پیش نویس:خمس در اسلام: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
== مفهوم شناسی خمس == | |||
=== تعریف لغوی و اصطلاحی === | |||
خمس در لغت به معنای "یک پنجم" است. در اصطلاح فقهی، به پرداخت یک پنجم از درآمدهای مشخص شده اطلاق میگردد. سید محمدکاظم طباطبایی یزدی در «العروة الوثقی» آن را به عنوان حق مالی واجب تعریف میکند که در شرع اسلام بر برخی اموال تعلق میگیرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=العروة الوثقی|سال=1419|نام=محمدکاظم|نام خانوادگی=طباطبایی یزدی|ناشر=انتشارات دارالتفسیر|جلد=2|صفحه=123|مکان=بیروت}}</ref> | |||
از دیدگاه فقهی، خمس دارای دو بخش اصلی است: سهم امام(ع) و سهم سادات.برخی از فقها میگویند که در عصر غیبت، سهم امام(ع) به مجتهد جامعالشرایط یا مصارفی که وی تعیین میکند، پرداخت میشود. این تقسیمبندی خاص مذهب شیعه است و در دیگر مذاهب اسلامی چنین تقسیمی وجود ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اجوبة الاستفتائات|سال=1425|نام=سید علی|نام خانوادگی=خامنهای|ناشر=انتشارات انقلاب اسلامی|صفحه=345|مکان=بیروت}}</ref> | |||
=== مستندات قرآنی === | |||
آیه 41 سوره انفال اصلیترین مستند قرآنی خمس است: {{قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ|ترجمه=و اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز فرقان كه دو گروه به هم رسيدند نازل كردهايم ايمان آوردهايد، بدانيد كه هرگاه چيزى به غنيمت گرفتيد خمس آن از آن خدا و پيامبر و خويشاوندان و يتيمان و مسكينان و در راه ماندگان است. و خدا به هر چيز تواناست.|سوره=انفال|آیه=41}} که علامه طباطبایی در کتاب تفسیرش به این نکته اشاره میکند که اگرچه ظاهر آیه درباره غنائم جنگی است، اما با توجه به روایات و سیره معصومین(ع)، این حکم توسعه مفهومی یافته و شامل موارد دیگری نیز میشود و این توسعه مفهومی بیشتر در فقه شیعه مورد توجه قرار گرفته است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المیزان|سال=1393|نام=سید محمدحسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=انتشارات اسماعیلیان|جلد=9|صفحه=112|مکان=بیروت}}</ref> | |||
=== سیر تاریخی === | |||
کتب معتبر شیعی به تحول تاریخی خمس از صدر اسلام تا دوره ائمه پرداخته اند؛ در دوره پیامبر(ص)، خمس عمدتاً به غنائم جنگی اختصاص داشت و به عنوان منبع درآمد حکومت اسلامی مورد استفاده قرار میگرفت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الصحیح من سیرة النبی|سال=1430|نام=سید جعفر|نام خانوادگی=مرتضی عاملی|ناشر=انتشارات المرکز الاسلامی|جلد=3|صفحه=345|مکان=بیروت}}</ref> پس از رحلت پیامبر(ص)، رویکرد به خمس دچار تحولاتی شد. دکتر محمدهادی یوسفی غروی در «موسوعة التاریخ الاسلامی» اشاره میکند که خلفا رویکرد متفاوتی به خمس داشتند و این امر باعث شد ائمه اطهار(ع) به تبیین دقیقتر احکام خمس بپردازند. در دوره ائمه(ع)، به تدریج خمس توسعه مفهومی یافت و شامل موارد بیشتری شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=موسوعه التاریخ الاسلامیه (جلد ، ص ، ، ق)|سال=1425|نام=محمدهادی|نام خانوادگی=یوسفی غروی|ناشر=انتشارات مجمع الفکر الاسلامی|جلد=4|صفحه=567|مکان=بیروت}}</ref> | |||
== ابعاد خمس در اسلام == | |||
نسخهٔ ۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۲۸
مفهوم شناسی خمس
تعریف لغوی و اصطلاحی
خمس در لغت به معنای "یک پنجم" است. در اصطلاح فقهی، به پرداخت یک پنجم از درآمدهای مشخص شده اطلاق میگردد. سید محمدکاظم طباطبایی یزدی در «العروة الوثقی» آن را به عنوان حق مالی واجب تعریف میکند که در شرع اسلام بر برخی اموال تعلق میگیرد.[۱]
از دیدگاه فقهی، خمس دارای دو بخش اصلی است: سهم امام(ع) و سهم سادات.برخی از فقها میگویند که در عصر غیبت، سهم امام(ع) به مجتهد جامعالشرایط یا مصارفی که وی تعیین میکند، پرداخت میشود. این تقسیمبندی خاص مذهب شیعه است و در دیگر مذاهب اسلامی چنین تقسیمی وجود ندارد.[۲]
مستندات قرآنی
آیه 41 سوره انفال اصلیترین مستند قرآنی خمس است: ﴿وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ؛ و اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز فرقان كه دو گروه به هم رسيدند نازل كردهايم ايمان آوردهايد، بدانيد كه هرگاه چيزى به غنيمت گرفتيد خمس آن از آن خدا و پيامبر و خويشاوندان و يتيمان و مسكينان و در راه ماندگان است. و خدا به هر چيز تواناست.﴾(انفال:41) که علامه طباطبایی در کتاب تفسیرش به این نکته اشاره میکند که اگرچه ظاهر آیه درباره غنائم جنگی است، اما با توجه به روایات و سیره معصومین(ع)، این حکم توسعه مفهومی یافته و شامل موارد دیگری نیز میشود و این توسعه مفهومی بیشتر در فقه شیعه مورد توجه قرار گرفته است.[۳]
سیر تاریخی
کتب معتبر شیعی به تحول تاریخی خمس از صدر اسلام تا دوره ائمه پرداخته اند؛ در دوره پیامبر(ص)، خمس عمدتاً به غنائم جنگی اختصاص داشت و به عنوان منبع درآمد حکومت اسلامی مورد استفاده قرار میگرفت.[۴] پس از رحلت پیامبر(ص)، رویکرد به خمس دچار تحولاتی شد. دکتر محمدهادی یوسفی غروی در «موسوعة التاریخ الاسلامی» اشاره میکند که خلفا رویکرد متفاوتی به خمس داشتند و این امر باعث شد ائمه اطهار(ع) به تبیین دقیقتر احکام خمس بپردازند. در دوره ائمه(ع)، به تدریج خمس توسعه مفهومی یافت و شامل موارد بیشتری شد.[۵]
ابعاد خمس در اسلام
منابع
- ↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم (۱۴۱۹). العروة الوثقی. ج۲. بیروت: انتشارات دارالتفسیر. ص۱۲۳.
- ↑ خامنهای، سید علی (۱۴۲۵). اجوبة الاستفتائات. بیروت: انتشارات انقلاب اسلامی. ص۳۴۵.
- ↑ طباطبایی، سید محمدحسین (۱۳۹۳). المیزان. ج۹. بیروت: انتشارات اسماعیلیان. ص۱۱۲.
- ↑ مرتضی عاملی، سید جعفر (۱۴۳۰). الصحیح من سیرة النبی. ج۳. بیروت: انتشارات المرکز الاسلامی. ص۳۴۵.
- ↑ یوسفی غروی، محمدهادی (۱۴۲۵). موسوعه التاریخ الاسلامیه (جلد ، ص ، ، ق). ج۴. بیروت: انتشارات مجمع الفکر الاسلامی. ص۵۶۷.