فترت وحی
نظر مستشرقان و خاورشناسان در مورد فترت وحی چه می‌باشد؟
فترت (فتور) در لغت «سکون بعد از حدّت، نرمی پس از شدّت، ضعف بعد از قوّت» گفته شده است.[۱]
فترتِ وحی، تأخیر در وحی است که بر رسول خدا(ص) نازل می‌شده است. این تأخیر در پاسخ مشرکان در خصوص سوالات مربوط به داستان اصحاب کهف، موسی و خضر، و یأجوج و مأجوج رخ داده و نیز بیش از چهل روز به طول نکشیده است. طولانی‌تر از آن در تاریخ ثبت نشده است.
وحی در مدت نزول قرآن همواره میان جبرئیل ع و پیامبر ص جریان نداشته است؛ بلکه هر از گاهی آن رشته متصل می‌گشته و جبرئیل تعالیم الهی را به پیامبر(ص) وحی می‌کرده اما در این میان یک یا چند بار رشته وحی انقطاع یافته است که پیامبر(ص) و قومش را به خود مشغول ساخته است این نحوه انقطاع وحی، به فترت وحی تعبیر شده است.
این انقطاع وحی در نازل شدن چند سوره بوده است:
۱. قبل از نازل شدن سوره ضحی که حداکثر چهل روز بوده است. ۲. قبل از نازل شدن سوره مدثر که پس از آن وحی مستمر شده است. ۳. در اثناء سوره مریم: پس از نزول بخشی از سوره مریم حداکثر چهل روز در وحی فترت پدید آمد. ۴. پیش از سوره کهف پیش از نزول سوره کهف، حداکثر چهل روز جریان وحی متوقف شد.[۲]
نظر مستشرقان و خاورشناسان
مستشرقین همچون لامانس (م۱۹۳۷م) و رژی بلاشر (۱۹۷۳م) پیرامون قرآن و فترتِ وحی نظراتی دارند که نمی‌توان آنها را بدون هیچ تحلیلی عنوان کرد چرا که آنها فقط دریافت‌های خود را مطرح کرده و اینکه این نظریات آنان درست باشند نمی‌توان به آنها استناد نمود.[۳] مستشرقین در همه زمینه‌ها تخصصی و غیر تخصصی مانند اسلام‌شناسی، عرب‌شناسی و هندشناسی و غیره با اطلاعات، سلیقه و فرهنگ حاکم بر خودشان نظر داده‌اند.[۴]
به‌طور کلی مستشرقین در خصوص فترت وحی و تأثیر آن در مکی و مدنی بودن مطالبی را مطرح کرده‌اند که ما به‌طور خلاصه به نظر دو تن از این شخصیت‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. لامانس، در کتاب «الاسلام» مسئله فترت و تأثیر آن در سوره‌های مکی را مطرح می‌کند. این مستشرق می‌گوید که چون فترت در وحی در زمانی اتفاق می‌افتاده است که پیامبر اسلام(ص) در مکه بوده است و لذا این مسئله بر سوره‌های مکی تأثیراتی داشته که در سوره‌های مدنی دیده نمی‌شود و آنها عبارت اند از:
- ایجاز در اسلوب
- کوتاهی سوره‌ها
- آیات مقطعه
- آیات و سور جمله واحداند که معنای کاملی ندارد.
- توصیفات قیامت و همراه وحشت و غم
- همراه قسم و سوگند به پدیده‌های طبیعی وحسی.
- از کتابهای مقدس مطالبی عنوان شده.
اما نقد: این نظریه درست نیست چرا که در بخش سور مکی، سوره‌های بلندی نظیر «سوره انعام» ودر بخش مدنی، سوره‌های کوتاهی نظیر «سوره نصر» وجود دارد. از طرفی رابطه و پیوستگی بین سور وجود دارد چرا که شخصی اگر بهره ای از بلاغت داشته باشد، رابطه مستحکم میان اجزای قرآن را مشاهده می‌کند.[۵]
۲. رژی بلاشر
رژی بلاشر (Regis Blachere) مستشرق فرانسوی متولد سال ۱۹۰۰ م است که از مهمترین آثار وی درباره قرآن، در آستانه قرآن و نیز ترجمه قرآن به زبان فرانسه است.[۶]
بلاشر می‌گوید که قبل از فترت وحی ۲۳ سوره نازل شده است و نیز امور زیر را از خواص فترت وحی دانسته که شامل آیات مکی می‌شود:
- این مرحله از دعوت اسلامی، دشمنی قریش با پیامبر اکرم رو به کاهش رفته و در عین حال روابط بین آنان قطع شده است واین مهم، بدان جهت بود که پیامبر اکرم قریش را به کنارگذاشتن بتها، تأکید بر وحدانیت خداوند وجلوگیری از بهره‌کشی بردگان وفقرا فراخوانده و در نتیجه باعث از دست رفتن امتیازات طبقاتی قریش شده است.
- غالباً مقطعه و دارای یک ریتم وآوازی معین هستند.
- باقسم و سوگند به پدیده‌های طبیعی و حسی همراه است.
- قصص انبیا واقوام گذشته.
بلاشر از پیامبر اکرم شخصیتی شتاب زده، متردد ازتکلیف، تأثیر پذیرفته از محیط اجتماعی منحط مکه و… یاد می‌کند.[۷] که این مطلب مورد انکار اجماع مسلمین است.[۸] و نیز مطالبی را که به آیات مکی نسبت داده است از آثار فترت وحی به شمار نمی‌آید بلکه فترت در وحی به جهت مصالحی بوده است که از طرف خداوند مورد توجه بوده است.
مطالعه بیشتر
زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه، ۱۳۷۶ ق.
۱. طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، منشورات الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۳۹۳ق، چاپ دوم. ۲. ۳. معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، مؤسسه نشر اسلامی، قم، ۱۴۱۲ق. ۴. ۵. معرفت، محمد هادی، صیانه القرآن من التحریف، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۱۰ق، چاپ اول. ۶. ۷. میرمحمدی، ابوالفضل، بحوث فی تاریخ القرآن و علومه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۰ق
منابع
- ↑ قاموس قرآن، ج۵، ص: ۱۴۶- المفردات فی غریب القرآن، ص: ۶۲۲
- ↑ حویزی؛ تفسیر نور الثقلین، ج۳، ص۲۵۵
- ↑ الصغیر، محمّدحسین علی، خاورشناسان و پژوهشهای قرآن، ترجمه محمّدصادق شریعت، قم، مؤسسه مطلع الفجر، ۱۳۷۲، چاپ اوّل ص۱۳.
- ↑ روش ضمیر، محمدابراهیم، درآمدی بر معرفی مستشرقان و قرآن پژوهی، مجله الهیات و حقوق تابستان و پاییز ۱۳۸۱ - شماره ۴ و ۵ ص۱۹۳
- ↑ زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، دارقتیبه، ۱۴۲۲ق، الطبعه الثانیه ص۲۶۸–۲۸۰؛ عنایت، غازی، شبهات حول القرآن وتفنیدها، دارومکتبه الهلال، بیروت، ۱۹۹۶م. ۸۰–۸۴
- ↑ خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، ۱۳۷۷ ش، چاپ اوّل. ج ۲ص ۲۰۴۸.
- ↑ معرفت، محمد هادی، صیانه القرآن من التحریف، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۱۰ق، چاپ اول ص۱۲۵–۱۵۶؛ مرکز الثقافه و المعارف القرآنیه، علوم القرآن عند المفسرین، مطبعه مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۳۷۴ق، چاپ اول. ج۲ ص۱۳۰.
- ↑ بهتر است براسی اطلاع بیشتر به این سایت نیز مراجعه بفرمایید: Ahmadifar۶۵@yahoo.com
- {{شاخه
- | شاخه اصلی = کلام
۱۴. |شاخه فرعی۱ = نبوت ۱۵. |شاخه فرعی۲ = وحی ۱۶. |شاخه فرعی۳ =
- }}
- {{تکمیل مقاله
- | شناسه =
- | تیترها =
- | ویرایش =
- | لینک‌دهی =
- | ناوبری =
- | نمایه =
- | تغییر مسیر =
- | ارجاعات =
- | بازبینی =
- | تکمیل =
- | اولویت =
- | کیفیت =
- }}