است.[۴]
تألیف، تصحیح و ترجمه
- تصحیح تفسیر ابوالفتوح رازی (روض‌الجنان و روح‌الجنان): این تفسیر از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین تفاسیر قرآن است. چاپ اول این کتاب ۵ جلدی به تصحیح محمدکاظم طباطبایی و سیدنصرالله تقوی در سال‌های ۱۳۱۳–۱۳۱۵ منتشر شد. کار تصحیح این کتاب پیش از سال ۱۳۲۰ از سوی وزارت فرهنگ به ایشان واگذار شد، لذا چاپ دوم به اهتمام حکیم مهدی الهی‌قمشه‌ای طی سال‌های ۱۳۳۵–۱۳۲۴ در ده جلد تجدید چاپ گردید. قمشه‌ای حواشی و نقدهای عالمانه‌ای بر این اثر نوشته است.[۵]
- ترجمه و شرح خطبهٔ توحیدیهٔ امیرالمؤمنین علی(ع): در سال ۱۳۲۲ در تهران به چاپ رسید.
- فلسفهٔ معلم ثانی ابونصر فارابی: این اثر را استاد با کتاب توحید هوشمندان توسط شرکت تضامنی علمی در سال ۱۳۲۲ به صورت سربی و قطع جیبی در تهران منتشر نمود.
- ده مقاله در حکمت عملی یا اخلاق مرتضوی: این اثر به ضمیمهٔ کتاب حکمت الهی یک‌بار در سال ۱۳۳۰ جزو انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسید. بعدها همراه با تصحیح، تعلیقات و مقابله با نسخهٔ خطی معتبر توسط استاد علامه آیت‌الله حسن‌زاده‌آملی در سال ۱۳۷۴ نیز منتشر شده است.
- حکمت الهی (عام و خاص): از آثار پژوهشی استاد است که در دو جلد توسط انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است. جلد اول شامل مهم‌ترین مباحث حکمت اسلامی و جلد دوم شامل متن و شرح فصوص الحکم حکیم ابونصر فارابی همراه با ترجمه و شرح خطبهٔ توحید از نهج‌البلاغه و رساله اخلاق مرتضوی در اخلاق است.[۶]
- مناسک حج مشتاقان (اسرار حج): چاپ اول در سال ۱۳۴۱ به صورت جیبی و با چاپ سنگی در تهران منتشر شده است. چاپ دوم در تهران توسط انتشارات پیک علوم در سال ۱۳۸۰ به چاپ رسیده است.
- ترجمهٔ صحیفهٔ سجادیه: ترجمه و شرح این اثر سالیان درازی به طول انجامیده تا سرانجام زبور آل‌محمد در سال ۱۳۴۶ ترجمه و شرح داده شد و پس از آن بارها توسط ناشرین مختلف تجدید چاپ شده است.[۷] مهدی الهی صحیفه سجادیه را با ترجمه‌ای زیبا به زبان فارسی برگردانیده و در مقدمه‌ای زیبا به معرفی اجمالی آن پرداخته است. ضمناً برخی دعاها نیز در آن توضیح داده شده است.[۸]
- ترجمهٔ مفاتیح‌الجنان: ترجمه ادعیه مفاتیح‌الجنان حاج شیخ‌عباس قمی (ره) از دیگر آثار استاد است که بارها در قطع‌های گوناگون و توسط ناشران متعدد به چاپ رسیده است.
- مشاهدات‌العارفین فی احوال سالکین الی‌الله: این اثر که به خطِ خود استاد الهی‌قمشه‌ای و به امضا و مهر ایشان ممهور و مزین شده، نزد برادرش امانت و ظاهراً هنوز چاپ نشده است.
- توحید هوشمندان: در حقیقت رسالة پژوهشی دکتری استاد الهی‌قمشه‌ای است. این اثر شامل مقدمه‌ای در کلیات فلسفه اسلامی و متن و ترجمهٔ فصوص‌الحکم فارابی است.
- تصحیح دوبیتی‌های باباطاهر عریان.
- حاشیه بر مبدأ و معاد ملاصدرا شیرازی.
- حواشی بر قصیدهٔ انصافیهٔ لطفعلی دانش.[۹]
آثار منظوم
- کلیات دیوان حکیم الهی قمشه‌ای:[۱۰] این دیوان شامل نغمهٔ الهی، نغمهٔ حسینی، نغمهٔ عشاق و رباعیات و مسمطات و اسرار حج… در تهران توسط کتابفروشی علمیه اسلامیه و در سال۱۳۶۶به چاپ رسیده است.[۱۱]
- قصیدهٔ قرآنیه: نخستین بار در سال ۱۳۱۳ش به صورت چاپ سنگی توسط انتشارات ابن‌سینا به چاپ رسیده، اخیراً توسط انتشارات بشارت در ۱۶ صفحه منتشر شده است.
- نغمهٔ عشاق: شامل ۷۳ قصیده که اغلب آنها در مدح و ستایش اهل‌بیت(ع) و مسایل معرفتی است و ۵۶ غزل نیز در این مجموعه جای گرفته که در سال ۱۳۲۰ در تهران منتشر شده است.
- نغمهٔ الهی: مشتمل بر متن خطبهٔ همام امام علی(ع) از نهج‌البلاغه است. همراه با ترجمه منثور و شرح منظوم که بر وزن خسرو و شیرین نظامی سروده شده و گاه به مناسبت حکایتی آمده است. نخست در سال ۱۳۲۰ منتشر و سپس دوباره در سال ۱۳۲۷ تجدید چاپ شده است.
- نغمهٔ حسینی: این اثر مقتل منظوم و منثوری است در احوالات امام حسین(ع) که از آغاز واقعهٔ عاشورا تا پایان آن را دربر گرفته است و بر وزن مخزن‌الاسرار نظامی سروده شده است. اولین بار در سال ۱۳۲۴ در تهران به چاپ رسید و بار دوم و سوم در سال‌های ۱۳۴۷ و ۱۳۷۹ توسط کتابفروشی اسلامیه و انتشارات روزنه منتشر شده است.
- قصیدهٔ خاتمیهٔ: اولین بار در سال ۱۳۳۴ به صورت چاپ سنگی در قطع جیبی و در تهران منتشر شده است.
- نغمهٔ لاهوت: شرح منظوم حکیم الهی‌قمشه‌ای است بر حدیث شریف کمیل که در سال ۱۳۴۲ سروده شده است.
- مربع عشق: سروده‌های عرفانی.[۱۲]
منابع
- ↑ شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش، ج۸، ص۱۰۸.
- ↑ «یادی از حکیم الهی قمشه‌ای عارف، شاعر، مؤلف و مترجم بزرگ قرآن»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، بازدید: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش.
- ↑ «محی‌الدین الهی قمشه‌ای»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بازدید: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، بهاءالدین خرمشاهی، تهران، ناهید و دوستان، ۱۳۹۳ش، ص۵۵۸.
- ↑ «محی‌الدین الهی قمشه‌ای»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بازدید: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش.
- ↑ شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش، ج۸، ص۱۰۹؛ «محی‌الدین الهی قمشه‌ای»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بازدید: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش.
- ↑ «محی‌الدین الهی قمشه‌ای»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بازدید: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش.
- ↑ «یادی از حکیم الهی قمشه‌ای عارف، شاعر، مؤلف و مترجم بزرگ قرآن»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، بازدید: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش.
- ↑ «محی‌الدین الهی قمشه‌ای»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بازدید: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش.
- ↑ «یادی از حکیم الهی قمشه‌ای عارف، شاعر، مؤلف و مترجم بزرگ قرآن»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، بازدید: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش.
- ↑ شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش، ج۸، ص۱۰۹.
- ↑ «محی‌الدین الهی قمشه‌ای»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بازدید: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش.